Betere boeken blijven boeien

De 76ste Boekenbeurs in Antwerpen opent vandaag haar deuren. Op dit jaarlijkse boekenfeest — in zijn soort een van de grootste ter wereld — worden tot 11 november weer zo’n 170.000 boekenliefhebbers verwacht. De Koekenstad wordt voor de gelegenheid weer even de Boekenstad.

De boekenverkoop in Vlaanderen (tot midden oktober via 85 % van de reguliere verkooppunten) is volgens het bureau GfK met 2 procent gedaald in vergelijking met vorig jaar. Dat jaar was er een daling met 1 procent tegenover 2011. Met die licht dalende cijfers houdt Vlaanderen al bij al redelijk stand. Veel beter dan bijvoorbeeld Nederland, waar de verkoop nu al jaren zo’n 5 procent per jaar daalt… Misschien omdat wij in Vlaanderen relatief gezien meer boeken zelf produceren en minder afhankelijk zijn van vertalingen van grote internationale bestsellers? Waarom zetten we daar niet volop op in?

In de boekenverkoop is Standaard Boekhandel een geval apart. Het grootste netwerk van boekwinkels zag, naar eigen zeggen, een stijging met 1 procent. Vorig weekend organiseerde het nog met succes de Openboekdagen, waar lezers auteurs konden ontmoeten bij gratis gebak en koffie. Standaard Boekhandel blijft zichzelf voortdurend heruitvinden en groeien. Daartegenover staat dat de omzet van de onafhankelijke boekhandel gedaald is, grotendeels door het wegvallen van een vijftal winkels. Dat is uiteraard een zorgwekkende vaststelling, want op die manier evolueren we in de richting van een monopolie voor de grote jongens. Anderzijds blijven de onafhankelijke spelers wel relatief op niveau.

Hoe is het inmiddels gesteld met het fameuze e-book? Het aandeel van het digitale boek neemt lichtjes toe, maar die groei compenseert de terugval in de boekenverkoop niet. Het aandeel van de e-books in de boekenomzet in Vlaanderen en Nederland bedraagt slechts 1 à 2 procent. Maar bij sommige nieuwe titels — die onmiddellijk als elektronisch en als papieren boek worden gelanceerd — kan dat wel al makkelijk oplopen tot 5 procent. De vraag blijft of dat soelaas zal bieden. Wellicht zullen ook hier creatieve oplossingen zoals ‘hybride’ boeken pas echt groei creëren. Zo’n hybride boek bestaat uit zowel een p-boek (uit papier) en een e-boek, al dan niet ‘verrijkt’ met onuitgegeven hoofdstukken, manuscripten, video’s, foto’s, en andere tools — dat wil zeggen: extra toegevoegde waarde.

Een andere vaststelling is de verdere internationalisering van het boekenwezen, ook in Vlaanderen. Dat uit zich in diverse domeinen. Zo zijn er dit jaar weer meer aanbieders. Het aandeel van Bol.com bijvoorbeeld is dit jaar sterk gestegen ten overstaan van Ibookstore van Apple. Diverse Vlaamse uitgevers zetten al volop in op die internationalisering, bijvoorbeeld door een boek meteen in meerdere talen uit te geven. Een ander aspect is het vertalen van werk van Vlaamse auteurs. Waarom voortaan ook niet de vertaling van non-fictie subsidiëren? Nu kan dat enkel voor fictie. Tal van andere landen doen dat.

Het komt erop aan zichzelf te blijven heruitvinden. Ook in het boekenvak, een stiel die door de eeuwen heen zo weinig veranderd lijkt. Immers: de hele omgeving is drastisch veranderd, te beginnen bij de lezer. Die is anno 2013 een multimediaal ingestelde, laagdrempelige, hoogopgeleide consument geworden. En die wil zijn tijd optimaal gebruiken. Dus wordt de concurrent van een boek niet zozeer een ander boek, dan wel een computerspel of een televisieprogramma.

De uitdaging is de boekenliefhebber van vandaag en morgen te blijven omarmen, charmeren, prikkelen en, jawel, uitdagen. Zo komt het dat ook in het boekenvak onderzoek & ontwikkeling van het grootste belang zijn. De inventieve spelers — schrijvers, uitgevers, boekenwinkels, media, enzovoort — moeten alles op alles zetten om Koning Lezer te blijven bekoren. Zo zijn er zowel in binnen- als buitenland uitgevers die inzetten in op ‘360 gradenpublishing’. Een voorbeeld is Birth Day van Lieve Blancquaert, dat zowel een boek als een tentoonstelling en een televisiereeks is. Of er worden in de ochtenduren Brandtpunt Ontbijtgesprekken georganiseerd, waarbij een auteur in discussie gaat met bedrijfsleiders.

Boeken moeten leven! Leve het boek!

De auteur is expert in reputatiemanagement, CEO van A&A en gastdocent aan diverse universiteiten.

PETER FRANS ANTHONISSEN

Het komt erop aan zichzelf te blijven heruitvinden. Ook in het boekenvak, een stiel die door de eeuwen heen weinig veranderd lijkt.