AMTENAREN, STATUUT EN SALARIS. Terechte woede ?

De ambtenaren grommen. De sociale onrust bij overheidsbedrijven als de NMBS werkt aanstekelijk. Terwijl hun werkgever met een kolossaal deficit worstelt, weigeren zij offers te brengen en verdedigen ze hun voordelen. Hoe slecht, hoe goed is de ambtenaar af ? Een enquête.

Naarmate de rijen werklozen langer worden en meer banen op de helling staan, wordt het statuut van het overheidspersoneel almaar benijdenswaardiger. De werkzekerheid van de ambtenaren is een kostbaar goed geworden. Ze hebben een betere bescherming bij ziekte. Hun pensioenen worden volgens een gunstiger systeem berekend. Ze verdienen weliswaar niet verschrikkelijk veel en hebben niet altijd erg boeiende werkomstandigheden. Maar de wereld verandert en er gaan zelfs binnen de vakbonden morrende stemmen op tegen zij die, tegen de stroom in, de beruchte verworven rechten verdedigen rechten die soms buitensporige privileges lijken.

Inmiddels wordt in de privé-sektor de buikriem aangesnoerd. En toch mobilizeren de vakbonden van het overheidspersoneel hun achterban om de verworven rechten op straat te verdedigen. Het zal allicht niet blijven bij die ene manifestatie van gisteren.

ACHTERGRONDEN VAN DE WOEDE.

Wat men nog steeds het “openbaar ambt” noemt, is behoorlijk heterogeen geworden, met autonome openbare ondernemingen, ministeries van de federale overheid, ambtenaren van de gewesten en de gemeenschappen, lokale besturen, enz. (zie taartdiagram : Versnipperd Openbaar Ambt). De overgrote meerderheid van de 880.150 agenten van de openbare diensten werkt niet in de ministeries.

“In de privé-sektor is het recht op arbeid nationaal gebleven, ” merkt Hervé Decuyper op, de verantwoordelijke van de centrales van de openbare sektor van het ACV. “In de openbare sektor zijn de meeste statuten gedecentralizeerd. “

Het is een feit dat er algemene principes en minimumrechten bestaan. Maar de eerste zijn alleen van toepassing op de administratie, terwijl de tweede wel een proceduregarantie bieden maar inhoudelijk leeg zijn. Hier en daar tracht men de spelregels aan te passen. De NMBS stelt vragen bij het indexsysteem. De Franse gemeenschap sleutelt aan het ziekteverlof van de leerkrachten. Sommige eindejaarspremies voor 1996 zullen pas in januari 1997 worden uitbetaald. De Vlaamse gemeenschap denkt aan een beperking van de vaste benoemingen in het onderwijs.

Hét statuut van de ambtenaar is de voorbije jaren een stuk onzekerder geworden. Komt daarbij dat in de openbare diensten steeds meer een beroep wordt gedaan op tijdelijke krachten of kontraktuelen. In het ministerie van het Brusselse gewest, bij voorbeeld, werken vier kontraktuelen tegen zes statutairen. In federale parastatalen als de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) of de Rijksdienst voor Werknemerspensioenen (RWP) is de verhouding één op drie. Al deze “ambtenaren” krijgen in teorie dezelfde vergoeding als hun vastbenoemde kollega’s… afgezien van de werkzekerheid en het ambtenarenpensioen.

PENSIOENEN.

De nakende hervoming van de sociale zekerheid is een andere bron van bezorgdheid, omdat de ambtenarenpensioenen in de vuurlinie liggen (zie kaderstuk : Ambtenarenpensioenen belaagd). “Wij hebben tientallen jaren lang lage lonen aanvaard omdat men ons een uitgesteld salaris beloofde wanneer we met pensioen gingen, ” zegt een ambtenaar. “Hoe moet het in de toekomst met de overheidspensioenen ? Het loonniveau geeft niet iedereen de kans om voor een komfortabel extralegaal pensioen te sparen. “

De privatizeringsgolf soms openlijk, soms onder de preutse dekmantel van een “strategische konsolidering” doet dan weer een wind van paniek opsteken. “De Europese Kommissie destabilizeert en dereguleert het openbaar ambt opdat de privé-sektor greep zou kunnen krijgen op de rendabele aktiviteiten en in de eerste plaats op de telekommunikatie, ” beschuldigt Jacques Lorez, de voorzitter van het ACOD. Sommige waarnemers vermoeden zelfs dat men op lange termijn de notie zelf van de openbare dienst in vraag zal stellen. “Er komen meer en meer betalende diensten, ” zegt een verontruste ambtenaar. Zal men de openbare diensten dwingen om zichzelf te financieren, ten koste van de burgers ?

Privatizering en afslanking zijn aan de orde van de dag in de openbare diensten. De overheid kan de faktuur niet meer slikken. De NMBS wil in de volgende jaren 9000 banen (veelal voor laaggeschoolden) schrappen. In het onderwijs, vooral langs Franstalige kant, dreigen duizenden banen te verdwijnen. De toekomst van het personeel van Belgacom blijft onzeker.

Het banenverlies koncentreert zich vooral in de overheidsbedrijven. De druk om ook in het ambtenarenkorps te snoeien, neemt overhand toe. Kan België, waar bijna een kwart van de aktieve bevolking in de openbare sektor werkt, het niet stellen met een pak minder ambtenaren ? “Iedereen vindt dat zijn dienst personeel te kort komt. Maar plaatsen waar men formulieren nodig heeft om formulieren te maken bestaan echt, ” geeft de voorzitter van de ACOD grif toe. Maar er zijn ook diensten die met een personeelstekort kampen.

De grootste uitdaging voor het openbaar ambt ? Anders gaan werken. Dat is een gigantische onderneming, waar reeds velen hun tanden stuk op hebben gebeten. Overal herziet men het evaluatiesysteem van het personeel. Er worden pogingen gedaan om de vergoeding te koppelen aan de kwaliteit van het geleverde werk. Sommige openbare diensten hebben bewezen dat ze zich kunnen aanpassen en hun imago kunnen verbeteren. De inschrijving van een auto duurt tegenwoordig slechts drie dagen meer en de wachttijd voor telefoonaanslutingen is beduidend verkort. Maar er is nog veel werk aan de winkel.

De analyse van een ambtenaar : “Het grote ongeluk van het openbaar ambt is dat het erg weinig onder druk staat van zijn omgeving, afgezien van de budgettaire druk. ” Die druk zou de schuchtere hervormingen van de voorbije jaren wel eens in een stroomversnelling kunnen brengen.

C. S.

S. C.

J.V.D.

MINISTER VAN PENSIOENEN MARCEL COLLA. Een simulatie over de oplopende faktuur van de ambtenarenpensioenen is voldoende om onrust te zaaien.