Bonussen afschaffen is een slecht idee

Gaat de Belgische publieke opinie overstag nadat dinsdagmorgen de krant De Standaard bekendmaakte dat Jean-Paul Votron, de in juli ontslagen CEO van Fortis, vorig jaar 6,3 miljoen euro heeft ontvangen? Hij kreeg onder andere 2,5 miljoen euro als bonus voor de ABN Amro-deal en 1,9 miljoen euro voor de waarde die hij in vier jaar CEO-schap heeft ge-creëerd.

Wordt straks het huis van Votron bestormd zoals dat van sir Fred Goodwin, de ex-CEO van de Royal Bank of Scotland, nadat bekend was geworden dat hij een pensioenvergoeding van 753.000 euro per jaar ontvangt, terwijl RBS onder zijn bewind in 2008 een verlies boekte van 26 miljard euro? Dat misschien niet, maar de vraag naar een wettelijk initiatief zoals in Frankrijk zal er wel komen. Daar heeft de regering aandelen en aandelenopties voor toplui van bedrijven die staatssteun hebben gekregen, verboden. Bonussen worden ‘beperkt’.

In Zweden worden bonussen zelfs verboden aan alle overheidsbedrijven. Dat is onzinnig. Indien Johnny Thijs, CEO van De Post, erin slaagt om De Post te doen overleven in een geliberaliseerde markt en zo de tewerkstelling van tienduizenden werknemers redt, dan verdient hij een bonus. Heeft de overheid ook niet het recht om via een aantrekkelijke beloning de beste managers aan te trekken?

Ook het Franse initiatief zit fout. We zijn net als velen ethisch geschokt door falende toplui die naar huis gaan met een spaarpotje om u tegen te zeggen. Votron heeft geen (ethisch) recht op 4,4 miljoen euro bonus voor ‘goed presteren’. De man heeft Fortis mee aan de grond gewerkt. Maar de conclusie die uit deze incidenten getrokken wordt, is de verkeerde. Als een topman van een falend bedrijf een bonus meekrijgt, betekent dat enkel dat de berekeningsformule fout is. Bonussen worden uitgekeerd om goed presteren te belonen. De formule moet dan ook die prestaties weerspiegelen. En daar loopt het al te vaak fout.

Een overheid die financiële steun geeft, heeft de plicht om het bonussysteem kritisch te onderzoeken en indien nodig aan te passen. Maar de bonus of aandelenopties afschaffen? Neen toch. Bonussen hebben als doel de manager aan te zetten tot de allerbeste prestaties. Hoe idealistisch uw mensbeeld ook is, u zult moeten toegeven dat financieel geldgewin in zeer veel gevallen een drijvende kracht is om te presteren (naast het ego en uiteraard ook meer verheven redenen). Het mag toch niet de bedoeling zijn dat in door de overheid gesteunde bedrijven managers niet maximaal aangespoord worden om excellent te presteren.

Bonussen verbieden, leidt er ook toe dat de beste managers niet aangetrokken kunnen worden. De kandidaten om vandaag een financiële instelling te leiden, lopen al niet dik gezaaid. Een startbonus geven zoals ING deed aan zijn nieuwe financieel directeur, de Ier Patrick Flynn, is overdreven. Maar je zult toch minstens de mogelijkheid moeten voorzien om de managers een bonus (beloning op korte termijn) en aandelen of aandelenopties (beloning op lange termijn) te geven. Bovendien zal het ontbreken van een variabele beloning de druk alleen maar opvoeren om een hoger vast loon te bieden.

Bonussen afschaffen, is het kind met het badwater weggooien. Het scenario dat Nederland volgt, is beter. Daar werd een herenakkoord gesloten waarbij de bankiers een ‘duurzaam en gematigd beloningsbeleid’ beloven.

Hopelijk volgt België deze weg. En wordt er verder gekeken dan de neus lang is. Dat betekent dat de bonussystemen kritisch onderzocht moeten worden. Zoals al gezegd moet de bonusberekening in lijn liggen met de prestaties. Als dat het geval was geweest bij Fortis, zou Votron nooit 1,9 miljoen euro krijgen voor waardecreatie. Ten tweede moet ervoor gezorgd worden dat de bonus met enige vertraging uitbetaald wordt. Zodat kan blijken dat de goede prestaties van blijvende aard zijn. Als men dat had gedaan bij Fortis, dan zou Votron nooit 2,5 miljoen euro gekregen hebben voor de ABN Amro-deal. Men moet vermijden dat luchtbellen gecreëerd worden die uiteenspatten als de CEO of topmanager mét zijn bonus, gebaseerd op de luchtbelprestaties, verdwenen is.

Ten derde mag er ook best een limiet gesteld worden aan bonussen. Het is best verdedigbaar om ze te beperken tot x maal het vaste loon. Hoeveel maal? Dat moet het bedrijf zelf bepalen. Die verhouding moet dan voorgelegd worden aan de aandeelhouders, net zoals het gehele beloningssysteem van het topmanagement. Het is de beste methode om te vermijden dat er excessen ontstaan en dat de overheid onder populistische druk onzinnige beslissingen neemt. (T)

De auteur is hoofdredacteur.

Guido Muelenaer