Bush zoekt werk

De auteur is hoofdeconoom van vermogensbeheerder Petercam.

Reacties: visienoels@trends.be

De verkiezingsstrijd in de Verenigde Staten is volop aan de gang. Het baantje van president George Bush hangt af van de jobcreatie in de komende drie maanden.

Het vertrouwen in de wereldeconomie groeit. Als de economische prestaties even goed zouden zijn als het sentiment, zouden de bedrijven nu op volle capaciteit moeten draaien en volop jobs creëren. Helaas is dat niet zo. De vruchten van het herstel laten zich vooral niet voelen voor de bevolking. Terwijl de bedrijfswinsten sterk herstellen, is de loonevolutie in Europa en vooral de VS erg zwak. En wat nog het meest teleurstelt, is de groei van de werkgelegenheid.

De cijfers spreken voor zich. Sinds het officiële einde van de recessie werden er nog geen jobs gecreëerd in de VS, integendeel. Normaal zouden er nu al 2,6 miljoen jobs extra moeten zijn bijgekomen.

Geen job en toch niet werkloos. Er zijn nochtans tekenen dat de stress in de Amerikaanse arbeidsmarkt verbetert. De steunaanvragen nemen af, net als de grootschalige afdankingen. Bedrijfsleiders zijn optimistischer over de jobvooruitzichten. Maar opnieuw lijken ze dat optimisme niet te willen concretiseren. Zo blijven de jobadvertenties op een historisch dieptepunt en klagen mensen hoe moeilijk het wel is om een job te vinden.

Er is ook een paradox: de werkloosheidsgraad daalt, terwijl de jobgroei zelf niet voldoende is om de groei van de arbeidsbevolking te volgen. Daarvoor moeten er ongeveer 175.000 jobs per maand bijkomen, iets wat sinds 2000 geen enkele maand gelukt is. In het afgelopen halfjaar kwamen er gemiddeld maar 35.000 jobs per maand bij, terwijl de reële groei een record van 6 % bereikte.

Die paradox wijst volgens sommige economen op de onbetrouwbaarheid van de cijfers. Volgens de optimisten wordt de jobgroei onderschat, want die wordt gemeten bij bestaande bedrijven, terwijl de groei bij de nieuwe gebeurt die nog niet in de steekproef zitten. Maar ook de enquête die de werkloosheid meet, heeft haar gebreken. Zo verdwenen meer dan 1,5 miljoen mensen uit de statistieken omdat ze te ontmoedigd zijn. Dat lijkt een beetje op de Europese manier om de statistieken te verbeteren.

In de VS kun je ook ‘niet-werkloos’ zijn zonder een job te hebben. Stel dat een econoom zijn job verliest bij een zakenbank, en de volgende dag een koperen bordje aan zijn voordeur hangt: ‘economisch adviseur’. Voor de werkloosheidsstatistieken is er dan niets veranderd.

Sommige jobs keren niet terug. Voor president Bush begint de tijd te dringen. Vorig jaar beloofde hij meer dan 2 miljoen jobs; het werden er minus 50.000. Dit jaar gaat hij voor meer dan 3 miljoen jobs (240.000 per maand). Januari begon dus slecht met een creatie van 112.000. En eigenlijk waren er maar 36.000 échte jobs. De 76.000 anderen kregen geen job, maar werden niet afgedankt… Kunt u volgen? Dit wordt seizoensgebonden correctie genoemd! Wie zei ook weer dat statistieken leugens waren?

In elk geval zal Bush meer moeten doen dan virtuele jobs creëren. De kern van het probleem is dat de jobs die normaal in een herstelperiode snel terugkomen, in de huidige ‘recessie’ (want Greenspan heeft er een zomerse variant van gemaakt) nooit verloren gingen. De bouwsector is daar een goed voorbeeld van. Tussen 1990 en 1992 daalde de werkgelegenheid in de Amerikaanse bouw van 5 % tot 4,2 % van de totale werkgelegenheid. De bouw was vervolgens een van de groeimotoren voor jobs, met een vooruitgang van 12 % in de twee volgende jaren van economisch herstel.

Andere jobs gingen verloren en komen waarschijnlijk niet snel meer terug. Vooral de industrie werd zwaar getroffen. In deze recessie ging 17 % van de productiejobs verloren, tegen goed 6 % tijdens de vorige recessie. Ze verdwenen in de VS, maar werden gecreëerd in Azië. Vorige maand was de 42ste opeenvolgende met een verlies van productiejobs…

Wat betekent dit voor de financiële markten? Het is een lange technische uitleg met twee belangrijke gevolgen. Ten eerste: de jobs die in de afgelopen jaren niet zoals tijdens een normale recessie verloren gingen, waren vooral intrestgevoelige jobs. Ze kunnen niet worden bijgecreëerd, maar kunnen eventueel zelfs verloren gaan mocht de Amerikaanse centrale bank de rente nu verhogen. Als Greenspan die jobs wil behouden, mag hij de rente dus niet verhogen. Vóór de zomer lijkt dit uitgesloten, en de maanden vóór de presidentsverkiezingen is dat nog nooit gebeurd. De rente zou dus tot eind 2004 wel eens onveranderd kunnen blijven.

Ten tweede kan de jobmarkt in de VS pas sterk opveren als er ook industriële banen worden bijgemaakt, die een hefboomeffect hebben op indirecte dienstenjobs. De zwakkere dollar heeft voorlopig de afkalving van de Amerikaanse industrie echter nog niet kunnen stoppen. De dollar zal zwak blijven totdat deze driejarige trend van afkalvende industriële jobs stopt.

Voor de eerste factor (lage rente) heeft Greenspan het licht op groen gezet; voor de tweede (zwakke dollar) was het de G7-top in Florida. De komende drie maanden zullen beslissen over de verkiezingen. De job van president Bush hangt af van werk.Geert Noels

Geert Noels