De aarde is plat (maar niet voor iedereen)

Thomas Friedman en Peter Sloterdijk, ieder in een heel apart boek, ieder vanuit een totaal andere invalshoek, zorgen voor een briljante bijdrage aan het globaliseringsdebat.

Zwarte kat, witte kat – het gaat erom dat ze muizen vangt.” Met dat ene elliptische zinnetje zette Deng Xiao-Ping decennia van rigoureuze communistische ideologie overboord. Zo sloopte hij de barrière die China krampachtig buiten de globalisering hield. Leiders maken wel degelijk het verschil. Kijk naar Margaret Thatcher, die in 1984 de stakende mijnwerkers aanpakte en de wegkwijnende Britse economie een grootschalige hervorming opdrong. De voorbeelden komen uit De aarde is plat, het onlangs vertaalde boek van de Amerikaanse journalist Thomas Friedman (zie ook Trends van 12 mei 2005, blz. 118). De nadruk op het doorslaggevende leiderschap van iemand als de niet bepaald democratisch verkozen Deng Xiao-Ping is bizar. Friedman betoogt nu net dat democratisering een van de essentiële consequenties is van de globalisering. Wie hem confronteert met die contradictie, wordt terechtgewezen: landen die in het globaliseringsproces stappen, evolueren richting democratie. Een gecensureerd Google in China is een mijlpaal op weg naar een vrij Google.

Friedman heeft een heldere boodschap: globalisering geeft momenteel weliswaar spanningen (jobs verhuizen, de concurrentie verscherpt, culturen dreigen te botsen), maar de ontwikkelingen zijn positief voor álle betrokkenen (de druk zorgt voor innovatie, de afbraak van de armoede is begonnen). En de dreiging van botsende culturen? Dat is volgens Friedman geen gevolg van globalisering, maar van armoede, onwetendheid en crisissen die toeslaan bij mensen die niet meegezogen worden door de globalisering. Prompt pakt hij uit met een Delltheorie: “Twee landen zullen niet met elkaar oorlog voeren zolang ze beide deel uitmaken van een en dezelfde wereldwijde supply-chain, bijvoorbeeld die van Dell.”

De Duitser Peter Sloterdijk, een van de zeldzame denkers die bewijst dat filosofie geen gekwetter uit een Babelse ivoren toren hoeft te zijn, lijkt wel een repliek op Thomas Friedman. In Het kristalpaleis – Een filosofie van de globalisering stipt de sceptische wijsgeer de broze plekken aan in de sermoenen van de globaliseringsevangelisten. De globalisering komt slechts ten goede aan een kleine minderheid van de wereldbevolking, die zich bevindt in een schaamteloos comfortabel kristalpaleis. “Het kosmopolitisme, zou men kunnen zeggen, is het provincialisme van de verwenden,” constateert Sloterdijk. De armen hebben het niet over globalisering en kosmopolitisme. Dat discours is een luxedebat van de verwende opvarenden van de Queen Mary II, die ronddobbert in een oceaan van armoede. Friedman en Sloterdijk pakken uit met sterke beelden, pittige voorbeelden en provocerende uitspraken. Zonder dat het zo bedoeld was, kibbelen ze, maar dan wel op een prikkelend hoog niveau. Pro en contra zijn lang niet altijd zwart en wit, al laat Friedman er finaal geen twijfel over bestaan dat er geen weg terug is: wie zich niet aanpast aan de globalisering, zal verpauperen.

Thomas Friedman, De aarde is plat. Nieuw Amsterdam, 496 blz., 27,95 euro. Peter Sloterdijk, Het kristalpaleis. Sun, 312 blz., 34,90 euro.

Luc De Decker