BANKEN ZULLEN VOLGENDE CRISIS NIET KUNNEN VOORKOMEN

Als er een nieuwe crisis uitbreekt, zal het op de financiële markten zijn. De banken zullen die crisis niet kunnen voorkomen, maar dreigen er wel mee het slachtoffer van te worden.

Jamie Dimon, de topman van de Amerikaanse bank JP Morgan, waarschuwde zijn aandeelhouders voor een nieuwe financiële crisis. Die zou losbarsten op de financiële markten, en het goede nieuws is dat deze keer niet de banken de schuldigen of het eerste slachtoffer zullen zijn. Zij zijn robuuster en kapitaalkrachtiger dan in 2008 en hun effectenportefeuilles zijn kleiner en minder risicovol. De verwachte turbulentie op de obligatie- en valutamarkten dreigt vooral beleggingsfondsen, vermogensbeheerders en assetmanagers te treffen. Zij hebben de voorbije jaren een groter deel van het uitgegeven schuldpapier opgenomen dan de banken.

Maar de banken spelen wel een rol in het verhaal: ze zullen immers niet meer hun rol van ‘market maker’ kunnen spelen, waarbij ze als buffer optreden om schokken in de financiële markten op te vangen. Als de banken niet langer de nodige marktliquiditeit verzekeren, zal dit gevolgen hebben op de prijsvorming en kunnen schommelingen snel(ler) uitmonden in een crisis, redeneert Dimon.

TRADING AAN BANDEN

Dat de banken minder als liquiditeitsverschaffer zullen optreden, heeft alles te maken met de aangepaste regelgeving. Zowel in de Verenigde Staten als in Europa hebben regelgevers via strengere liquiditeitsregels en kapitaalnormen de tradingactiviteiten van de banken aan banden gelegd.

In de Verenigde Staten worden banken aangemoedigd om vooral ‘veilige’ beleggingen aan te houden. Voor meer risicovolle activa (zoals bedrijfsobligaties of junk bonds) moeten ze meer kapitaal aanhouden. En dat doen banken niet graag omdat dit drukt op hun return op eigen vermogen (een belangrijke parameter om de aandeelhouders te vriend te houden).

In Europa willen de regelgevers dat de banken hun tradingactiviteiten afscheiden van het depositobankieren. Daardoor hebben heel wat instellingen (Barclays, RBS, UBS, Crédit Suisse,…) hun zakenbanken, wegen een gebrek aan winstcapaciteit, ingekrompen of afgebouwd. Ze plooien zich terug op retail- en private banking.

In verschillende landen, zoals België, kunnen banken bovendien geen handel voor eigen rekening meer drijven. De Belgische bankenwetgeving heeft het zogenaamde ‘prop trading’ verboden. Handel voor rekening van derden blijft wel toegelaten maar is sterk ingeperkt. Het kan alleen voor specifieke dienstverlening aan bedrijfsklanten en binnen bepaalde risicolimieten.

DRIE SCENARIO’S

In de praktijk hebben nogal wat Europese banken vooral staatspapier van hun eigen land in portefeuille. Maar wat als iedereen op hetzelfde moment naar de uitgang rent? Zelfs in erg liquide markten (bijvoorbeeld overheidsobligaties) kan dit ongeziene koersschommelingen teweegbrengen.

Ook een monetaire inkrimping kan leiden tot een obligatiecrash en een spectaculaire rentestijging. “De huidige monetaire versoepeling kan niet aanhouden”, zegt UA-professor André Van Poeck. “Dit zijn uitzonderlijke omstandigheden, op een gegeven moment moet er een normalisering van het monetaire beleid komen”. In de Verenigde Staten wordt die aanpassing verwacht in de tweede helft van 2015. In Europa ten vroegste in het najaar van 2016. Dat deze aanpassingen gevolgen zullen hebben, daarover is iedereen het eens.

“Er zijn drie scenario’s mogelijk”, zegt Van Poeck. “Ofwel slagen de centrale banken erin de langetermijnrente geleidelijk te laten stijgen, en dan kunnen banken en investeerders hun portefeuilles aanpassen. Ofwel komt Europa in een Japan-scenario terecht waarin de beleids- en de langetermijnrentes lange tijd zeer laag blijven. Dat zou betekenen dat het beleid van de ECB heeft gefaald. Ofwel gaat de rente snel stijgen, waardoor heel wat financiële instellingen waardeverminderingen moeten doorvoeren op hun activa.”

KLUWEN VAN GELDCREATIE

In de financiële sector hoopt iedereen op het eerste scenario. Het tweede en het derde zouden grote problemen veroorzaken. Waar Dimon naar verwijst is volgens Bruno Colmant, directeur van de consultant Roland Berger, scenario drie. “Als de rentevoeten bruusk stijgen”, schrijft hij in een column op trends.be, “kan de waardevermindering van de activa van banken en verzekeringsmaatschappijen groter zijn dan hun eigen vermogen. Op dat moment zullen de centrale banken nog meer geld moeten creëren, om de financiële sector te redden en een inkrimping van de economie te voorkomen.”

Volgens Colmant hebben de centrale banken zich in een gigantisch kluwen van geldcreatie gewikkeld, waar ze mogelijkerwijs nooit meer uit geraken. Tenzij via inflatie, die zorgt voor een ontwaarding van het geld en een geleidelijk verlies van koopkracht. Of door een sluimerende nationalisering van de hele financiële sector, zoals in Japan gebeurde tijdens de deflatieperiode.

PATRICK CLAERHOUT