De baas is er met de kas vandoor

Topmanagers plegen een hold-up op hun bedrijf, accountants torpederen de beurs met een vervalste boekhouding en makelaars prijzen waardeloze beleggingen aan. Marc Buelens brengt de malaise in kaart én reikt oplossingen aan.

“Wanneer door grootheidswaanzin en incompetentie het Kirch-imperium over de kop gaat, is men volgens sommige bronnen bereid 3 miljoen euro te betalen voor consulting fees aan Leo Kirch, de man die dergelijke wantoestanden in het leven heeft geroepen. Dit is het ultieme bewijs van out of control zijn. Het is de rechtbank die Jack the Ripper een honorarium uitbetaalt om advies te krijgen over de psychologie van de massamoordenaar.”

Dergelijke krasse opmerkingen vinden we bij de vleet in Managementshock, waarin professor MarcBuelens ( Universiteit Gent, Vlerick School, zie interview blz. 38) even toegankelijk als scherp uiteenvouwt waarom we met zijn allen opgelicht zijn door topmanagers die enkele maanden geleden nog bewierookt werden als Hollywood-sterren. De toppers van bedrijven als Enron en WordCom beten in het zand, sommige mochten zelfs in de boeien lopen. Anderen kwamen er veel beter vanaf. Terwijl de beleggers hun spaargeld zagen vergruizelen op de beurzen en duizenden werknemers hun baan kwijtraakten, kregen de toppers vaak een onwaarschijnlijke gouden handdruk. De schandalen blijken geen losse randfenomenen, “geen pogingen van schimmige figuren om zich te verrijken, via duistere paden. Het hele systeem ging uit de bocht, niet alleen een paar vermeende boeven.”

Diefstal in het pauzelokaal. Eens dat harde vonnis geveld, trekt Buelens even fervent op zoek naar oplossingen. Dat betoog mondt uit in een serie lessen voor alle betrokkenen, de beleggers incluis: “Hebzucht voedt perverse systemen. Als het te mooi lijkt om waar te zijn, is het waarschijnlijk ook te mooi.”

De meeste lessen heeft Buelens in petto voor het management. De ondertitel van zijn boek is niet toevallig Over een economie in verwarring en wat managers daaraan kunnen doen. Zeven richtlijnen vormen de kern. Eén: bedrijven moeten heldere boodschappen de wereld insturen en zich daaraan houden. “Geen 300% vooruitgang voorspiegelen, daar waar de meeste wondersoftwares in het beste geval de huidige toestand wat verbeteren na een lange overgangsperiode.” Twee: bedrijven moeten vooral eerlijk optreden. “En dat betekent veel meer dan gewoon binnen de grenzen van de wet blijven.”

Drie: er moet spaarzaam opgetreden worden. Spaarzaam betekent evenwel niet gierig of schijnheilig. Of wat te denken van Bernie Ebbers, de CEO van telecomoperator WorldCom? In maart 2002 verwachtte de directie een inspirerende visie te horen te krijgen over de redding van het bedrijf, maar ze kregen alleen getier en geraas over diefstal van koffie in het pauzelokaal. Voortaan moesten de topmanagers “koffiezakjes tellen, nakijken of men het licht wel uitdeed op het eind van de dag en de thermostaat van de airco in de zomer een graadje of twee hoger zetten.” De koffiefilterteller had wel zichzelf een lening van 341 miljoen dollar laten uitbetalen door het bedrijf, met een intrestvoet van 2% (en met weinig kans dat ze terugbetaald wordt). Ebbers is ook de topman van het bedrijf dat op 26 juni 2002 de wereld deed opschrikken van het grootste boekhoudingschandaal aller tijden: de boeken zouden voor 3,85 miljard dollar vervalst zijn.

Geen rugmassage meer. Buelens vierde richtlijn voor het management: doe de elementaire dingen goed. Kortom, wat wil de klant echt en hoe organiseer je de activiteiten om daartoe te komen? “Een koekjesfabriek is er om koek te bakken en te verkopen, niet om een balanced scorecard te lezen, niet om kernbekwaamheden te identificeren, niet om een lerende organisatie te worden en niet om een intranet op te zetten.” Vijf: terug naar het orthodoxe. “Risicokapitaal zal weer geïnvesteerd worden in normale risico’s.”

Zes: terug naar het oude psychologischecontract. “Mensen komen om te werken. De werkgever betaalt hiervoor een degelijk salaris en verleent een beperkt aantal sociale voordelen. Het moet gedaan zijn met exotische voordelen, zogenaamde new age benefits als kindercrèches, een boodschappenservice of rugmassages. Salarisverhoging in de vorm van de nieuwste BMW zal weer enkele jaren in de koelkast moeten verdwijnen.”

Zeven: topmanagers moeten een hoog loon krijgen voor hun harde en verantwoordelijke werk, maar geen buitensporig loon en zeker geen extravagante cadeaus voor hun miskleunen. Aandelenopties moeten ook voor hen resoluut afgeschaft worden. Winstdeling kan, maar dan voor ten hoogste 10% van hun salaris en bij voorkeur uitbetaald met een vertraging van drie jaar, “als de mist over de boekhoudkundige cijfers is opgetrokken.” Ook de loonspan moet naar beneden. Managementgoeroe Peter Drucker schuift een verdedigbare twintig keer het loon van de laagstbetaalde arbeider naar voren. In de VS is de loonspan nu gemiddeld 500. Reageert Buelens: “Dat is een Amerikaans probleem, het mag niet het onze worden.”

Luc De Decker [{ssquf}]

Marc Buelens, Managementshock. Lannoo/Nieuwezijds, 175 blz., 14,95 euro.

“Hebzucht voedt perverse systemen. Als het te mooi lijkt om waar te zijn, is het waarschijnlijk ook te mooi.”