Bouw een waterstoffabriekje in uw tuin

Uw energiekosten stijgen en stijgen. Maar we zitten nog niet aan de top. Als gangsters van Osama bin Laden morgen de olievelden in Saoedi-Arabië bombarderen, sluit de strop rond onze nek. Energie-expert Vijay Vaitheeswaran weet hoe we van de olieheerschappij moeten afraken: waterstoffabriekjes in de stadswijken.

Hoeveel parate olie bezit de Belgische regering of de petroleumindustrie in Antwerpen en Rotterdam om uw fabriek en uw auto aan de praat te houden? Als morgen Boeings neerstorten op de olieterminals van Saudi-Arabië – dat land en zijn buren bezitten twee derde van de bewezen olievoorraden – sluit de strop rond onze nek. Tijd voor een opstand in het denken over energie.

Zijn de kernenergiefabrieken van Doel, Tihange en Chooz noodzakelijk? Voorlopig wel. Maar een minicentrale op waterstof in elke woonwijk kan mede de foute centralisering van de productie keren, de macht van de bloed- en wraakindustrie van de islamfundamentalisten breken en een properder milieu opleveren. De internetrevolutie zal gevolgd worden door een revolutie in de energie, voorspelt Vijay Vaitheeswaran in ‘Power to the People’ ( Farrar, Strauss and Giroux, New York, 2003). BP koketteert niet gratuit met een vrolijke bloem als logo en de belofte “Beyond Petroleum”. Trends ondervroeg de breedlachse energie- en milieuredacteur van The Economist. Hij verwacht een ommekeer tegen 2010, een ommekeer met elektriciteit, kilowattfabriekjes, brandstofcellen, chips, marktwerking en meer geld van de risicokapitalisten. De leffondsen wandelen in de energiesector en weten dat daar een volgende quantumsprong van de economie schuilt. Het investeringspatroon van na de liberalisering van het Amerikaanse telecommonopolie van AT&T herhaalt zich. Minicentrales zijn vandaag populairder dan kernopwekking voor de bouw van nieuwe energiecapaciteit. De stroomkosten van de microcentrales wentelen vandaag rond die van de Heilige Graal van de energiesector: de 1000 dollar per kilowatt van de kolencentrales.

Voorbeeld van India en China

In 1874, dus in volle industriële revolutie, schreef Jules Verne in ‘Het geheimzinnige eiland’ over een wereld gebaseerd op energie uit waterstof en zuurstof. Verne voorspelde duikboten, hefschroefvliegtuigen en ruimtereizen, en liet zijn creativiteit gaan over een expeditie naar het middelpunt van de aarde en de bol magma waarop we drijven. De profeet kreeg 130 jaar later gelijk. Als de regeringen de trend volgen, zal de energie zich steeds meer afwenden van kolen en zich meer richten naar waterstof. Het International Energy Agency bepleit “kruisbestuivende” technologieën die kracht halen uit verschillende bronnen: bijvoorbeeld brandstofcellen in combinatie met ingebedde (gesekwestreerde) CO2-gassen.

Vijay Vaitheeswaran: “Mijn wieg stond in Madras, India. Het is niet langer gedurfd om te stellen dat de arme Indiërs een kikvorssprong zullen maken van hout en koeienmest als energiebron naar de waterstoftijd. De Chinese overheid, die vreest afhankelijk te worden van ingevoerde olie, stopt grote bedragen in hydrogeenonderzoek. Het goede nieuws is dat na tientallen jaren van stilstand, de energiebranche zich openstelt voor nieuwe ideeën, nieuwe technologieën en nieuwe manieren van denken.”

“Maak Gulliver vrij,” betoogde Philippe de Buck, de Belgische secretaris-generaal van Unice, de Europese federatie van werkgevers, op een conferentie in juli in Lyon met de bazen van de energiesector. “Trek uw handen terug van het management van de energiebranche, laat het liberaliseringsproces betijen, vernietig de energievoorziening niet door lilliputregels.”

