In geen twee jaar vloog de nieuwe eigenaar achter VLM Airlines naar een put van bijna 20 miljoen euro. Wat is er misgelopen bij de eens bloeiende luchtvaartmaatschappij?
Woensdag 29 juni 2016. Op die wat te frisse zomerdag trommelt Freddy Van Gaever de media op. De oprichter van VLM Airlines en het Vlaams Belang-lid staat bekend voor zijn vaak ongezouten uitspraken. In een striemend betoog hekelt Van Gaever de misstanden in de onderneming, die een week voordien failliet is verklaard.
Woensdag 13 juli. Frans De Roy, de curator die het faillissement in handen heeft, lanceert via het persagentschap Belga een oproep tot investeerders. Vlaanderen heeft toch voldoende kapitaal beschikbaar voor de overname van een deel van de activiteiten van de luchtvaartmaatschappij? De doorgaans bijzonder discrete De Roy voegt eraan toe: “VLM Airlines is failliet gegaan door mismanagement en verkeerde strategische beslissingen.”
Dure vogel werd gratis
Jarenlang heeft VLM Airlines symbool gestaan voor een puik draaiende, flexibel opererende nichespeler. Ze is in 1993 opgericht met onder meer Freddy Van Gaever als aandeelhouder, onder de naam Vlaamse Luchttransportmaatschappij. Sinds de start vliegt de carrier met Fokker 50-toestellen. Onder de Nederlandse zakenman Jaap Rosen Jacobson, die de maatschappij in 1996 heeft gekocht voor 4,83 miljoen euro, richt de carrier zich hoofdzakelijk op zakenmensen die vanuit kleine, snelle, gemakkelijk toegankelijke luchthavens (Antwerpen) naar andere kleine, snelle, gemakkelijk toegankelijke luchthavens (London City Airport) vliegen. De formule werkt gesmeerd. In 2001 verandert de naam in VLM Airlines. De vloot groeit naar 20 Fokkers in 2007.
December 2007. De ‘vliegende Hollander’ verkoopt zijn parel op het hoogtepunt van de conjunctuur voor 178 miljoen euro aan de alliantie Air France KLM. Maar de Vlamingen vinden hun draai niet in de grote, logge structuur van de flag carrier. De merknaam VLM Airlines verdwijnt in 2010, de onderneming wordt een onderaannemer voor Cityjet, de regionale dochter van Air France KLM.
2012. Er volgt een herstructurering bij VLM Airlines, de eigenaar zet het bedrijf in de etalage en boekt een bijzondere waardevermindering van 168 miljoen euro. In Duitsland wordt uiteindelijk een koper gevonden, Intro Aviation. Die heeft in eigen land faam gemaakt met de overname van zieltogende luchtvaartmaatschappijen.
Opvallend: Air France KLM verpatst VLM Airlines gratis. Begin 2014 volgt nog eens een kapitaalverhoging van 2,8 miljoen euro, na eentje in 2011 voor 15 miljoen euro. Eind april krijgt het nieuwe VLM Airlines zijn vloot van negen Fokker 50-toestellen er gratis bovenop. Die zijn in natura ingebracht, goed voor 4,9 miljoen euro extra kapitaal. “Waarom Air France KLM de onderneming gratis heeft weggegeven, en nog geld heeft toegestoken? De sluiting zou nog veel meer gekost hebben”, oordeelt een voormalige werknemer. “De opzegvergoedingen voor het personeel, de uitbetalingen, de volledige stopzetting van de activiteiten, zouden circa 50 miljoen euro hebben gekost.”
Nieuwe eigenaar, alweer gratis
Eind april 2014. De Duitsers van Intro Aviation melden zich in het hoofdkantoor op de luchthaven van Antwerpen. Het belangrijkste nieuws tijdens de persconferentie is de terugkeer van de merknaam VLM Airlines. Over de plannen met de luchtvaartmaatschappij met een vloot van 12 vliegtuigen, 280 werknemers en een dochter in Rotterdam blijven ze vaag.
Het is de eerste en laatste keer dat de Duitsers zich laten zien in Deurne. De CEO van VLM Airlines is sinds de zomer van 2012 Arthur White. De 57-jarige Brit is dan al decennia actief in de luchtvaart. Eerst als piloot van een Boeing 757, later als algemeen directeur bij EAT, de luchtvaartdochter van DHL. Bij VLM Airlines is White binnengehaald om de boel te sluiten. De onderneming draait al jaren bakken verlies, al is dat niet duidelijk in de balansen. De dochter vliegt voor rekening van moeder Cityjet, die alle verliezen draagt.
23 oktober 2014. Arthur White krijgt er zin in. Hij koopt 80 procent van de aandelen van VLM Airlines. ‘Kopen’ is een groot woord. Ook hij krijgt de onderneming gratis, want Intro Aviation heeft op dat moment de handen vol met de herstructurering van Cityjet. “De relatie tussen Christine Ourmières, de CEO van Cityjet, en Arthur White is daardoor heel slecht geworden”, fluistert een voormalig manager van VLM Airlines. “Cityjet voelt zich verraden. Arthur moet de boel sluiten, maar hij gaat dus verder met VLM Airlines. Cityjet wil meteen alle routes stoppen die VLM Airlines vliegt voor haar rekening. Dat zou VLM van de ene op de andere dag werkloos maken. Uiteindelijk gebeurt dat niet. De afbouw wordt geleidelijk ingezet.”
