De bastaarden van Voltaire

De criminaliteit vormt meer en meer een probleem in onze samenleving. De vraag hoever burgers mogen gaan in hun zelfverdediging en in pogingen om hun rechtmatig bezit te verdedigen, geeft aanleiding tot hevige discussies, op straat, op het werk en in de politieke arena’s. In alle commentaren en opinies klinkt één constante door: we mogen zeker niet in Amerikaanse toestanden belanden. De meesten onder ons bekijken de Amerikaanse samenleving als een gemeenschap waarin geweld en vooral wapenbezit en wapengebruik zodanig verankerd zitten dat wij – mede vanuit een vermeende Europese cultuur-historische meerderwaardigheid – die Amerikaanse toestanden moeten veroordelen.

Op bladzijde 64 van deze Trends vindt u een bespreking van een recente brede analyse in de VS van het wapenbezit en de criminaliteit. Het hoofdbesluit van het onderzoek luidt dat op plaatsen waar normale burgers ongehinderd verborgen vuurwapens kunnen dragen, de criminaliteit gevoelig lager ligt dan elders. Dat de criminaliteit in de VS welig tiert in de grootsteden en veel minder in de landelijke gebieden zou in belangrijke mate te maken hebben met de gun laws die veelal het meest beteugelend zijn in New York City, Los Angeles en andere Chicago’s. Aan het verschil in het gedrag van de criminelen ligt een economische wet ten grondslag: de verborgen wapendracht verhoogt de kosten verbonden aan de misdadige activiteit en leidt dus tot inkrimping van die activiteit.

Moeten we nu ook in België dan maar snel tot een liberalisering van het wapenbezit overgaan? Neen, zeker niet. Wel zouden we bovengaande bevindingen in het maatschappelijke debat van vandaag moeten opnemen. Dit ligt echter a priori moeilijk omdat veel mensen, ook zogenaamde specialisten, de criminaliteit emotioneel en weinig rationeel benaderen. Ernstig economisch onderzoek krioelt van de conclusies waar vele niet-economen op afknappen omdat die besluiten als maatschappelijk niet-correct en te koel-analytisch worden ervaren.

Niet voor niets kreeg de economie reeds vele decennia geleden de naam dismal science mee. In 1992 publiceerde de Britse historicus-zakenman-schrijver John Ralston Saul het veelgelezen boek Voltaire’s Bastards, waarin hij één lange tirade houdt tegen de cultuur van de rationaliteit en de rede waarvoor de Franse filosoof Voltaire model staat. Saul veroordeelt de klassieke economische analyse. De realiteit is echter dat in maatschappelijke discussies precies de rationaliteit vaak ontbreekt en de emotionaliteit de bovenhand haalt.

Neem de problematiek van de asielzoekers en de illegalen die de laatste tijd de Belgische actualiteit overheerst. De zaak baadt in de gevoelerigheid en dat om begrijpelijke redenen. Het erbarmelijke lot van deze mensen steekt schril af tegen onze relatieve weelde. Het doet een beroep op fundamentele gevoelens van medemenselijkheid en erbarmen. Toch moet, als men een ernstig beleid wil voeren, ook hier de moed opgebracht worden één stap terug te zetten, de emotionaliteit even af te leggen en de rationele analyse te doen.

Waarom komen de asielzoekers naar België? Uiteraard omdat de levensomstandigheden bij hen bitter weinig perspectieven bieden. Dat gevoel wordt nog versterkt door de wetenschap dat er in landen als België wel enige opvang is met in ieder geval op korte termijn meer aanlokkelijke omstandigheden qua materiële levensomstandigheden. Dat al te vaak eerder crimineel geïnspireerde individuen en groeperingen mensen aanzetten tot vluchten maakt weinig verschil uit voor de grond van de analyse. Droog gesteld: hoe beter we de opvang van de vluchtelingen organiseren, hoe groter de stroom in onze richting. Ook deze conclusie is het resultaat van een heel eenvoudige economische analyse of scherper gesteld: het resultaat van een nuchtere kosten-baten-analyse.

Moeten we dan maar die vluchtelingen op een minder “menselijke” manier ontvangen zodat zij zich minder voelen aangetrokken tot ons land? Neen, maar je kan nooit op een ernstige manier tot oplossingen voor dit humanitaire drama komen als je elementen zoals hierboven a priori uitsluit uit de discussie. De bastaarden van Voltaire geven misschien vaak de indruk niet al te veel menselijkheid in het lijf te hebben. Hun aanpak heeft wel het grote voordeel dat zij zich niet gauw zullen laten doldraaien in een emotionele benadering. Wie op een gevoelerige wijze problemen oplost, heeft dikwijls als resultaat dat er één probleem wordt opgelost door er twee of drie andere te creëren.

JOHAN VAN OVERVELDT