144 dollar per vat

Hoeveel is een vat olie waard? De Organization of Petroleum Exporting Countries ( Opec), een rommelig kartel geleid door Saudi-Arabië, bespeelt nukkig de prijs. Het vat is een jojo van 20 dollar tijdens het leeuwendeel van de jaren negentig, 10 dollar in 1998, 30 dollar begin 2003 en 45 dollar op 12 augustus 2004. In een onopgemerkte tirade zei Osama bin Laden dat een vat olie 144 dollar waard is. De Amerikanen misbruiken hun militaire macht over Saudi-Arabië om de olieprijs te drukken. Het minderinkomen voor de Saudi’s is 36.000 miljard dollar en Amerika is elke moslim ter wereld 30.000 dollar verschuldigd, schreeuwt de rover. De nachtmerrie dat terroristen olievelden van het Midden-Oosten blokkeren is met dat soort rekensommen dichtbij. De Verenigde Staten verbruiken een vierde van de wereldolie en zitten op slechts 3 % van de bewezen voorraden. “De stoere taal over de energie-onafhankelijkheid van de VS zal prietpraat blijven als de energiemacht niet naar de mensen verschoven wordt door een netwerk van duizenden minicentrales,” meent Vaitheeswaran.

Wie de zelfvernietigingsdrang van de terroristen in Bagdad, Basra en Najaf ziet, weet dat onredelijkheid en doodsdrift daar voorrang hebben op redelijkheid en vredeswil. Het sturen van Amerikaanse troepen om de islamguerrillero’s te verjagen van de oliekranen is geen oplossing. Irak bewijst hoe moeilijk de pacificatie van Arabische landen is. Vijay Vaitheeswaran: “De Amerikaanse militaire supermacht sluit een vernietigingsscenario niet uit.”

De nodeloos smerige en ondoelmatige wijze waarop u en ik omspringen met energie, is fout voor de bevoorrading, de wereldvrede en het milieu. Vijay Vaitheeswaran: “Met voldoende schone energie kunnen de meeste milieuproblemen, niet alleen luchtvervuiling of de opwarming van de aarde, maar ook chemisch afval, recyclage en waterschaarste makkelijker bestreden worden”. Vaitheeswaran somt drie redenen op voor optimisme: de liberalisering van de energiemarkten, de liefde van de burgers voor een schoon milieu en de opmars van nieuwe energietechnologieën. Hij verwerpt de conservatieve houding van de milieuactivisten met hun mythes over energie. Die zijn: de olie loopt op zijn einde, zonder fossiele brandstof gaat de wereld terug naar het steentijdperk, rij met de fiets, windmolens en warme truien redden de planeet, groei is de grondslag van de milieuproblemen, 4X4-auto’s zijn het handwerk van de duivel.

De National Academy of Sciences ( NAS) in de VS publiceerde in 2001 een hoopgevende studie over alternatieven voor de olie-auto’s. “Een combinatie van waterstofenergie en brandstofcellen is volgens de NAS de sleutel. Over tien jaar zal dat duo het einde betekenen van het olietijdperk, de dood van de Opec, de instorting van de dictaturen van het Midden-Oosten en een radicale omslag van de geopolitiek,” zegt Vijay Vaitheeswaran. Waterstof kan overal ter wereld geproduceerd worden en kent toepassingen in auto’s, schootcomputers, mobieltjes en… geventileerde pakken voor soldaten. De chantage van Osama bin Laden en Al Qaeda slankt meteen af.

Vaitheeswaran ontmoet de leiders van de laboratoria van de nutsbedrijven en die meesmuilen niet over deze revolutie: “De 21ste eeuw wordt volgens die insiders de eeuw van de elektriciteit, met de microchip als belangrijkste consument. Als de grenzen tussen de autonijverheid en de krachtopwekking vervagen, wordt ons leven dramatisch gewijzigd. Het energievermogen onder de motorkappen van de auto’s in Duitsland en Amerika bedraagt het tienvoudige van het vermogen van de kern-, kolen- en gascentrales in die twee landen.”

Thomas Casten leidde jarenlang de onafhankelijke energieproducent Trigen, die de establishmentleveranciers kwelde. Samen met zijn zoon Sean schreef hij het manifest ‘Transforming Electricity’ (2001). Het somt verbonden feiten op: koeltorens spuien massa’s afvalwarmte; in 1999 verdween door de waakvlammen van de raffinaderijen 5 tot 8 % van de jaarlijkse Amerikaanse elektriciteitsproductie (dat is gelijk aan het jaarlijkse verbruik van Californië); de recyclage van de afvalwarmte van de Amerikaanse staal-, glas- en chemiefabrieken zou 5 % opleveren van de Amerikaanse elektriciteit, zonder één ons olie meer; Shell en Prem in Göteborg (Zweden) leveren warmte voor de helft van de 450.000 inwoners door een buizennet (in de VS verprutsen de 150 raffinaderijen hun overtollige warmte).

