Confronterend China

Laat China slapen, want als het wakker wordt zal heel de wereld beven.” Het bekende citaat van Napoleon uit 1816 draagt een grote profetische waarde in zich. We zijn nu twee eeuwen later, China is wel degelijk gewekt en wat er zich afspeelt wordt met argusogen gevolgd. In zijn nieuwste boek Onmogelijke vrede vindt de academicus Jonathan Holslag het logisch dat China de bestaande machtsevenwichten verstoort.

China heeft enkele duidelijke ambities: de controle over grensgebieden verwerven, de eigen veiligheid garanderen, maar ook de nationale welvaart opkrikken. Holslag bestempelt die doelen als redelijk en niet anders dan hetgeen waar andere grootmachten in het verleden ook naar gestreefd hebben. Die legitimiteit verandert echter niets aan de onafwendbare wrijvingen met de buurlanden die uit die doelstellingen voortvloeien. Een conflict is dan ook niet uit te sluiten.

Dat het nog niet zo ver gekomen is, mag in belangrijke mate op conto van de Chinese flexibiliteit worden geschreven. Toch mag daar niet uit worden afgeleid dat China een soort status-quomogendheid is. De doelstellingen zijn duidelijk. En als China zich eerder aan de omgeving aanpaste dan omgekeerd, zou dat naarmate de Chinese macht groeit weleens anders kunnen worden. Precies die evolutie dreigt conflicten te voeden.

De kloof tussen wat China wil en wat de Aziatische buren verwachten, blijft groeien. Dat vergroot het risico op incidenten die in een mum van tijd dreigen te escaleren. Jonathan Holslag definieert zichzelf als een politieke realist. “Je hoopt dan altijd dat een aantal van je verwachtingen niet uitkomen”, verklaarde hij in een interview naar aanleiding van de verschijning van de oorspronkelijke, Engelse versie van zijn boek enkele maanden geleden. “Maar als je de Aziatische realiteit nuchter analyseert, kun je niet om de slotsom heen: we stevenen af op een periode van turbulentie en geweld.”

De voorbije jaren werden we getrakteerd op wat zo’n escalerend incident zou kunnen zijn. Territoriale geschillen met Japan, een dispuut met Taiwan; het zijn de klassiekers. Minder bekend is dat het blauwe goud de komende jaren en decennia voor een heleboel moeilijkheden kan zorgen. China wordt weleens de watertoren van Azië genoemd, wat evenveel betekent als dat Peking de controle heeft over de bronnen van een heleboel rivieren die van essentieel belang zijn voor zijn buurlanden. Heel wat Chinezen vinden dat controle over deze grote rivieren ook een afgeleide is van de voor hen zo belangrijke soevereiniteit.

Zal China er op termijn ooit in slagen dé wereldmacht te worden? Holslag betwijfelt of het land ooit de VS van hun troon zal stoten. Het Amerikaanse verhaal van de 19de en 20ste eeuw was dan ook verschillend. De VS konden hun rijk opbouwen zonder concurrentie van buurlanden. Die luxe heeft Peking niet, wat ons weer bij die gevreesde botsing brengt. Maar dat het land erin geslaagd is tot de belangrijkste regionale markt uit te groeien, dat staat buiten kijf.

Jonathan Holslag, Onmogelijke vrede. China’s moeizame opmars in Azië, Antwerpen, De Bezige Bij, 2015, 240 blz., 19,90 euro

MICHAËL VANDAMME