De burgerspelen

Hoewel hij een vurige pleitbezorger was voor de organisatie van de Olympische Spelen van 2024 in Boston, liet burgemeester Marty Walsh zijn bod vallen omdat hij vreesde voor de stadsfinanciën. Tokio is in 2020 gaststad van de Spelen, maar heeft de plannen voor een stadion van 2 miljard dollar geschrapt. Peking (2008) en Sotsji (winter 2014) kregen allebei kritiek voor de kostprijs van hun evenementen.

Zijn mega-evenementen een last geworden voor hun gaststeden? Niet noodzakelijk. Ze kunnen ook een katalysator zijn om stedelijke uitdagingen aan te pakken. Heel wat Olympische Spelen hebben een positieve erfenis nagelaten.

De Spelen van 2012 in Londen leidden tot de gebiedsontwikkeling in Stratford, ooit een van de armste wijken van de stad. Barcelona (1992) gebruikte het evenement om overal in de stad nieuw leven te brengen. Niet toevallig zegt Pasqual Maragall, die burgemeester van Barcelona was in 1992: “Er zijn twee soorten Olympische Spelen: een stad die ten dienste staat van de Spelen en Spelen die ten dienste staan van de stad.”

We wisten dat Rio voor dat laatste type moest kiezen. Rio won het niet van Tokio, Chicago en Madrid wegens de infrastructuur of zijn ervaring met de organisatie van evenementen. Integendeel, onze stedelijke en sociale moeilijkheden waren voor het Internationaal Olympisch Comité een pluspunt. In Rio zullen de Spelen een grotere, blijvende erfenis nalaten voor de burgers.

Dat is, zoals ik het noem, het ‘eerste gebod’ van Rio 2016. Voor elke dollar die uitgegeven wordt aan sportinfrastructuur, worden er vijf geïnvesteerd in initiatieven die de levenskwaliteit van de bevolking verbeteren. Dat vertaalt zich onder meer in een grote uitbreiding van het openbaar vervoer, de renovatie van de verkommerde wijken in de stad, de verbetering van de milieukwaliteit en de afvalverwerking, de bouw van een geavanceerd noodcommunicatiecentrum en nog veel andere initiatieven. Die investeringen hebben weinig of niets van doen met atleten of medailles, maar ze komen de carioca’s, zoals de inwoners van Rio genoemd worden, rechtstreeks ten goede.

We integreren de stad door de metro uit te breiden, een lightrailsysteem uit te bouwen en 150 km snelle busroutes aan te leggen. Dat betekent dat de reistijd voor 2,5 miljoen mensen gehalveerd wordt. Samen met een verdubbeling van het aantal fietspaden vormen die veranderingen een revolutie voor het mobiliteitsnetwerk van de stad.

Om dat allemaal mogelijk te maken, bedachten we een nieuwe manier om de Olympische Spelen te financieren, ons ‘tweede gebod’. Bijna 60 procent van de investeringen voor de Spelen is afkomstig van privéfinanciers. Dat verlaagt de last voor de belastingbetalers. Voor Londen 2012 werd 80 procent van de kosten met overheidsgeld gefinancierd. De sportinfrastructuur werd met privégeld gefinancierd, wat betekende dat de openbare investeringen geconcentreerd konden worden op onderwijs en gezondheidszorg.

Het beste voorbeeld is de revitalisering van het havengebied, waar de stad ontstond en dat er decennialang verlaten bij lag. Het wordt gemoderniseerd dankzij een nieuw mobiliteitssysteem dat voorrang geeft aan voetgangers en openbaar vervoer.

Om de olympische kwaliteitsnormen te halen, hebben we eenvoud nagestreefd. Het ‘derde gebod’ was dat ‘witte olifanten’ vermeden moesten worden. Naast het gebruik van de bestaande infrastructuur en aandacht voor duurzaam design, hebben we prioriteit gegeven aan sober bouwen en langetermijnplanning. Tijdelijke olympische arena’s worden nadien omgevormd tot openbare voorzieningen in de armere delen van de stad. Het handbalstadion herbergt na de competitie vier openbare scholen. Van het watersportcentrum worden twee openbare sportzalen gemaakt.

Tot slot is er de ontastbare erfenis van de Spelen. Net zoals de kredietbeoordelaars de investeerders gidsen, vormen de Olympische Spelen een opportuniteit om waarde toe te voegen aan het stadsmerk, de dienstverlening te verbeteren en de aandacht van de wereld te trekken. Het is ook een creatieve manier om de grote problemen aan te pakken door de infrastructuur te verbeteren, de kwaliteit van het leven te verhogen en de ongelijkheid te verminderen. Meer dan een louter sportfeest, vormt Rio 2016 een meerwaarde voor de belangrijkste aandeelhouders van de stad: haar inwoners.

De auteur is burgemeester van Rio de Janeiro.

EDUARDO PAES

Voor elke dollar die uitgegeven wordt aan sportinfrastructuur, worden er vijf geïnvesteerd in de levenskwaliteit van de bevolking.