In de voorbije dertig jaar daalde weliswaar het verbruikte olievolume per dollar economische productie (inflatiegezuiverd). De twee redenen zijn: energiebezuinigingen en de verschuiving van verwerkende naar dienstenindustrie in het Westen.

Enron en Californië

De liberalisering van de energiesector wordt beklad door het debacle van Enron. Klopt de beschuldiging? Ten eerste was het fraude en niet de handelsactiviteit in energie die Enron doodde. Ten tweede, concurrerende energiehandelaars (denk aan Electrabel en zijn tradingkamer) gingen niet op de loop en deden verder. Ten derde, de deregulering, en dus de concurrentie, belette dat de snelle instorting van Enron de fysieke markt voor gas en stroom verstoorde. De nutsbedrijven waren tot voor Enron lokale onderneminkjes die de schaalgrootte en de slimheid misten van de internationale oliereuzen. De nutssector was de meest dutterige van de energiebranche. Dat slaat om, bewijst elk bezoek aan de kantoren van Electrabel en Suez. Electricité de France, het meest verwerpelijke energieconcern van Europa – het oervoorbeeld van syndicalisering, profitariaat en staatsinmenging – haalde het handelshuis Louis Dreyfus binnen voor zijn gas- en energietrading. De World Energy Council, een paraplu boven een coalitie van energiespelers, raamt de wereldinvesteringen tussen 1990 en 2010 in de energie op 30.000 miljard dollar.

Vijay Vaitheeswaran trachtte in Californië in debat te gaan met Loretta Lynch, de toezichthouder van de elektriciteitssector van de staat en de verantwoordelijke voor de mislukte markthervorming in de energieproductie en -distributie, waardoor er bordjes verschenen op de vensters van de espressobars in de hoofdstad Sacramento: Sorry, we are closing early every day due to the electricity crisis. Vijay Vaitheeswaran: “Bangelijk. Ik wilde van haar weten of ze instemde met de stelling dat de elektriciteit te essentieel is om de markt erop los te laten. Een gek argument. Er zijn veel vitale hulpbronnen die marktconform geregeld worden. Voedsel is veel belangrijker dan elektriciteit voor het leven, toch blokkeert alleen de marxistisch-leninistische dictatuur Noord-Korea de vinnige wedijver tussen de winkeliers, warenhuizen, marktstalletjes en boerenmarkten.” De discussie viel in het water, Lynch stuurde Vaitheeswaran na wat gesnauw weg.

Hij begreep later welke drie drogredenen haar scepsis besproeiden. Eén: een gekkige aanval op deregulering die niet gestaafd wordt door de vaststelling dat de zaken in de geliberaliseerde branches beter lopen. Twee: Californië was niet de pionier van de energieliberalisering en kon zich spiegelen aan voorgangers. Drie: je kan moeilijk verwijzen naar het negatieve effect van de deregulering op de chaos in Californië want… er werd “niet” gedereguleerd. Wat Vijay Vaitheeswaran omstandig bewijst in zijn boek: “In Californië mislukte niet de markt maar de regulering. Severin Bornstein van de University of California, de leidende deskundige van het westelijke elektriciteitsnet, argumenteert gepassioneerd voor een dynamische prijszetting en dat kan met slimme meters die van seconde tot seconde aanduiden wat het kost om stroom af te tappen. Dicht bij het punt van overvraging van het net klimt de prijs het hoogst. Je kan beter je kleren ‘s avonds wassen dan tijdens bruisend zomerweer overdag.”

De macht van de stelletjes oude mannen die in Arabië heersen, gewikkeld in woestijndoeken en dure parfums uit de shops van Londen, verdrinkt in het internet van de volksenergie. Frans Crols

Frans Crols

Een minicentrale op waterstof in elke woonwijk kan een einde maken aan onze afhankelijkheid van de grote olieproducenten.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content