Beheers je

Op 28 mei houdt Daniel Goleman een seminarie in DeSingel in Antwerpen. Ondertussen zwelt de hype rond zijn megaseller Emotionele intelligentie nog aan. Maar wat wil hij echt zeggen?

Het blijft verbazen dat een besef dat de meeste keuterboeren, gemeentebeambten en verkopers van tweedehandswagens al lang hebben, plots zoveel furore maakt. Al twee jaar prijkt Emotionele intelligentie van de Amerikaanse psycholoog Daniel Goleman wereldwijd op de bestsellerlijsten. Een hoog intelligentiequotiënt (IQ) is geen garantie voor succes en geluk, betoogt Goleman. Je hebt ook een stevig ontwikkeld emotiequotiënt (EQ) nodig. Niet zelden is het van doorslaggevend belang.

Het EQ wordt gevormd door zelfkennis, een juiste inschatting van de eigen en andermans gevoelens en het vermogen tot effectief en efficiënt samenwerken. Iemand die zich goed in zijn vel voelt, neemt ook betere beslissingen. Met deze conclusie schoot Goleman recht in de roos in deze New Age-tijden, waarin spiritueel geflirt en psychologische oprispingen het verlies van godsdienst en algemeen aanvaarde waarden compenseren. Toch is de conclusie ook rampzalig voor een juiste inschatting van Golemans bewering. Hij wil de zachte waarden immers niet zonder meer in de verf zetten. Hij toont zelfs aan dat je de gevoelens maar beter verstandelijk benadert.

Als je je laat meeslepen door emoties, zit je binnen de kortste keren in de rats. Wie agressief wordt of zijn teamleden de huid vol scheldt, krijgt doorgaans niet gedaan wat hij beoogde. Het komt erop aan de emoties te beheersen en te sturen. Manipuleer jezelf, dan kan je ook anderen beïnvloeden. Toegegeven, we vatten Golemans bevindingen nu opzettelijk ruw en ongezouten samen, we zetten de nuance even onder de stolp. Naakt en ontdaan van alle franje wordt het duidelijk dat Goleman veel harder is dan zijn weke begrippenarsenaal laat vermoeden.

ONTBOEZEMINGEN.

In afwachting van een opvolger, vertaalde uitgeverij Contact alvast een ouder werk. Liegen om te leven – De strategie van zelfbedrog dateert van 1985. Aan de ene kant staat toneelreus Henrik Ibsen met zijn stelling: “Beroof je de gemiddelde mens van zijn levensleugen, dan ontneem je hem ook zijn geluk.” In zijn stukken, zoals Spoken, wordt het zelfbedrog nochtans zwaar betaald. Dit is ook wat zijn tegenvoeter Arthur Miller aantoont in De dood van een handelsreiziger: hoe tragisch en destructief het is als iemand zich aan zijn levensleugens vastklampt.

Begin jaren zeventig namen therapeuten aan dat harde confrontaties een genezende werking hadden. Om vastgelopen huwelijken weer op de rails te krijgen, werden echtparen gevraagd elkaar drie geheimen te vertellen. Het was de tijd van de nietsontziende ontboezemingen. Inmiddels accepteert men in de geestelijke gezondheidszorg dat ook de waarheid een psychologisch wapen kan zijn, een neurotische strategie in plaats van een catharsis. De nietsontziende eerlijkheid blijkt niet altijd zo positief. (Vele therapeuten hinken dus hopeloos achterop.) Wat nog niet wil zeggen dat we ons heil moeten zoeken in zelfingenomen zelfbedrog, voegt Goleman er gauw aan toe.

Andermaal verkiest Goleman een redelijk evenwicht boven het teugelloos zwelgen van gevoelens: “Ergens tussen deze twee polen, tussen vitale leugens en simpele waarheden, ligt een gulden middenweg. Willen we overleven en geestelijk gezond blijven, dan zullen we dit pad moeten volgen.”

ASSERTIEF.

De conclusie stamt van Goleman, maar de problematiek over het psychische (on)heil van zelfbedrog is zo oud als de psychologie. Golemans sterkte ligt in het samenbrengen van de jongste onderzoeken, het helder formuleren en illustreren met reële voorbeelden. Hetzelfde procédé gebruikte hij in Emotionele intelligentie. Daarvoor borduurde hij vooral voort op onderzoek over het belang van sociale vaardigheden. Als hoofdredacteur van Psychology Today en als Harvard-academicus moet hij ingezien hebben dat juist die sociale en emotionele aspecten steeds belangrijker worden in een kennismaatschappij, waarin samenwerking en communicatie onontbeerlijk zijn. Hij heeft de paradox van deze tijd correct benaderd: het toenemende individualisme tegenover de stijgende nood aan samenwerking.

Ondertussen stromen de spin-offs van zijn megaseller toe. Drie voorbeelden. Meer succes door emotionele intelligentie van Christian Weisbach en Ursula Dachs (Bosch & Keuning, 595 fr.): pretentieloze, maar prima oefeningen in assertiviteit (dit is inderdaad de eenvoudige essentie van Golemans boodschap). Het groot EQ-testboek van Brockert en Braun (Element, 590 fr.): alleen de introductie tot het begrip is enigszins interessant. Werkboek emotionele intelligentie van Jeanne Segal (Spectrum, 650 fr.): praktische pendant van Golemans werk, geen hoogvlieger, maar leesbaar.

Daniel Goleman, Liegen om te leven – De strategie van zelfbedrog. Contact, 328 blz., 800 fr.

LUC DE DECKER