Als het zonlicht niet meer schijnt

Wie wil investeren in groene energie heeft ondertussen al lange tijd de weg gevonden naar hernieuwbare energiebronnen als zon, water en wind. Maar naast de klassieke sterkhouders biedt moeder natuur ons nog meer alternatieven om de ecologische voetafdruk te verkleinen en die op onze portefeuille te vergroten. Heleen Van Hoof, green consultant bij het kenniscentrum Econopolis, legt uit welke alternatieven er zijn als de zon niet meer zou schijnen en de wind niet meer waaien.

De toekomst is groen, zoveel is duidelijk. Voor sommigen uit bezorgdheid over het milieu en het klimaat. Voor anderen uit puur economische overwegingen. Een groeiende vraag tegen de achtergrond van een stagnerende of zelfs dalende productie zal bij de olieprijs ongetwijfeld voor opwaartse druk zorgen. En natuurlijk is er ook de drang naar een kleinere afhankelijkheid van fossiele brandstoffen uit onstabiele regio’s zoals het Midden-Oosten en Rusland. Is er een betere manier om voor die onafhankelijkheid te zorgen dan de middelen te gebruiken die in eigen land beschikbaar zijn?

CASH. Voor de meeste landen zijn zon, wind en water de meest voor de hand liggende oplossingen. Welke alternatieven zijn er nog?

HELEEN VAN HOOF. Biomassa is ongetwijfeld een van de alternatieven. Er zijn verschillende technologieën beschikbaar voor de conversie van warmte en elektriciteit. Verbranding van biomassa en de productie van biogas zijn momenteel al commerciële technieken.

Wat moeten we begrijpen onder de term biomassa?

VAN HOOF. Onder de noemer biomassa wordt heel wat ondergebracht en er is niet altijd een consensus over wat nu wel en wat niet de lading dekt. Het vaakst heeft men het over hout, houtafval, landbouwafval zoals stro en mest, overschotten van de voedsel- en papierindustrie. Maar er zijn ook gewassen die speciaal voor de recuperatie van energie worden gekweekt, zoals wilgenhout, populier, eucalyptus, olifantengras en koolzaad. Hier in Europa is vooral koolzaad erg populair, al heeft het een lagere energie-inhoud dan bijvoorbeeld wilgenhout of olifantengras.

Hoe belangrijk is biomassa vandaag in het aanbod van hernieuwbare energiebronnen?

VAN HOOF. De Europese Unie geeft een belangrijke rol aan biomassa in de doelstellingen betreffende hernieuwbare energie. Tegen 2020 zou het aandeel van biomassa in de hernieuwbare energie ongeveer twee derde moeten bedragen.

In Europa zijn vooral Finland, Zweden, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland de grote spelers in het biomassaverhaal. Maar om ervoor te zorgen dat ze kunnen concurreren met de fossiele brandstoffen, moeten er voor de meeste technologieën maatregelen genomen worden, zoals feed-intarieven, subsidies, quota, groenestroomcertificaten en fiscale impulsen. De langetermijninvesteringen worden echter gehinderd door het gebrek aan een langetermijnvisie in het beleid.

Wie bij de bouw van een nieuw huis zijn energiefactuur wil verlagen, komt naast het gebruik van zonnepanelen ook heel vaak bij een warmtepomp uit. Een waardig alternatief?

VAN HOOF. Een warmtepomp is een geothermisch systeem, en kan worden gebruikt voor de verwarming en koeling van gebouwen, op voorwaarde dat ze goed geïsoleerd zijn. Anders is de investering te duur. Het grote voordeel van warmtepompen is dat ze overal inzetbaar zijn.

Wat is het verschil met geothermische centrales?

VAN HOOF. Bij geothermische centrales wordt er dieper geboord, wat leidt tot hogere temperaturen. Het potentieel voor grote installaties is veelal beperkt tot vulkanische streken met specifieke geologische voorwaarden. In de VS en de Filippijnen worden geothermische centrales gebruikt, maar ook in Europa, vooral in IJsland en Italië. Het probleem is dat de bronnen van geothermische installaties niet altijd aan de vooropgestelde verwachtingen voldoen. Dat is een niet te onderschatten risico voor grote geothermische centrales. Bovendien kunnen de kosten voor het boren hoog oplopen.

Kunnen al die technologieën een alternatief bieden voor de klassieke zonne-, wind- en waterenergie?

VAN HOOF. De capaciteit van de alternatieve technologieën voor zonne-, wind- en waterenergie is te beperkt, maar ze kunnen een aanvulling zijn. Zeker biomassa heeft potentieel. Daarnaast zijn er nog een aantal andere mogelijkheden. In de VS en Spanje heeft men met succes een aantal proefprojecten gedaan met concentrated solar power (zie foto). Bij die techniek wordt het zonlicht via spiegels en lenzen op een bepaald punt geconcentreerd. Door de hoge temperatuur wordt water aan de kook gebracht. De stoom wordt door een turbine gestuurd en zo wordt er elektriciteit geproduceerd. Ook getijdenenergie en golfslagenergie behoren tot de mogelijkheden, al zijn de geschikte locaties beperkt.

De sterk schommelende productie geldt als een van de belangrijkste nadelen van hernieuwbare energie. Is daar al een oplossing voor?

VAN HOOF. Windmolens draaien inderdaad alleen als er wind is en zonnepanelen produceren enkel wanneer er voldoende (zon)licht is. Opslag van elektriciteit kan die fluctuaties helpen opvangen en de betrouwbaarheid van het elektriciteitsnet verhogen.

Het probleem is niet eenvoudig te omzeilen, maar de technologie staat niet stil en er zijn al een aantal technieken beschikbaar: waterkrachtcentrales met opslagmogelijkheid, pompcentrales, batterijen, brandstofcellen, waterstof, koude-warmteopslag, vliegwielen, superconductoren, speciale zouten, enzovoort. Er is echter nog veel vooruitgang mogelijk, voorlopig leidt opslag tot grote verliezen.

“De capaciteit van de alternatieve technologieën voor zonne-, wind- en waterenergie is te beperkt, maar ze kunnen een aanvulling zijn. Zeker biomassa heeft potentieel.” Heleen Van Hoof