‘China zal ons deze keer niet redden’

Het zal eerst erger worden voor het beter gaat. Geert Noels legt zijn tweet voor Trends in magazineformaat uit.

Geert Noels, medestichter, partner en hoofdeconoom van de vermogensbeheerder en -adviseur Econopolis, trekt bij onze begroeting meteen de parallel tussen het weer en de economische vooruitzichten. Een vergelijking die kan tellen, want hij had zich de hele dag al door hondenweer moeten ploegen. “Ik denk dat 2012 een zeer, zeer moeilijk jaar wordt”, zegt Geert Noels. “Gelukkig zijn we al wat gewoon, maar de echte systemische verandering moeten we nog over ons heen krijgen. Het eurosysteem bijvoorbeeld is nog niet gered, en intussen nemen de verdovende maatregelen in omvang toe. Mensen zullen zeggen dat ik een pessimist ben. Dat is niet waar. Uiteindelijk zullen we een beter systeem krijgen, maar we moeten er wel eerst van overtuigd raken dat het anders moet. Het heeft geen zin meer om onze vinger in het gaatje in de dijk te steken. We moeten een nieuwe dijk bouwen, of het water kanaliseren.”

TRENDS. De westerse economie heeft de voorbije 20 jaar een overmatige schuldenlast opgebouwd. In 2007 en 2008 is dat gekanteld en startte de schuldafbouw. Hoeveel pijn zal dat proces van schuldafbouw ons doen de volgende jaren?

GEERT NOELS. “We zitten in uncharted territory. Dat komt niet goed met eens een keer te blazen. Er zijn geen honderd oplossingen voor een schuldenprobleem. Het kwijtschelden van schulden is een optie, op voorwaarde dat je dat gecoördineerd en ordentelijk kan doen, en dat zal zeker voor een stuk moeten gebeuren. Schuldenafbouw gaat wel gepaard met het gevaar op deflatie. Maar de voordelen van dalende prijzen worden niet bekeken. Er zijn periodes geweest waarin deflatie de spanning geleidelijk heeft verminderd, bijvoorbeeld in de huizenmarkt. Deflatie geeft de toekomstige generatie de kans goedkoper een huis te verwerven. De stress voor een jong gezin om een huis te verwerven, is onhoudbaar geworden. Als die generatie dan nog mee de belangen van de vorige generaties met hun pensioenen moeten verdedigen… Het virtuele kapitaal dat we nu via pensioenrechten voor de ambtenaren gegarandeerd hebben, bedraagt gemiddeld 650.000 euro per ambtenaar. We hebben met andere woorden elke ambtenaar 2,5 huizen beloofd. We moeten dus nadenken of deflatie, het terugdringen van prijzen van een aantal zaken, ook niet een deel van de oplossing is.

“Ik hoor te veel zeggen dat je degenen die boven hun stand hebben geleefd, niet mag straffen. Wat is dan de prikkel voor iemand om binnen de normen te blijven? Welk waardepatroon geef je door? In Nederland heb je heel duidelijk een onderliggende acceptatie van een aantal waarden. Pensioenfondsen hebben een heel duidelijke houding op langere termijn. Dat hebben wij hier in België nooit kunnen volhouden. Nederland heeft ook al eeuwen die cultuur van iets kleiner – een kleinere auto en een kleiner huis – maar wel duurzamer. Nederland heeft ook de cultuur van honderden jaren vooruit te kijken. Ze moeten wel, want als ze niet accepteren dat de aarde opwarmt, dan verzuipen ze letterlijk. Ze hebben al superoverstromingen gehad. Wij kijken niet ver vooruit. Wij zijn niet voorbereid op superstormen. Je lost de problemen op wanneer ze zich stellen, is onze stelregel. Dat is voor duurzaamheid zowat de ergst mogelijke uitspraak.

“Ook in Duitsland heeft de bevolking veel moeten accepteren, terwijl het elders in Europa fiësta was. En nu dat feest voorbij is, kunnen die landen de factuur niet meer betalen. Als je dat allemaal toelaat, krijg je de mensen niet meer gemotiveerd om een model verder te zetten. Dan ontwricht je de maatschappij.”

Hoe erg wordt de recessie in 2012?

