Dan maar verkiezingen

JEF VUCHELEN

Een jaar na de verkiezingen is er nog altijd geen zicht op een nieuwe regering. Niemand gelooft dat de aanwijzing van een formateur de bevalling van een nieuwe bewindsploeg dichterbij brengt. Het is moeilijk uit te maken of de politieke verantwoordelijken voldoende inspanningen hebben geleverd; in ieder geval werd voldoende onderhandeld en papier gevuld. Het bekrachtigen van de huidige regeringsploeg of een minimale staatshervorming zijn geen oplossingen, omdat ze de problemen vooruitschuiven. Is er dan niets mogelijk? Ja, verkiezingen.

Nieuwe verkiezingen worden afgedaan als een schijnoplossing omdat dezelfden nadien toch weer moeten onderhandelen. Die argumentatie gaat bijzonder snel door de bocht. Toegegeven, nieuwe verkiezingen zijn slecht voor de partijkassen en voor de vele parlementairen die voor hun mandaat vrezen. Maar nu ze een jaar in het parlement ‘zitting’ hebben gehad, hebben ze recht op een riante uittredingsvergoeding. Belangrijke voordelen van een nieuwe stembusslag zijn dat de partijen verplicht worden tot het opstellen van een verkiezingsprogramma, dat er een verkiezingscampagne plaatsvindt en dat er een verkiezingsuitslag is. En bovenal, verkiezingen leveren tijdwinst op.

Een van de vreemdste vaststellingen in de institutionele onderhandelingen vinden we dat er nauwelijks iets is terug te vinden van de programma’s waarmee de partijen vorig jaar de kiezers benaderden. Waren niet ongeveer alle Vlaamse partijen voorstander van een confederaal staatsmodel? Het woord valt niet eens in de onderhandelingen. Nochtans zou men denken dat zo’n basiskarakteristiek van een partijprogramma niet over het hoofd kan worden gezien. De Vlaamse partijen kunnen dat dus wel, wat de relativiteit van partijprogramma’s illustreert. Het valt dan ook niet te verbazen dat de institutionele onderhandelingen niet opschieten: de Vlaamse onderhandelaars hebben geen duidelijk doel voor ogen. Nieuwe verkiezingen zouden de partijen de gelegenheid geven om zich te herbronnen over hun institutionele ideeën om zo de kloof tussen programma en onderhandelingspositie te dichten. Als de Vlaamse partijen vasthouden aan een confederale inrichting van België, zou dit het voordeel van de duidelijkheid bieden tegenover de Franstalige partijen.

Ook de verkiezingscampagne kan zorgen voor bijkomende duidelijkheid. De kandidaten zullen de kiezers moeten uitleggen waarom ze er niet in geslaagd zijn een regering te vormen en waarom het nu wel zal lukken. Misschien dat dit kiezers verleidt tot een andere keuze.

Verkiezingen resulteren natuurlijk in een verkiezingsuitslag. Wellicht is het dat wat vele politici vrezen. De kans is weliswaar groot dat zelfs bij drastische verschuivingen dezelfde politici rond de onderhandelingstafel zitten, maar de krachtsverhoudingen en dus de mate waarin er geluisterd wordt naar partijen, veranderen wel. Ter illustratie, verschilt de houding tegenover de N-VA vandaag niet drastisch van deze van enkele jaren terug? Een nieuwe winst voor deze partij, of een sterk verlies, zal zeker impact hebben op de onderhandelingen en dus een akkoord bespoedigen.

Finaal houden verkiezingen een belangrijke tijdwinst in. We geloven niet meer dat deze onderhandelaars nog een zinvol akkoord over de staatshervorming kunnen afsluiten. Hiermee bedoelen we een akkoord dat inhoudt dat deze materie in 2014 geen belangrijk discussiepunt in de verkiezingen wordt. We hebben, om economische, sociale en financiële redenen, dringend nood aan zo’n redelijk definitieve staatshervorming. De dynamiek om dit met de huidige onderhandelaars te bereiken lijkt verdwenen, en dus moeten ze nieuwe energie opdoen. In een democratie gebruikt men hiervoor verkiezingen. Snelle verkiezingen bespoedigen dit proces en dus ook het tijdstip waarop aan de inderdaad belangrijkere problemen kan worden gewerkt. Deze problemen kunnen niet worden opgelost zonder grondige staatshervorming. Of denkt men dat ‘besparingen’ die voor de helft bestaan uit belastingverhogingen een aanvaardbaar compromis zijn? Politiek misschien; economisch niet, zeker niet voor Vlaanderen.

De auteur is professor economie aan de VUB.

De kandidaten zullen de kiezers moeten uitleggen waarom ze er niet in geslaagd zijn een regering te vormen en waarom het nu wel zal lukken.