Het casinokapitalisme is terug. Sterker dan ooit. Bedrijven gaan over de toonbank als zoete broodjes, terwijl zelfs de meest incompetente topmanagers miljoenen euro in de schoot geworpen krijgen.
Deze ochtend ben ik ontwaakt met de herinnering aan een vreemde droom. Ik was in Las Vegas en kuierde in de Bellagio (welgekend van de film Ocean’s Eleven), toen een bewaker me aansprak: “Professor Buelens.” Ik schrik al lang niet meer om op de meest exotische plaatsen ter wereld aangesproken te worden (” Meneer, ik lees uw column in Knack altijd…”), maar dit was wel ongewoon. “Professor, de directeur wil u spreken.” De directie van het casino had een vreemd voorstel. Indien ik 3000 dollar wilde investeren, mocht ik onmiddellijk van start gaan. Ik mocht gelijk waar in het casino spelen. Als ik niet won, mocht ik mijn inzet houden. Als ik won, mocht ik de winst houden en die winst desgewenst opnieuw inzetten volgens de nieuwe regels. Ik moest het wel tien uur volhouden en op het eind de helft van de winst terug aan het casino geven.
Verschillende televisieploegen zouden me volgen. Ik herkende onmiddellijk Kanaal Z, ik zag ook Paul D’Hoore. Ik zag BBC World, NBC en Bloomberg Television. Om het uur had ik recht op vijf minuten plaspauze. Als ik opgaf voor de tien uur voorbij waren, verloor ik alles. Uiteraard zou ik drank en snacks krijgen. Het enige dat ik moest doen, was gokken volgens de nieuwe regels. In mijn tempo, dat wel. Maar ik moest toch op zijn minst één gok per uur wagen.
Geert Noels moedigt me aan. Ik herinnerde me nog levendig dat ik me tijdens de droom allerlei vragen had gesteld. Wisten ze wel hoe absurd dit voorstel was.? Je zet 3000 dollar in op zwart, je wint en je hebt 6000 dollar. Je verliest en je houdt je 3000. Toen herkende ik plots Geert Noels, die naar mij keek en de schouders ophaalde, hij begreep er ook niets van. Maar hij moedigde me zeker aan: niet afslaan zo’n aanbod. En of! Ik maakte snel wat berekeningen: in een minimum van tijd zou mijn geld verdubbelen en verdubbelen en blijven verdubbelen, ik zou na een uur of twee mijn tijd moeten doden aan een eenarmige bandiet, want ik zou tientallen miljoenen dollar verdienen; ik zou met dat systeem elke bank doen springen. En toen was de droom voorbij. Dromen zijn bedrog. Het was mooi geweest. Tijd voor de ochtendkrant. Terug naar de realiteit. Je wordt maar rijk door hard te werken of veel risico’s te nemen. Je kan nooit risicoloos rijk worden. Wat lees ik daar? Oxytopman Ray Irani verdient 420 miljoen dollar. Oké, dat zal wel de stichter zijn, die man verkoopt zijn aandelen. Neen, het gaat om een manager. Hij werkte vroeger bij Olin. En hoe heeft hij dat ‘verdiend’? Door de planeet te redden van de opwarming? Waarschijnlijk niet. Door de oliebelangen veilig te stellen. Dat is een weldaad voor de mensheid. Het bedrijf heeft nu een duidelijke structuur. En er wordt winst gemaakt. Niet moeilijk in de oliesector. En wat zou er gebeurd zijn, indien na twee jaar de heer Ray Irani was ontslagen? Had hij dan zijn wedde moeten terugstorten? Neen, natuurlijk niet. Tegen het risico van ontslag had de heer Irani zeker een waterdicht contract. Laten we zeggen een bescheiden opzegvergoeding van enkele tientallen miljoenen dollar.
Wie faalt, krijgt bonus. Toen besefte ik dat mijn droom mij gewoonweg vertelde: beste Marc, het casinokapitalisme is terug. Profiteer ervan. Er is geld genoeg. Bedrijven zoals Puma, ABN Amro, Dow, Sainsbury worden gekocht en verkocht alsof het een partij vis is op de vismijn. Wie biedt meer? KKR is terug. Zeventien jaar geleden hadden zij het record van de grootste overname met het voedings- en tabaksconcern RJR Nabisco. Maar dat is nu allemaal klein bier.
Banken boeken superwinsten. Leuk, het omgekeerde zou pas verontrustend zijn. Niet lichtzinnig oordelen. Die topmanagers nemen enorme risico’s, want ze worden meer dan vroeger ontslagen. Wat lezen we daar? Nog zo’n sukkel. Noel Forgeard van Airbus is ontslagen. Hij krijgt 6 miljoen euro wegens incompetentie. En … 2,4 miljoen euro om niet naar de concurrentie over te stappen. Leuk zeg, ik zou als aandeelhouder juist 2,4 miljoen euro geven als zo’n incompetente man wél naar de concurrentie overstapt. Overnamestrijd rond REpower, Endesa en Altadis. Gouden tijden voor banken … Maar Citigroup kondigt duizenden ontslagen aan. Wat lees ik nu? Noel Forgeard zou betrokken geweest zijn bij een handel in aandelen met voorkennis. Goed, maar dat men die man straft met een oprotpremie van slechts 8,4 miljoen euro. Dat zal hem leren.
Leg het uit aan de werknemer. Na al die jaren heb ik het dus nog altijd niet begrepen. Er is de wereld van de fantasie, waar mensen denken dat bedrijven een soort gemeenschap zijn. Waar er een missie is, teamwork, hard werken en humanresourcesmanagement. Dat is de wereld waar corporate governance wordt vertaald als deugdzaam bestuur. Waar managers hun bedrijven niet kunnen leegplunderen, waar strikt wordt toegekeken op verloning van topmanagers.
En dan heb je de wereld van de realiteit. Waar er een blinde markt is voor bedrijven, waar er aan alles een prijskaartje hangt en waar je af en toe eens wordt uitgenodigd om in de Bellagio te gokken volgens de regels uit mijn droom. Het enige wat je dan moet bereiken, is dat men je CEO benoemt in een door hebzucht verteerde markt van geldwolven. Dat heet dan uiteraard niet langer vrije markt, maar kapitalisme. En dat krijg je aan geen werknemer uitgelegd. U mag altijd proberen. Ik kan dat niet.
De auteur is hoofddocent aan de Universiteit Gent en partner van de Vlerick Leuven Gent Management School
Reacties: marc.buelens@trends.be
Marc Buelens
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier