De bank treft geen enkele schuld

Mark Buelens – Partner-hoogleraar management aan de Vlerick Leuven Gent Management School

Toen Nick Leeson in Singapore werd betrapt op monsterfraude, sleurde hij de bank Barings mee in zijn ondergang. Een Londense rechtbank deed op 1 december 2001 uitspraak over het faillissement. Zij was vernietigend voor het topmanagement. Drie bestuurders werden volkomen incompetent verklaard en mochten niet meer betrokken worden bij het management van een bedrijf. Het was immers aan hen om controlesystemen uit te bouwen die georganiseerde fraude onmogelijk moeten maken. Een eenvoudige controle had de directeurs trouwens kunnen leren dat Leeson een 888888-rekening had. Ze moesten daarvoor niet eens ter plekke gaan. En je moet geen grootmeester zijn in de Chinese cultuur om te beseffen dat 8 het geluksgetal is in China. Enkele eenvoudige vragen over die vreemde rekening hadden snel heel veel duidelijk gemaakt. Maar ja, als je grote bonussen vooral afhangen van wat je niet ziet, dan kan je voorspellen wat er zal gebeuren. En als je niet zorgvuldig de frontoffice van de backoffice scheidt, dan vraag je in een bank om hele grote moeilijkheden.

De ene ‘rogue trader’ na de andere slaagt erin om zijn bank spectaculair te verarmen. Banken zijn dus gewaarschuwd. Aan hen om de nodige systemen uit te bouwen.

Jerôme Kerviel, die de Franse bank Société Générale 4,9 miljard euro armer maakte, kreeg vorige week niet alleen een gevangenisstraf maar moet ook de volledige schade terugbetalen. Het management gaat vrijuit. Dat is duidelijke taal. Zo’n man staat dus niet onder druk van het management om extra grote winsten te boeken op beleggingen, zo’n man is een misdadig genie dat alle gesofisticeerde controles omzeilt. De bank kan geen schuld treffen: zij heeft al het mogelijke gedaan om de fraude te voorkomen, op het spoor te komen of gewoonweg onmogelijk te maken. Dat geloof ik niet, dat gelooft u niet, dat gelooft geen Fransman. Dat gelooft alleen een Franse rechter.

Maar voor mij impliceert dit wel dat iedereen nu tegen elke manager een proces kan beginnen wegens georganiseerde diefstal. Want managers hebben volgens dit vonnis geen toegevoegde waarde. Hun weddes zijn dan uiteraard volkomen onverantwoord en dus diefstal.

In deze twee gelijklopende gevallen denken we dat de Britse rechtbank een gedurfd maar terecht vonnis heeft geveld. Het management is verantwoordelijk voor de omstandigheden waarin medewerkers hun beslissingen nemen. Als de druk voor tweecijferige groei te groot is, gebeuren er ‘ongelukken’. De verantwoordelijken voor die extra druk zijn de eersten die we met de vinger moeten wijzen als het fout loopt. Indien zij die grote druk toch in stand willen houden, dan moeten ze uiterst strakke controlesystemen uitbouwen, die echt waterdicht zijn. Die waren er helemaal niet bij Barings, maar ook niet bij Société Générale.

Een topmanagement kan zich niet beroepen op zijn grote verantwoordelijkheid en zijn grote ‘toegevoegde waarde’ om zijn hoge bonussen te verantwoorden, om zodra het fout loopt te stellen dat het “van niets wist”. De top zou nog kunnen zeggen dat hij het slachtoffer is van externe, georganiseerde bendes die technieken inzetten die nog niet bekend zijn, maar een medewerker die de eigen systemen omzeilt? Als het management onder zulke omstandigheden niet kan worden aangesproken, dan heeft het begrip aansprakelijkheid echt geen inhoud meer.

Wat mij ook bijzonder boeit in dit verhaal, is de schadevergoeding. Société Générale heeft bij trading 4,9 miljard euro verloren. Een andere financiële instelling heeft die bijgevolg gewonnen. Of anders kunnen banken zoals Société Générale geld, veel geld maken uit het niets. Kerviel heeft die 4,9 miljard niet gestolen, neen, hij heeft die som verloren. Mocht hij dus het geld hebben en die som kunnen terugbetalen aan de bank, dan heeft het hele banksysteem 4,9 miljard euro verdiend aan een misdaad. Dat inzicht draagt niet bepaald bij tot een positief imago van de banksector. Ook daar richt zo’n uitspraak schade aan.

Kerviel is voor de rechter gesleept omdat hij zijn bank schade heeft berokkend. Ik zou graag zo’n rechtbank voor de rechter slepen wegens schade aan het concept management en wegens imagoschade aan alle banken. Misschien win ik nog wel, want met rechtbanken weet je blijkbaar nooit.

Marc Buelens – Partner-hoogleraar management aan de Vlerick Leuven Gent Management School

Managers hebben volgens dit vonnis geen toegevoegde waarde. Hun weddes zijn dan uiteraard volkomen onverantwoord en dus diefstal.