NOELS. “We zitten nu in een milde recessie, en die zal nog wat uitdiepen. We moeten leren aanvaarden dat een recessie een natuurlijk fenomeen is, en dat ons systeem helemaal ontwricht geraakt als we dat elke keer met alle mogelijke middelen bestrijden. Behalve met de bekende problemen die niet opgelost zijn, zoals de eurocrisis, moeten we ook rekening houden met de nog onbekende risicofactoren. Voor mij is het grote risico van 2012 de Chinese economie. Het Chinese groeimodel is niet houdbaar. Een aantal betrouwbare indicatoren toont aan dat de Chinese economie vooruitloopt – eerst in het herstel, maar nu ook in de neergang. China is in recessie, met mogelijk gevolgen voor de stabiliteit van het Chinese banksysteem. En dan krijgen we sociale spanningen, en mogelijk een nieuw Tienanmen. Dat is niet uit te sluiten. China zal in 2012 beslissend zijn voor de wereldconjunctuur, en ik zie China niet als een motor. Ze zullen ons deze keer niet redden, zoals ze in 2009 hebben gedaan. Ze zullen dat proberen, maar ze zijn te laat om 2012 te redden. De Chinese vertraging kan wel de druk verlichten op het milieu en de grondstoffenmarkten. Ook krijgen de VS en Europa wat kansen om industrie weer naar hier te krijgen.”

Hoe moeten we door de zure appel bijten?

NOELS. “Waarom gunnen we onszelf niet wat meer tijd? De mensen zijn bereid om kwantitatief een stap terug te doen als ze er kwalitatief op vooruitgaan. Spelen we monopoly en zijn geld en koopkracht allesbepalend? Of mogen we andere dimensies meenemen – sociaal kapitaal, familiaal kapitaal, milieu? Mensen willen wat minder slaaf worden van hun huis en auto en het met minder doen, als de schuldenstrop rond hun nek wat losser wordt. We moeten opnieuw de menselijkheid in de economie brengen, in plaats van werknemers af te stellen als machines. Het voortdurend verhogen van de productiviteit is geen oplossing om het systeem in stand te houden. De toekomst zal trager zijn. Als je de meest competitieve elementen in je economie almaar competitiever wil maken, dan zullen steeds meer mensen moeten afhaken. Maar ook diegenen die almaar competitiever willen worden, kampen dan vroegtijdig met burn-out, depressie of hart- of andere ziekten.

“De jeugd is heel sterk bezig met die duurzame benadering. Het buitenland is voor hen een zeer kleine stap. We zijn veel bezig met politiek en regeringsvorming, maar er is nooit de vraag gesteld wat we moeten doen om ervoor te zorgen dat onze kinderen dit allemaal nog interessant vinden en gemotiveerd blijven. Als het enige toekomstproject dat we voor hen hebben, is dat ze heel hard moeten werken en heel productief moeten zijn om de pensioenen en de schuld van het verleden en de bankencrisis te betalen… Daarmee hou je de jeugd niet gemotiveerd. Dat is een straf. In dat soort systeem trekken de talenten weg.”

Hoe vertaalt u dit alles naar beleggingsadvies voor de particuliere belegger?

NOELS. “Ik kan 2012 niet voorspellen. En het zal deze keer zelfs zeer moeilijk zijn om de richting van de beurs te voorspellen. Dat betekent dat elke belegger een scenarioanalyse moet doen van zijn patrimonium. Kan een belegger zich een daling van de beurs met 20 procent veroorloven? Is het antwoord neen, waarom zou je dan een risico nemen dat je niet mag nemen? Wat als de centrale banken massaal geld drukken? Wat als landen of banken failliet gaan? Wat bij onverwachte groei of bij een onverwacht zware recessie? Elke belegger moet die scenario’s bekijken en zich meteen beschermen tegen die waarvoor hij kwetsbaar is. Het is zoals schaken: als ik deze zet doe, wat zijn dan de mogelijke gevolgen? Dat is een veel betere manier om het jaar aan te vatten, dan te zeggen dat de beurs met zoveel procent zal stijgen.

“De groeivertraging is nog niet ten volle gecommuniceerd door de bedrijven, en de beurzen houden onvoldoende rekening met het slechte nieuws dat op komst is. We dragen in de vermogens onder beheer van Econopolis geen verliezen uit het verleden mee, en we kunnen het ons daarom veroorloven iets langer te wachten vooraleer we weer volop in de aandelenmarkt stappen. Desnoods wachten we te lang, maar dan zullen we meer houvast hebben om een beslissing te nemen. Ik ben ook een heel voorzichtige chauffeur. Ik heb een grote schrik voor ongevallen, en dat is ook voor beleggers een goede drijfveer.”

DAAN KILLEMAES EN BERT LAUWERS

“Het heeft geen zin meer om onze vinger in het gaatje in de dijk te steken. We moeten een nieuwe dijk bouwen, of het water kanaliseren”