Dan toch geen klusjeseconomie

WORDEN IN DE ‘gig-economy’ al onze jobs tijdelijk? Mocht u niet vertrouwd zijn met het woord ‘gig’, dan bent u waarschijnlijk vroeger nooit naar een optreden, a gig, geweest. Een economie die gebaseerd is op steeds meer tijdelijke contracten is een klusjeseconomie. De werknemers zijn (pseudo)zelfstandigen en dragen het grootste risico. Gisteren nog belde een vriendelijke zeer jonge dame aan de deur. Ze verkocht Eneco-contracten, 100 procent groene stroom, meneer. Ik wist meteen op basis van inside-informatie: die dame is zelfstandige. Ik lachte eens vriendelijk, wenste haar veel succes toe en zei: “Ik hoop dat mijn leverancier mijn trouw zal belonen.” Ze staarde mij aan, in een gig-economie staat trouw niet in het woordenboek.

De pers en zeker de managementgoeroes hebben het eindeloos over de gig-economy, maar ze blijven meestal steken bij twee voorbeelden: Airbnb en Uber. Menige ambitieuze ondernemer heeft al uitgeroepen: wij zijn de Uber van… (sector zelf in te vullen), om dan vast te stellen dat zijn sector zich niet zomaar laat ver-Uberen.

MEN SPREEKT OOK over ‘platformeconomie’ en dan komt men dichter bij een ideaal dat onder meer door de managementgoeroe Tom Peters in de jaren negentig werd verdedigd. In essentie komt het hier op neer. Wat doet een bedrijf? Koeken bakken en koeken verkopen, heeft een gewezen CEO van LU mij geleerd. Wat doet een mens? Werken en je werk al dan niet ten gelde maken. Maar slechts een heel klein aantal mensen, zogenaamde kunstenaars, beschikken over professionals die hun werk verkopen, agenten of impresario’s geheten. Waarom? Omdat het voor de scheppende kunstenaars zelf te moeilijk is om klanten te vinden. Het is beter dat ze creëren. Maar als je nu een goede tuinman bent, een deskundige verpleegkundige of een handige chauffeur, dan heb je toch ook dat probleem? Hen ontbreekt een platform waar ze hun diensten kunnen aanbieden. Als je echt gelooft in de vrije markt, dan ben je zekerder van werk via zo’n systeem dan bij één baas, die failliet kan gaan en dan sta je op straat. De eerste ‘giggers’ waren copyrighters, freelancers, maar daar bleef je in de kunstwereld. De volgende generatie zijn de ICT’ers. Ik ontmoet steeds meer (soms zelfs lichtjes autistische) experts die via platformen heel gemakkelijk aan opdrachten geraken. En als het woord kluseconomie bij u lage inkomens oproept, dan besef je niet goed hoeveel zulke experts soms factureren.

HEEFT PETERS GELIJK gekregen? Niet echt. Ook Charles Handy kreeg door de feiten geen gelijk. Hij voorspelde evenzeer een grote uitholling van de klassieke job. In zijn donut-model moest je vooral kijken naar het grote gat middenin. We kennen die jobs nu en er wordt hard (vaak verontwaardigd) om geroepen, maar echt doorbreken doen ze nog niet. Het doet me denken aan het papierloze kantoor. We hebben dat nu, maar ze staan naast ons propvolle papieren kantoor. Nooit werd zoveel geprint als vandaag. Digitalisering lijkt wat op moeder natuur, die ook niet graag iets weggooit. We hebben in ons lichaam zelfs nog sporen van kieuwen. Je vindt wel veel tijdelijke banen, deeltijdse banen, contractuele banen en in landen waar de wet het toelaat banen op zuivere afroep (met zero hours-contracten). Maar de kern van de jobmarkt blijft, ondanks alle voorspellingen, merkwaardig vast. Bijzonder vreemd is dat in de Verenigde Staten het percentage alternatieve banen de jongste tien jaar schommelde rond 10 procent en zelfs lichtjes is gedaald. De arbeidsmarkt lijkt dan toch minder onder invloed te staan van Silicon Valley dan gedacht. Of is het even ter plekke trappelen, om dan met veel geruis, met veel ‘ shock and awe‘ ten onder te gaan onder het geweld van de robots en de artificiële intelligentie?

EEN EN ANDER ZAL wel te maken hebben met onze diep gewortelde afkeer voor onzekerheid. In een dolgedraaide wereld zoeken we houvast. En als onze baan dat kan bieden, is onze zin voor avontuur snel over. Samen met een Netflix-serie is het leven dan best draagbaar.