Brengt de olie redding voor Afrika?

Afrika ten zuiden van de Sahara zal 2004 beëindigen zoals de vele voorgaande jaren: met een barslechte economie, ondeugdelijk bestuur en een dalende levensstandaard. Brengt de olie redding?

De auteur is lid van de Economist Intelligence Unit.

Afrika hoeft geen synoniem te blijven voor kommer en kwel. Een klein maar toenemend aantal landen zal de beschikbare kansen grijpen om investeringen en hulp aan te trekken, de groei aan te zwengelen en de armoede terug te dringen. De economie van Mozam- bique zal met 8 % groeien. Ghana, Tanzania, Oeganda, Botswana, Kaapverdië, Rwanda, Mauritius en andere tamelijk goed bestuurde landen zullen een gestage groei kennen en de armoede doen afnemen. Afrika zal – met vier landen – ook buiten proportie aanwezig zijn in de toptien van de snelst groeiende economieën ter wereld. Daaronder de snelst groeiende van allemaal, Tsjaad, dat in 2004 een onthutsende groeivoet van 58 % te zien zal geven (weliswaar vertrekkend van een uiterst lage basis), naarmate het zich ontpopt als de jongste olieproducent op het continent.

Afrika zal winnen bij zijn rol als groeiende – en relatief stabiele – leverancier van olie, vooral naar de VS, die er als de kippen bij was om de strategische mogelijkheden te zien. De Afrikaanse olie-uitvoer zal met 14 % stijgen onder aanvoering van Nigeria en Angola. De petroleum zal Afrika helpen om uit zijn marginale positie in de wereld te treden, al zullen critici terecht opmerken dat de gewone Afrikaan nauwelijks baat zal vinden bij de kapitaalintensieve oliesector, die weinig personeel telt, nauwelijks banden heeft met de rest van de economie en corruptie pleegt aan te wakkeren. De regering van Angola, die erg naar corruptie neigt en zwemt in de olie, heeft bij het Internationaal Monetair Fonds (IMF) een hulpprogramma aangevraagd, hoewel ze geweigerd heeft het vorige te implementeren. Dat wordt alvast een test voor de vastberadenheid van het IMF om een Afrikaanse regering ertoe te brengen armoedebestrijding ernstig te nemen.

Hoop

Aanslepende conflicten in Afrika zullen dichter bij een oplossing komen. In de Democratische Republiek Congo zal zelfs een einde gemaakt worden aan een onoplosbaar geacht conflict. Alhoewel de logge nieuwe regering tientallen verschillende groepen omvat en onvermijdelijk een onhandelbare affaire wordt, zal ze genoeg kunnen doen om de coalitie bijeen te houden, terwijl de voorbereidingen voor verkiezingen op het einde van het jaar in gang schieten. Donors zullen heel wat geld doen binnenstromen in aanvulling van de 2,5 miljard dollar die nu al beloofd of gestort werd, wat een naoorlogse boom in het leven zal roepen.

Het herstel na het conflict in Sierra Leone zal ook zijn gang gaan, al zal dat niet perfect verlopen. Het zal echter wel de gewaagde interventie van de Britse premier Tony Blair en van vredestroepen van de VN rechtvaardigen. Liberia, dat zich ontdaan heeft van krijgsheer Charles Taylor, moet beginnen aan een werkbaar, zij het warrig vredesproces. Zelfs de tragedie van Zimbabwe onder zijn afschuwelijke maar geslepen president RobertMugabe zal in een eindfase treden. De kans bestaat dat Mugabe tegen het einde van het jaar verdwenen is.

Wanhoop

Ivoorkust zal evenwel verder afglijden in de ellende. President Laurent Gbagbo zal klem geraken tussen twee onverzettelijke facties: zijn eigen leger en de rebellen. De Comoren en Burundi, waar het door Tutsi’s beheerste leger nog altijd moet toestaan dat het eerste Hutu-staatshoofd een volle ambtstermijn uitdient, lopen het risico op een coup in 2004.

Tussen de Afrikaanse extremen van succes en oorlogsgebieden zal het grootste deel van de landen ten zuiden van de Sahara er zich wel doorheen slaan. Het voor Afrika typerendste land in 2004 zal Malawi zijn. Het was nooit verwikkeld in een oorlog, kende slechts één regeringswissel in 40 jaar en heeft te maken met economische stagnatie, een afnemende levensstandaard en de verwoestingen die aangericht worden door aids.

In 2004 zullen weer meer Afrikaanse landen democratische verkiezingen houden, die als vrij en eerlijk omschreven kunnen worden, al worden ze – voorspelbaar – gewonnen door de zittende regering. De regering van Botswana zal opnieuw aan de macht komen in oktober, net als John Kofour, de president van Ghana, die aan het hoofd staat van een bewindsploeg die een sinds lang verankerde regering vervangt – iets wat steeds meer voorkomt in Afrika. Hij nadert het einde van zijn eerste, vrij succesvolle ambtstermijn. De Mozambikanen gaan voor de derde keer naar de stembus sinds het land uit de burgeroorlog kwam begin jaren negentig. Het zwarte continent is een werelddeel van licht en schaduw.

Douglas Mason