In een gesprek met Trends in de zomer van 2014 duidt White de afhankelijkheid van de onderneming van Cityjet. Zeven van de toen twaalf Fokker 50-toestellen vliegen dan voor Cityjet, goed voor twee derde van de omzet. White is op dat moment apetrots op het bedrijf. “We zijn schuldenvrij, eigenaar van onze vloot en bovendien hebben we nog geld op onze bankrekening. Er zijn weinig luchtvaartmaatschappijen die dat kunnen zeggen.”
Geloof in eigen kunnen
Nadat de Brit de hoofdaandeelhouder is geworden, verandert de situatie drastisch. “Sinds november 2014 is onze omzet voor rekening van Cityjet met 80 procent gedaald”, laat White in april 2015 aan Trends verstaan. Het gros van die vluchten is gekaapt door een concurrerende luchtvaartmaatschappij, Stobart Air. “Tegen een duurder tarief”, rekent een voormalige werknemer. “Dat zegt dus genoeg over de relatie tussen het management van VLM Airlines en Cityjet. Puur economisch had Cityjet met VLM Airlines moeten blijven vliegen. Maar ze hebben het toch niet gedaan, uit principe.”
White houdt de moed erin, in het voorjaar van 2015. “Ik geloof in VLM Airlines. Wat je nodig hebt, is geloof in eigen kunnen. Je mag er niet te veel over nadenken. Er zullen ongetwijfeld dingen verkeerd gaan, maar er zal ook veel lukken.”
De Britse eigenaar kiest voor de vlucht vooruit en lanceert tien nieuwe lijnvluchten, naast de twee bestaande. In het gamma zitten ook vier lijnvluchten vanuit Luik, naar Frankrijk en Italië. VLM Airlines wordt daarmee de eerste carrier met lijnvluchten vanuit Luik. Volgens White moet dat lukken, want in een straal van één uur rijden rond Luik wonen bijna 8 miljoen mensen. “Wij hebben het allemaal afgeraden, en toch zijn de vluchten opgestart”, zucht een werknemer, die er ruim 20 jaar aan de slag was. “Het management luistert gewoon niet naar de mensen op de werkvloer, met hun jarenlange ervaring in de luchtvaart. Wie gaat er nu vier uur in een Fokker 50 zitten voor een vlucht naar Venetië, en dan nog vanuit Luik?”
“Met een Fokker 50 kan je geen succesvolle vakantielijnen uitbaten”, analyseert een andere werknemer. “Het toestel is te klein, te oud en te traag. Het klinkt misschien paradoxaal, maar de Fokker 50 is een ideaal toestel voor zakenreizen.”
“Niets is gecontroleerd op haalbaarheid”, luidt het harde verdict van een personeelslid. “Als iemand had geopperd dat de lijn Antwerpen-Brussel winstgevend was, dan had het management die bestemming aangeboden.”
Arthur White geeft zelf een hint over zijn routeplanning. “La Rochelle zou ik in de zomer heel graag vanuit Antwerpen doen”, verklapt hij in zijn interview met Trends in het voorjaar van 2015. “Al was het maar omdat ik daar een boot heb. Je kunt er niet zo eenvoudig geraken via de weg.”
Vrijdag 1 mei 2015. De start van de vluchten vanuit Luik. Het wordt een afknapper. In de acht vluchten heen en weer zitten welgeteld 50 passagiers. Nog geen zes weken later worden de vluchten alweer stopgezet. “Zonder communicatie aan het personeel”, herinnert een werknemer zich. “Vrijdagavond om 18 uur hebben we een e-mail gekregen dat het maandag gedaan zou zijn met de vluchten. Dat grapje heeft ons 2 miljoen euro gekost.”
De schoenendoos van de baas
Het taxibedrijf De Gele Taxi slaat wel munt uit de operatie. “Wij hadden één taxi, speciaal in de kleuren van VLM Airlines”, zegt zaakvoerder Frank Pellegroms achteraf. “Dus wit, met het witte logo van de luchtvaartmaatschappij. Onze andere taxi’s zijn uiteraard geel. We vervoerden het vliegend personeel, en deden soms zes tot zeven taxiritten per dag.” Niet enkel naar Luik, ook naar Rotterdam of Düsseldorf. “We stelden ons daar geen vragen bij. Ook andere luchtvaartmaatschappijen doen dat. Een piloot arriveert zo meer ontspannen op de luchthaven dan als hij zelf met de wagen zou komen.”
Volgens sectorwaarnemers is taxivervoer inderdaad een zeer gebruikelijke praktijk, maar dan enkel als kortetermijnoplossing. Kostenbewustzijn is dan ook niet meteen de sterkste kant geweest bij de top van VLM Airlines.
