Antwerpen en kuststeden verdwijnen onder water

Het zijn barre tijden voor de slachtoffers van natuurrampen. Ook de herverzekeraars zitten met de handen in het haar. Elk decennium verdubbelt de schade als gevolg van de klimaatverandering. Maar fundamentele maatregelen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, blijven uit. Dat wordt fataal – zeker voor Vlaanderen.

Een wel zeer pessimistisch scenario borstelt geograaf Thomas Loster, voorzitter van de befaamde Munich Re Foundation: “Het is gewoon een kwestie van tijd en ook de Belgische kuststeden worden overstroomd. Als gevolg van de klimaatverandering stijgt de zeespiegel elk decennium met een halve centimeter. Overal ter wereld speechen politici over het milieu, maar op hun eigen grondgebied doen ze niets aan de strijd tegen het broeikaseffect. Zo opende in april 2005 de Japanse premier Junichiro Koizumi in hemdsmouwen – symbool voor zijn afkeer van de energieverslindende airco – de International Conference on Science and Technology in Society in Kyoto. Op mijn voorstel om een gedeelte van het Irakees oorlogsbudget in de wetenschap te investeren om een oplossing voor de opwarming van de aarde te zoeken, kwam geen antwoord. Zelfs het eindverslag van dit wetenschappelijke con-gres repte met geen woord over het Kyoto-protocol. Nochtans zijn er dringend maatregelen nodig om de klimaatverandering tegen te gaan. Anders dreigen vele economieën, vooral in de Derde Wereld, zware klappen te krijgen.”

Duurste ramp

Eén maand na de dodelijke doortocht van Katrina likt New Orleans zijn wonden. Sociale organisaties werken dag en nacht om het leed te lenigen. Maar ook ondernemingen maken overuren. Op het statige hoofdkwartier van de Munich Re Group in Munchen gonst het van de bedrijvigheid. De grootste herverzekeraar ter wereld (40.000 medewerkers en een geconsolideerde omzet van 38,1 miljard euro aan bruto premies) raamt de totale schade van de orkaan op ruim 30 miljard dollar voor de hele verzekeringsmarkt: de duurste ramp voor de sector ooit. Van dit bedrag zal de Duitse groep ten minste 400 miljoen euro voor haar rekening nemen op een nettowinst van 2,5 miljard euro. Hun Zwitserse collega’s van Swiss Re schatten hun verlies op ongeveer 1 miljard euro. Het Britse Lloyd’s zou er nog het meest bekaaid van afkomen: een uitkering van 2,3 miljard euro. Elk jaar stijgen de kosten.

Volgens de United Nations Finance Initiative – een werkgroep van financiële experts binnen de Verenigde Naties – zal de economische schade door natuurrampen elk decennium verdubbelen. In haar rapport Natural Catastrophes and Manmade Disasters verwijst Pamela Heck – klimaatexpert bij Swiss Re – naar de hittegolf in de zomer van 2003, die Europa alleen al 14 miljard dollar gekost zou hebben. Het jaarverslag van marktleider Munich Re spreekt over 2004 als een recordjaar voor de verzekeringssector met een totaal verlies van meer dan 44 miljard dollar. Hun Zwitserse collega’s voorspellen dat het totale bedrag aan verliezen door de opwarming van de aarde op tien jaar tijd zelfs zal oplopen tot 150 miljard dollar.

Volgens een recente studie van het Deutsches Institut für Wirtschaftsforschung (DIW) zal een temperatuurstijging van één graad Celsius tegen 2050 wereldwijd een schade van 2 biljoen dollar kunnen veroorzaken. Vandaag liggen de schadevergoedingen in de Derde Wereld al driemaal zo hoog als de totale ontwikkelingshulp, aldus Evan Mills in Science van 12 augustus 2005. Daarom pleit de medewerker van het Lawrence Berkeley National Laboratory voor publiek-private samenwerking op verzekeringsvlak.

