Bolkestein op zijn best

Valse bescheidenheid kan je de voormalig Europees commissaris Frits Bolkestein niet toeschrijven. En ook geen gebrek aan franc-parler. Hij kent zowel een schare fans als tegenstanders. Maar als hij spreekt dan spitst vrijwel iedereen de oren.

Zijn loopbaan valt in enkele blokken uiteen. De ‘Amsterdamse koopman’, zoals hij zichzelf graag noemt, deed zijn eerste stappen in het bedrijfsleven. Voor oliegigant Shell reisde hij tot het midden van de jaren zeventig de wereld rond. De stap naar de politiek luidde de tweede fase in. Hij werd parlementslid, minister en uiteindelijk ‘politiek leider’ van de liberale VVD (1990-1998). De electorale piek woog echter iets te licht om het minister-presidentschap op te eisen. Naar Europa dan maar voor fase drie van zijn carrière. Als Europees commissaris gaf hij zijn naam aan de omstreden ‘dienstenrichtlijn’. Vandaag leidt hij het bestaan van intellectueel, ook al springt hij zelf erg voorzichtig met de term om. Want intellectuelen en de politiek, zo schreef hij al vaak, daar moeten wel vodden van komen. Net als kunstenaars – zelf is hij getrouwd met een actrice – missen ze immers vaak de voeling met de werkelijkheid.

Een ruime intellectuele bedrijvigheid loopt als een rode draad door zijn verhaal. Dit resulteerde in ettelijke bijdragen, boeken en discussies. Is het een overdrijving hem te omschrijven als het levendige bewijs dat scherpe, uitgesproken meningen niet onverenigbaar zijn met diepgang? Hij is een bevlogen debater en koketteert maar wat graag met zijn eruditie (hij studeerde wijsbegeerte, wiskunde en rechten).

Zijn recentste boek Overmoed en onverstand steunt op een aantal artikels, toespraken en polemieken uit de periode 2004 tot 2008. Ettelijke standpunten worden in zes hoofdstukken gegroepeerd (economie, EU, debatten, enzovoort). Verrassingen levert dit niet op. Zo blijft hij gekant tegen een Turks lidmaatschap van de EU, ijvert hij voor kernenergie en dweept hij als volbloed liberaal met de deugden van de vrije markt, ondanks de tijdsgeest. Het Europese Rijnlandmodel dat tegenover het Angelsaksische economische model geplaatst wordt, sabelt hij genadeloos neer. “Dat zou dan manifest zijn in de Franse en Duitse economieën. Maar wat zien we daar? Hoge werkloosheid en lage groei. Het is maar goed dat Nederland sinds 1982 geleidelijk afstand nam van dat Rijnlandmodel zodat de werkloosheid hier relatief laag kan zijn. (…) Een voorbeeld voor Europa.”

Vanzelfsprekend komt ook het thema van identiteit in een multiculturele samenleving aan bod. Op dat vlak schreef hij trouwens geschiedenis – letterlijk. Begin de jaren negentig zwengelde hij met een bijdrage in De Volkskrant het debat aan. Integratie met behoud van de identiteit deugt niet, benadrukte hij. Het werd een steen in de kikkerpoel in een toen door en door politiek correct Nederland.

‘Overmoed en onverstand’ is geen politiek testament. Tegen zijn tachtigste heeft Bolkestein immers een boek over de relatie tussen intellectuelen en politiek (zijn stokpaardje) aangekondigd. Afspraak in 2013. (T)

FRITS BOLKESTEIN, OVERMOED EN ONVERSTAND. BESCHOUWINGEN OVER POLITIEK, AMSTERDAM, BERT BAKKER, 2008, 271blz., 19,95 EURO

MVD