Medewerkers doen merkwaardige vaststellingen. Na de zomer van 2015 verschijnt Arthur White nog nauwelijks in de onderneming. Hij is als CEO opgevolgd door medeaandeelhouder (10%) Steve Blair, net als White een ex van DHL. White is voorzitter van de raad van bestuur, en factureert elke maand 25.000 euro. “De vrijdag vóór ons faillissement van dinsdag 22 juni hebben we nog een factuur voor twee weken werk van hem gekregen”, grimlacht een medewerker. Kort nadat White de eigenaar is geworden van VLM Airlines, staat hij zichzelf een persoonlijke lening toe van 35.000 euro, betaald door de onderneming. “White maakte veel gebruik van de Visakaart van de onderneming”, merkt een voormalige werknemer op. “Daarmee boekte hij tickets naar skioorden, samen met de familie. Dat waren dus geen zakenreizen. White liet weten dat hij ooit eens met zijn schoenendoos zou komen. Daarin zouden alle bonnen en facturen zitten, allemaal in het belang van VLM Airlines. Die schoenendoos hebben we nooit gezien.”
De vlucht vooruit
September 2015. Het is alle hens aan dek bij de luchtvaartmaatschappij. De carrier moet voortdurend op zoek naar vers geld en een leefbaar zakenmodel. Fletch Air wordt een plan B. Een vennootschap op de Britse Maagdeneilanden, die met Fokker 50-toestellen vluchten zou uitvoeren op de Caraïben. Het idee volgt uit een businessplan van een Nederlander, Cornelius ‘t Mannetje. “Van dat plan is niets in huis gekomen”, beseft een voormalige werknemer. “Het management is naar de Caraïben vertrokken. De vliegtickets, de overnachtingen, de advocatenkosten voor de oprichting van de vennootschap, en het krijgen van de vlieglicentie zijn betaald door VLM Airlines.”
December 2015. Een tegenslag van jewelste. VLM Airlines doet een charteropdracht met een Boeing 747 voor de Nederlandse touroperator Sundio. Het toestel vliegt naar vakantiebestemmingen in Egypte. VLM Airlines krijgt een kleine vergoeding in ruil voor het gebruik van haar vlieglicentie. Het lijkt een risicoloze operatie. “Maar bij de voorlaatste vlucht duiken problemen op met een defect vliegtuig”, herinnert een werknemer zich. “Volgens het contract zou in dat geval de eigenaar van de vlieglicentie verantwoordelijk zijn voor de vergoeding van de passagiers. VLM Airlines moet hotelovernachtingen boeken, een ander vliegtuig charteren en de passagiers oppikken. Als klap op de vuurpijl komt Sundio nog met een eis van ontevreden klanten. Dat gaat over honderdduizenden euro’s.”
Maart 2016. VLM Airlines start met lijnvluchten in Duitsland. “Een schot in de roos. Volgens velen de redding van VLM”, oordeelt een voormalig manager. “Maar de molensteen met schulden uit 2015 is te groot gebleken.”
De bank is schuldig
19 mei 2016. De aanvraag van de WCO, de bescherming tegen schuldeisers. CEO Hamish Davidson, sinds januari aan het roer, fulmineert tegen huisbankier KBC. “Door een overhaaste beslissing van de bank is onze kredietlijn drooggelegd. We moeten wel gaan voor een WCO.”
Een voormalige werknemer ziet dat anders. “KBC heeft een aangetekend schrijven gestuurd”, stelt die. “Er was niemand op het secretariaat aanwezig voor ontvangst. Dat ging dus terug naar de post. Je krijgt een papiertje, je moet die brief gaan halen. Het secretariaat is die brief pas een week later gaan halen. Daarin stond dat KBC zijn lopende rekening binnen twee weken zou opzeggen. Toen die brief bij de post werd opgehaald, bleven er nog twee dagen tijd. Dat typeert de gang van zaken.”
22 juni 2016. De onderneming wordt failliet verklaard. In geen twee jaar is een schuldenput van 19,2 miljoen euro ontstaan. Midden september bereiken de curatoren een akkoord met de Nederlandse vennootschap SHS Aviation voor de overname van de brokstukken van het ter ziele gegane VLM Airlines. Na 21 jaar krijgt de luchtvaartmaatschappij een zesde eigenaar. Hij wil eind dit jaar opnieuw de lucht in.
De curatoren gaan momenteel na of er onttrekking van activa aan de vennootschap of andere, voor de vennootschap nadelige verrichtingen zijn gebeurd.
Wolfgang Riepl
“Als iemand had geopperd dat de lijn Antwerpen-Brussel winstgevend was, dan had het management die bestemming aangeboden”
In geen twee jaar vloog VLM Airlines onder zijn nieuwe eigenaar naar een put van bijna 20 miljoen euro.
Het personeel werd met taxi’s vervoerd. Kostenbewustzijn was niet de sterkste kant van de top.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier