Boeken inspireren, samenvattingen niet

“WAT IS UW MENING over Blinkist, de app die furore maakt met boekensamenvattingen?” vroeg de journalist van De Morgen mij. Topmanagers lijken er dol op te zijn. Stel je voor, je krijgt toegang tot tweeduizend samenvattingen (in het Engels) van de betere managementboeken van de jongste decennia.

Er zijn twee soorten managers. Er zijn er die enorm veel lezen en overal inspiratie zoeken. Bekende namen zijn Jack Welch, Bill Gates en Warren Buffett. En dan zijn er die er prat op gaan geen boeken te lezen en al zeker geen managementboeken. Ik noem geen namen, maar er is minstens een Trends Manager van het Jaar bij. Zij vinden die boeken wereldvreemd, ver van hun bed, zij leren het liefst uit ervaring.

DE BELANGRIJKSTE ROL van boeken is de manager inspireren. Voor mij hoort een managementboek lezen thuis in de categorie reizen, kunsttentoonstellingen bezoeken, de juiste film zien. Ik spreek opzettelijk niet over boeken lezen en films kijken als escapisme. Ik heb echt geen bezwaar tegen kaarten of videospelletjes spelen. Iedereen ontspant zich zoals hij dat het beste acht. Maar zelf heb ik, beroepshalve, zo’n vijfhonderd managementboeken gelezen, en van escapisme was zelden sprake.

De meest inspirerende boeken liggen aan de rand van je vakgebied. In je eigen vakgebied zullen ze je vaak ontgoochelen. Na enkele jaren ervaring weet je waarschijnlijk meer dan de auteur. Boeken over biologie, architectuur, geschiedenis kunnen een totaal nieuwe kijk bieden op stokoude problemen. Naar mijn ervaring zijn veel managers geboeid door biografieën. Ik begrijp waarom. Finaal zoeken managers concrete, haalbare inzichten, maar bij een theoretisch boek moeten we eerst ons probleem herdefiniëren op een abstract niveau en dan ons nieuwe inzicht vertalen naar de praktijk. In een biografie krijg je vaak een rechtstreeks verband, een één-op-één-inzicht. Zonder omwegen.

EN DAN DE VRAAG VAN 64.000 dollar. Is het de moeite waard samenvattingen te lezen? Het is natuurlijk beter dan niets. De beste reden is: als van twintig samenvattingen er voor jou eentje met kop en schouders uitsteekt, is dat misschien wel een boek dat je volledig wil lezen. Er verschijnen minstens tweeduizend managementboeken per jaar. Zelfs al lees je er een per week, dan nog heb je er maar 2,6 procent van gelezen, laat staan dat je een klassieker hebt herlezen. Ik draai de zaak dus meestal om. Als je dan toch een managementboek leest, lees dan een goed exemplaar. Mijn aanbeveling heb je vorige week gekregen: Why we sleep ( Slaap) van Matthew Walker. Onze slaap, voor management een randgebied, maar voor jezelf het meest centrale dat je je kan voorstellen.

Een samenvatting maakt abstracter, zoomt uit, verliest het boeiende detail. Laat nu net dat laatste zijn dat ons geheugen het gemakkelijkst onthoudt: een voorbeeld, een sterke zin, een bepaalde manier om een thema aan te brengen. Het is net het sprekende detail dat ons overtuigt. Als een boek goed geschreven is, zijn die leuke voorbeelden, die knappe quote, dat onverwachte verband talrijk aanwezig. Bij samenvattingen wordt dat allemaal platgeslagen. De kans dat iets doordringt en blijft hangen is bijzonder klein.

ANDERZIJDS WEET IK OOK wel dat veel, vooral Amerikaanse, managementboeken éénideeboeken zijn. De schrijver kondigt zijn grootse (al dan niet gestolen) idee aan, vertelt een spectaculaire anekdote, doet de idee uit de doeken, geeft nog een gevalstudie, formuleert (meestal erg flauwe) lessen voor de praktijk en vat het allemaal nog eens samen. Je kan niet alleen ballons opblazen, je kan dat ook met boeken doen, en dan heb je een stevig visitekaartje. Dan ben je geen gewoon mens meer, dan ben je een ‘auteur’ geworden. Voor zulke boeken heb je echt aan een samenvatting genoeg.

Je kan van een weekendkrant ook alleen de koppen lezen. Maar dat is wel iets anders dan even van je krant genieten. Ik verzet mij dan ook krachtig tegen het idee dat je mijn columns alleen in samenvatting leest. Voorlopig nog niet te vinden bij Blinkist.