Commissieloon of smeergeld?

Commissielonen zijn de gebruikelijke – zo niet noodzakelijke – smeer bij het zakendoen op de meer exotische markten. Tractebel maakte het in Kazachstan wel erg bont en kijkt nu tegen een aanslag van 150 miljoen euro aan. Hoe doen andere bedrijven dat?

“Zonder een enveloppe onder tafel haal je buiten de Europese Unie of de Verenigde Staten amper een opdracht binnen,” zegt een anonieme ondernemer. “Maar dit probleem los je makkelijk op door een commissieloon van 5% à 10% aan je lokale agent te betalen, die dan plaatselijk de nodige ‘geschenken’ uitdeelt. Deze officiële factuur wordt dan als kost geboekt en mag het bedrijf nog aftrekken van de belastingen ook. En als de begunstigde dan echt niet mag worden bekendgemaakt, kun je nog altijd op voorhand aan de fiscus toelating vragen een geheim commissieloon te betalen. Als je kunt aantonen dat zoiets tot de gebruikelijke praktijken behoort – zoals in China -, geeft het ministerie van Financiën zijn goedkeuring en wordt de operatie tegen 20% belast, maar de vergoeding blijft wel fiscaal aftrekbaar.”

Dat commissielonen fiscaal aftrekbaar zijn, bevestigt Jan Muyldermans, partner van PricewaterhouseCoopers Tax Consultants: “De wet bepaalt ook dat bedrijven in bepaalde gevallen geen fiche 281.50 moeten invullen, maar aan een forfaitaire aanslag van minimum 20% zullen worden onderworpen. Daarnaast voorzag de fiscus nog vrijstellingen van de meldingsplicht voor erelonen die aan vrije beroepen in het buitenland worden betaald. Maar sinds 30 januari is deze vrijstelling volledig afgeschaft.”

Commissie van 200%

Dat de energiegroep Tractebel in Kazachstan commissielonen uitbetaalde aan lokale partners om de concessie van een aardgasnetwerk te verwerven, zou als business as usual kunnen worden bestempeld, ware het niet dat Tractebel een ongewoon hoge commissie van bijna 200% betaalde. Tractebel betaalde 55 miljoen dollar aan commissies om een concessie te verwerven die officieel 30 miljoen dollar kostte. Een commissieloon van 3% tot 10% hoort bij de zakelijke geplogenheden voor bedrijven die zakendoen in markten buiten Europa en de VS, en daar valt de fiscus niet over. Maar een commissie van bijna 200%? Bovendien bleek uit gerechtelijk onderzoek dat 5 miljoen van de 55 miljoen dollar aan commissielonen naar België is teruggevloeid. Het gerecht speelde deze informatie door aan de Bijzondere Belastinginspectie ( BBI), die argumenteert dat de commissie een geheime commissie is omdat ze werd betaald aan een ongeïdentificeerde persoon. In zo’n geval moet het bedrijf een heffing van 309% op de commissie betalen. De Belgische fiscus heeft daarom een aanslag van 150 miljoen euro klaar voor Tractebel. De fiscus gaat ook na of bij de investeringen in Oman en Peru en Pakistan geheime commissielonen betaald zijn. Tractebel ontkent de aantijgingen en gaat in beroep tegen de vordering van de BBI. Opmerkelijk in de hele zaak is dat de man die het gerecht tipte over de geheime keuken van Tractebel, Pierre Bocquet is, de man die door Tractebel was ingehuurd om het Kazachse avontuur op te kuisen.

“Nu ontstaan discussies tussen de belastingadministratie en belastingplichtigen over betalingen aan buitenlanders,” verduidelijkt Luc Spincemaille, topfiscalist van Tiberghien Advocaten. “Volgens de wetshistoriek moet er een verband bestaan tussen de belastbaarheid en de aftrek van de vergoedingen. Als de genieter in het buitenland woont en werkt, kan de Belgische fiscus – zo blijkt ook uit bepaalde rechtspraak – geen belastingen heffen en is er dus geen sprake van een geheim commissieloon. Het lijkt er echter op dat de BBI in het Tractebel-dossier vermoedt dat achter de buitenlandse genieters Belgische ingezetenen schuilgaan. Zij zal dit echter moeten aantonen – en ook hierover bestaan vele mogelijke betwistingen – om een aanslag van 309 % te kunnen opleggen. Een Oeso-overeenkomst criminaliseert het systeem van geheime commissielonen en bepaalt dat de fiscale aftrekbaarheid van deze vergoedingen volledig moet worden afgeschaft. Dat laatste heeft ons land nog niet ingevoerd, het eerste wel. Sinds 1999 wordt in de fiscale wet voorzien dat de forfaitaire aanslag van minimum 20% in elk geval niet meer zal worden toegestaan als de commissielonen worden betaald om overheidsopdrachten of administratieve vergunningen te verwerven of te behouden.”

Vermijd lokale agenten

Wie de fiscus niet onverwacht over de vloer wil en toch zaken in Oman of Peru wil doen, houdt zich best aan een commissieloon van hoogstens 10%. Yves Dillemans, directeur van het ingenieursbureau TDS Engineering en verantwoordelijk voor activiteiten in het Midden-Oosten, legt uit wat nodig is om er een project te veroveren. “Je hebt een officiële ‘sponsor’ nodig om zaken te doen, waarmee je een agency-contract afsluit. De commissie, want daar komt het op neer, bedraagt 3% tot 10%, afhankelijk van de invloed die de lokale partner kan uitoefenen. Je krijgt daar een officiële factuur voor, want het is er de gebruikelijke praktijk. Richt je er een nieuw filiaal op, dan wil de lokale partner ook de helft van de aandelen hebben.”

Besix zegt nooit geheime commissielonen te betalen. Volgens algemeen directeur Johan Beerlandt doet het Belgische bouwbedrijf met een geconsolideerde omzet van 1 miljard euro in het buitenland soms wel een beroep op zogenaamde ‘zakenontwikkelaars’, die een project helpen ontwikkelen. “Ze krijgen voor dat werk een agentenvergoeding. Maar in het Midden-Oosten, waar de groep vooral actief is, werken we het liefst rechtstreeks met onze klanten.”

Bekaert wil zelfs niet werken met lokale agenten. Woordvoerder Willy Snaet: “Soms zetten potentiële partners – zoals onlangs nog in China – ons onder druk om smeergelden te betalen. Maar dan gaat de zaak gewoon niet door. Onze groep is daar zeer streng in. Bovendien beschikken wij in het buitenland over eigen kantoren. Dat vermijdt mogelijke fraudeproblemen met lokale agenten.”

Eric Pompen, Daan Killemaes

“Soms zetten potentiële partners ons onder druk om smeergelden te betalen.”

Willy Snaet, Bekaert