De boerenjaren van de BOERENBOND

Gevreesd, gewraakt, bespot. Maar ook gelijmd. Want 220.000 leden zijn voor CD&V een uiterst belangrijk kiesvee. De Boerenbond is wellicht de bekendste lobby van het land. Het is ook één van de rijkste lobby’s van het land, met een jaarlijkse slagkracht van bijna 30 miljoen euro. Piet Vanthemsche, sinds begin deze week de nieuwe voorzitter, bestuurt een kerngezond concern met unieke marktposities.

Wie het bedrijfsterrein Alco Bio Fuel bezoekt in de Gentse kanaalzone, waadt door een modderbrij. Bouwvakkers timmeren, kloppen, lassen tot tien meter hoog op stellingen die vier distillatiekolommen, vijftien meter hoog, oprichten. Vanaf mei wordt in die kolommen alcohol gestookt voor de productie van de brandstof bio-ethanol. In de Gentse kanaalzone toont de landbouw hoe ze weer sexy werd, want graan wordt gebruikt voor de productie van bio-ethanol.

De graanverwerkers en -handelaars Aveve en Vanden Avenne sloten een verbond met de specialist in alcohol voor energetische toepassingen Alcogroup. Graan zal op de gloednieuwe site worden omgezet in anderhalf miljoen hectoliter bio-ethanol. Deze wordt toegevoegd aan benzine en heet een accuraat alternatief voor de CO2 uitstoot van fossiele brandstoffen. De drie partijen investeerden 95 miljoen euro in Alco Bio Fuel.

Onder meer de aanwending als biobrandstof leidde tot recordprijzen voor graan. Eindelijk breken weer mooie tijden aan voor de landbouw. Aveve, Boerenbonddochter en 10 % aandeelhouder van Alco Bio Fuel, wil een graantje meepikken van die biobrandstofhausse.

Boerenbond blijft klagen

Ook bij andere landbouwgewassen bereiken de boeren soms stratosferische prijshoogtes. Daarnaast is er de revival van het platteland. En toch. Voor beroepsklager Noël Devisch, alias afscheidnemende voorzitter van de Boerenbond, is er weinig reden tot hoerageroep. Devisch, die op maandag 3 maart met pensioen ging, ontvangt ons in zijn ruime en gloednieuwe kantoor op de vijfde verdieping van het Boerenbondgebouw in Leuven.

“We zitten met een gigantisch probleem”, sakkert de afscheidnemende voorzitter. “De stijging van de graanprijzen is op zich een goede zaak. Maar België verbruikt vier tot vijf keer meer graan dan het zelf produceert. Dat creëert voorlopig een enorm probleem voor varkens en rundvee. De verkoopprijs voor varkens- en rundvlees stagneert. Maar de prijs voor het veevoeder stijgt sterk. Op termijn zullen de prijzen zich aanpassen. Maar in de huidige overgangsperiode is het zeer moeilijk voor de boeren”.

Niet dat Noël Devisch moet klagen over de eigen commerciële activiteiten. De spilholding (zie schema : Landbouwmacht in Leuven) voor de zakelijke activiteiten, Maatschappij voor Roerend Bezit van de Boerenbond (MRBB) heeft enkele … boerenjaren achter de rug. Met een eigen vermogen van 2,79 miljard euro, en een solvabiliteit van 94 %, torst de MRBB niet meteen een zware schuldenlast.

Bovendien hurkte de vennootschap einde 2006 op een (liquide) schatkist van 405 miljoen euro. Het dividendbeleid getuigt immers van oerconservatief boerenverstand. In dat jaar werd ‘nauwelijks’ 14,5 miljoen euro uitgekeerd, terwijl alleen al de 12 % participatie in KBC Groep 107 miljoen euro aan dividenden opleverde.

Ook de twee andere pijlers, Acerta en SBB Bedrijfsdiensten, boeren goed. De socialedienstengroep Acerta doet 400.000 loonverwerkingen per maand, betaalt de kinderbijslag voor 136.000 gezinnen. SBB Bedrijfsdiensten opereert op een groeimarkt van boekhouding en belastingconsulenten. In het segment van de landbouwers kent SBB Bedrijfsdiensten een jaarlijkse groei van 5 %. SBB Bedrijfsdiensten levert onder meer milieuadvies. Het helpt bij de overheidsformulieren voor de mestverwerking. Of de premieaanvragen voor Europese subsidies. In 2007 stroomde 606 miljoen euro Europees manna naar de Belgische boeren.

Boer als lijfeigene

Maar de commerciële tak die wellicht het nauwst aansluit bij de landbouw, is Aveve. De Boerenbonddochter is de marktleider in de toelevering aan de Belgische land- en tuinbouw. De geconsolideerde balans van de vennootschap meldde veertig operationele dochterbedrijven in 2006. Een landbouwer vindt er het ganse pallet aan benodigdheden.

Met een marktaandeel van 20 % is Aveve de nummer één in veevoeding. Aveve is de alleeninvoerder van John Deere tractors. Voorts is er gewasbescherming, de verkoop van plantaardappelen, meststoffen, granenhandel, en -opslag. Of machines voor het onderhoud van golf- en sportterreinen. De ‘Vlaamse’ Boerenbond is marktleider in Wallonië in graanhandel, meststoffen, sproeimiddelen. En er zijn de 275 Aveve-tuincentra voor de particulier.

Critici benadrukken graag dat de Boerenbond op die manier een lijfeigene maakt van de boer. Hij koopt zijn grondstoffen bij Aveve en verkoopt zijn eindproducten aan Aveve. Is daarmee de afhankelijkheidcirkel rond? “Het antwoord is heel eenvoudig: elke boer is vrij”, schudt Noël Devisch het hoofd. Van op zijn hoge kantoorkast loert een zware, zwarte bronzen boer, ploegend op de akker, mee tijdens het gesprek.