Bedrijven op beklaagdenbank

Conform het gerechtsdossier over de tabaksindustrie en kanker, onderzoeken advocaten van Greenpeace nu of ze de oliemaatschappijen kunnen aanklagen voor schade als gevolg van de klimaatverandering. De milieubeweging overweegt de bedrijven te verplichten om voor de slachtoffers te zorgen. In haar Business-nieuwsbrief van augustus 2004 noemt Greenpeace ExxonMobil een voorname kandidaat voor zo’n proces. Een recent rapport van Friends of the Earth toont aan dat de Amerikaanse oliegroep sinds haar oprichting in 1882 verantwoordelijk is voor 5 % van de wereldwijde uitstoot van CO2. ExxonMobil ontkent nog steeds elk verband tussen klimaatverandering en menselijke activiteit, terwijl andere oliemaatschappijen (waaronder Shell en BP) die relatie steeds meer aanvaarden. Ondertussen overwegen kwetsbare eilandstaten in de Stille Oceaan, zoals Tuvalu, een rechtszaak tegen de Verenigde Staten, dat weigerde het Kyoto-protocol te ondertekenen.

“Katrina en Rita zijn geen ongelukjes,” meent Jeremy Rifkin, voorzitter van de Foundation on Economic Trends. “Wij, Amerikanen, zijn verantwoordelijk voor die monsterlijke stormen. Al een hele generatie lang kennen we de verregaande gevolgen van de klimaatverandering. Maar in plaats van ons gedrag aan te passen, geven we nog wat gas bij en we kopen allemaal een zwaar vervuilende terreinwagen. Alsof we willen zeggen dat het ons geen barst kan schelen.”

Ook Antwerpen in gevaar

Analisten verwachten een forse tariefverhoging voor de dekking van natuurrampen. Ian Sparshott van de Europese auditfirma Mazars voorspelt een stijging tot 25 %. Is die economische groei geen pervers gevolg van humanitaire rampen, zoals Katrina? Thomas Loster, voormalig topman van het Geo Risks Research Department bij Munich Re: “Neen, we verfijnen onze risicoanalyse. Verzekeringen zijn relatief simpel. Bij stijging van verliezen als gevolg van klimaatverandering, zullen de premies omhoog gaan. Daarom houdt onze groep gedetailleerde statistieken van natuurrampen bij. Zo hebben we kaarten met alle kwetsbare gebieden in de wereld, inclusief het aantal inwoners en de waarde van de gebouwen. Daar hoort ook België bij. Uit een studie van Munich Re blijkt dat de Antwerpse haven beschermd is, maar het achterland niet. Dat komt omdat het Sigmaplan nooit volledig is uitgevoerd.”

In 1976 keurde de Belgische regering een urgentieprogramma goed om tegen 2002 de dijken te verhogen en te versterken, samen goed voor een investering van naar schatting een half miljard euro. Als gevolg van de besparingen in infrastructuur moet nog altijd 20 % van het project afgewerkt worden. Zo schrijft het Sigmaplan de verhoging van de waterkeringsmuur in Antwerpen voor met twee meter. Dat is niet gebeurd. Wel start in 2007 de uitdieping van de Schelde tot 13,1 meter – een investering van 213 miljoen euro plus 12,1 miljoen euro extra onderhoudsbaggerwerken per jaar.

Ondertussen sust de overheid het geweten door extra overstromingsgebieden in te kleuren. Maar het oude dossier van de potpolder in Kruibeke blijft in de onteigeningsfase zitten. Bovendien is de maatregel een doekje voor het bloeden, aldus Philippe Mattheï, secretaris van de Vlaamse Vereniging voor Waterbouwers: “Al jaren wordt niets meer aan de uitvoering van het Sigmaplan gedaan. Ondertussen stijgt de zeespiegel. Bij een volgend springtij, zoals in 1953, zal Vlaanderen opnieuw onder water lopen. En het voorstel voor een echte stormvloedkering – een investering van zo’n 500 miljoen euro – is verschoven naar 2050.”

Thomas Loster ergert zich aan de struisvogelpolitiek van de overheid én de bevolking: “Kijk naar Katrina. Kenners wisten dat die dijken zouden breken. Dat staat in het rapport van Louisiana Homeland Security & Emergency Preparedness, dat eind juli 2004 verscheen, nadat de orkaan Pam over het gebied geraasd had. Bovendien loopt er maar één hoofdweg uit New Orleans. Een snelle evacuatie van de stad bij rampen is dus uitgesloten. Toch doet niemand iets aan de situatie.”