“Wij bepalen voor een stukje de marktprijs. Maar wij hebben in geen enkel segment de helft van de markt. Wat is de rol van Aveve? Zorgen dat de markt goed functioneert. De concurrentie kan niet anders dan zich daarnaar richten. Wij zullen ook nooit tegen de boer kiezen. We gaan het nooit duurder maken uit winstbejag. Wij voeren ook altijd alle contracten uit. We hebben nooit een contract verbroken. Zelfs niet in geval van overmacht. Bijvoorbeeld de plotse uitbraak van een pluimveeziekte.”

Een blik op de tien grootste omzetmakers binnen Aveve toont dat de marktleider in de toelevering voor de landbouw niet de meest riante marges haalt. Op een geconsolideerde omzet van 670 miljoen euro, haalde Aveve in 2006 een nettowinst van 8,2 miljoen euro. Dit leverde een rendement op van 4 % op het eigen vermogen. In 2007 bedroeg de omzet 900 miljoen euro, of een rendement van 6 % op het eigen vermogen.

“In de primaire sector ga je nooit hoge rendementen vinden”, duidt de gedelegeerd bestuurder Hendrik Soete. “Een rendement van 5 tot 6 % op het eigen vermogen is goed in de landbouw. Het probleem is dat je in de voedselketen pas geld verdient, als wij stoppen. In de tweede verwerking, bij de sterke merken, wordt er geld verdiend. Nestlé of Danone bijvoorbeeld”.

De gedelegeerd bestuurder raakt daarmee een gevoelig punt. Eigenlijk levert de Vlaamse land- en tuinbouw te weinig toegevoegde waarde. Dat is bijzonder delicaat, want “de Vlaamse land- en tuinbouwers zijn voor geen enkel product de goedkoopste producenten, ze moeten dus de beste zijn”. Dat eist het jaarverslag 2006 van de Boerenbond.

Aveve probeerde het bovendien in het voorbije decennium met de verwerking van de landbouwproducten. Maar dat beleid werd teruggeschroefd, zeker na de desastreuze ervaring bij de kippenverwerker Spoormans Pluimveeproducten. Aveve wou de ganse keten in handen nemen, van broedei tot eindproduct in de winkel.

Het leidde de voorbije zeven jaar tot overgedragen verliezen van 28 miljoen euro. Dat avontuur is ondertussen stopgezet. Maar Aveve zette nog meer in de etalage. Een zuivelfabriek. Een kaasgroothandel. Een industriële bakkerij. “In de jaren negentig kozen we voor diversificatie. Maar nu gaan we opnieuw focussen op het puur landbouwmatige. Dat kennen we.”

Vlaamse mest voor Franse wijnbouw

In de havenzone van Kallo pronkt een voorbeeld van dat puur landbouwmatige. Patrick Boone had vóór het bezoek al gewaarschuwd. “Er hangt een geurtje”. Elke bezoeker krijgt dan ook een dikke, zwaar isolerende jas aangeboden. Maar de penetrante geur die letterlijk de adem afsnijdt, is toch nog heel wat anders dan de omschrijving door de voorzitter van de raad van bestuur van Fertikal.

De coöperatieve vennootschap is een recent initiatief van MRBB in de havenzone van Kallo. Fertikal verwerkt varkensmest tot droge korrels. Jaarlijks wordt 60.000 ton dikke fractie varkensmest aangevoerd en verwerkt. Het is enkel die al deels gedroogde mest die zorgt voor de penetrante geur, die ook nog uren later in de kledij kleeft. Het eindproduct, de korrels, zijn reukloos.

“We kunnen bijna een kwart van de overtollige varkensmest in Vlaanderen verwerken. Onze activiteiten zijn niet verlieslatend, maar we realiseren evenmin winstcijfers. We zorgen vooral voor een duurzame oplossing van het mestprobleem bij de Vlaamse boer.”

De grootste kostenslokop is energie. De varkensmest wordt gedroogd in een dertig meter hoge en vijftien meter lange pijp, en met een aardgasvlam die wakkert aan 400°C. Driekwart van het eindproduct, dus de korrels varkensmest, verdwijnt naar Frankrijk. Daar vindt het gretig aftrek bij de wijnboeren. Zij verkiezen steeds meer organische boven chemische meststoffen. Ook naar Slovakije verdwijnen de Vlaamse varkensmestkorrels.

Fertikal is een initiatief dat Noël Devisch graag promoot. De 65-jarige mag dan wel met pensioen gaan, hij blijft aan als voorzitter van Agri Investment Fund. Met het recent gecreëerde investeringvehikel wil de Boerenbond participeren in innovatieve projecten. Of landbouwprojecten waar de markt te weinig werkt. “Fertikal is een typisch voorbeeld. Er is een probleem met mestverwerking. De privésector en boerencoöperaties hebben al gereageerd, maar nog niet toereikend. We willen de kostprijs voor de boer, die moet betalen om zijn mest kwijt te raken, zo laag mogelijk houden.”

Fertikal is het eerste experiment in de rij. Noël Devisch en Agri Investment Fund beloven nog meer creaties of overnames van vernieuwende landbouwactiviteiten. Er is geen budget vastgelegd. De investeringen worden afhankelijk gemaakt van de aanwezige of ingediende projecten. Met een oorlogkas van ruim 400 miljoen euro, en een gebundelde lobbykracht van 220.000 leden, kunnen verrassende investeringen echt geen probleem worden. (T)

Door Wolfgang Riepl/foto’s Jelle Vermeersch