Preventie helpt

Bij haar 125ste verjaardag in de lente van 2005 richtte de Duitse verzekeringsgroep de Munich Re Foundation op. Het maatschappelijk kapitaal bedraagt 50 miljoen euro. “Met informatiecampagnes en concrete acties trachten we de noodzakelijke mentaliteitsverandering teweeg te brengen,” legt Loster uit. “Een voorbeeld? In Mozambique leiden we lokale floodmanagers op om de dagelijkse regenval in een ton te meten, zodat ze de bevolking kunnen waarschuwen als er overstromingsgevaar dreigt. Dat eenvoudige systeem werkt. Preventie helpt. Dat merk je in de luchtvaart, in de autosector. De veiligheidsnormen zijn er veel strenger geworden. Waarom negeert iedereen dan de gevaren van de klimaatverandering? Nochtans worden de natuurrampen steeds groter. Ook volgen de catastrofes elkaar sneller op.”

Eind 2004 maakte de tsoenami in Zuidoost-Azië meer dan 170.000 slachtoffers. In 2004 telde Munich Re 650 natuurrampen, die samen 145 miljard dollar schade veroorzaakten of meer dan het dubbel van 2003 (60 miljard dollar). Volgens Eberhard Faust, hoofd klimaatrisico’s van Munich Re Group, staat het buiten kijf dat de door de mens veroorzaakte klimaatverandering aan de basis ligt van de stijgende kosten. In december 2004 toonde het vaktijdschrift Nature aan dat de uitstoot van broeikasgassen door industrie en voertuigen het risico op hittegolven verdubbeld had. Negen maanden later legde het prestigieuze Science Magazine een verband tussen de opwarming van de aarde en de toegenomen kracht van orkanen. Peter Webster, professor aan Georgia Tech’s School of Earth and Atmospheric Sciences: “In de jaren zeventig constateerden we jaarlijks gemiddeld tien stormen met windsnelheden boven 208 km per uur (categorie vier en vijf). Twee decennia later steeg dit aantal tot achttien. Tegelijkertijd nam de temperatuur van het zeewater – een cruciale factor voor de kracht van de orkanen – toe met een halve graad.”

Chris Landsea, meteoroloog van het orkaancentrum in Florida, is niet overtuigd. In het jongste nummer van Nature zegt de wetenschapper dat het aantal orkanen in cycli van ongeveer tien jaar op en neer gaat. Volgens hem kun je de invloed van de minieme opwarming binnen deze natuurlijke schommeling niet verklaren. Hij heeft zich in januari 2005 zelfs teruggetrokken uit het International Panel on Climate Change (IPCC) van de Verenigde Naties, toen een collega op een persconferentie een directe relatie legde tussen orkanen en klimaatverandering.

“Het IPCC is een internationaal netwerk van duizenden wetenschapslui en geen bende gekke professoren,” repliceert Loster. “Hun rapporten zijn zorgvuldig opgesteld en dubbel gecheckt. Natuurlijk zal er altijd kritiek bestaan op een of ander deelaspect, maar de resultaten spreken voor zich. Als we de uitstoot van de broeikasgassen niet drastisch verminderen, zal tegen het einde van de eeuw de temperatuur op aarde toenemen met 1,4 à 5,8 graden Celsius. Dat leidt tot een gemiddelde stijging van de zeewateroppervlakte van 50 cm. Zonder ingrijpende maatregelen tegen het broeikaseffect blijft het aantal natuurrampen groeien. Technisch gezien kunnen we koolstof (CO2) terug in de aarde stoppen, maar dat kost ongeveer 100 dollar per ton. En het is niet veilig. Verhandelbare emissierechten zijn veel goedkoper – gemiddeld 20 euro per ton – en efficiënter. Zij stimuleren bedrijven om het probleem aan de bron aan te pakken. Daarom ben ik een groot voorstander van het Kyoto-protocol.”

Eric Pompen

“Het is gewoon een kwestie van tijd en ook de Belgische kuststeden worden overstroomd.”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content