“Als België splitst moet Brussel de pendelaars belasten”

Worden Brussel en de Rand het kind van de rekening bij een splitsing van België? De topman van het Verbond van Ondernemingen in Brussel en de directeur van Voka Halle-Vilvoorde lopen niet warm voor het separatisme. Maar de kafkaiaanse politieke structuren in Brussel en omgeving zijn evenmin een alternatief.

Antiseparatisten waarschuwen voor de negatieve economische impact van een splitsing van het land en het doorknippen van de navelstreng tussen Brussel en Vlaanderen. Independentisten benadrukken dat er altijd een sterke economische band tussen beide zal blijven bestaan. De Vlaamse invloed zal, vanuit een economisch sterk Vlaanderen, in Brussel blijven, luidt het daar. Meer nog, onafhankelijke staten zullen op een volwassen manier afspraken moeten maken en niet meer via de huidige complexe structuren moeten werken met een federale staat, gemeenschappen, gewesten, provincies en gemeenten.

Paul Hegge, directeur van Voka Halle-Vilvoorde, een Limburger die nu in Sint-Lambrechts-Woluwe woont, is niet overtuigd. Enerzijds stelt hij dat het geen verschil uitmaakt of er een splitsing komt of niet, want “er is nu al te weinig overleg tussen Vlaanderen en het Brussels Gewest. Anderzijds valt Brussel geografisch ook binnen het Vlaams Gewest, met alle gevolgen van dien voor mobiliteit, ruimtelijke ordening of locatie van bedrijven. De hele infrastructuur is voor een groot stuk geïntegreerd. Als je weet dat de marktwaarde van Brussel 450 miljoen euro bedraagt, is het ongelofelijk dat mensen durven pretenderen dat wij Brussel moeten loslaten.”

Olivier Willocx, Brusselaar uit Elsene en gedelegeerd bestuurder van het Verbond van Ondernemingen te Brussel (VOB), treedt hem bij in een sappig Nederlands met een licht accent uit de Nederlandse Randstad (“ik heb in Amsterdam Europees recht gestudeerd”). “Zou Frankrijk kunnen leven zonder Parijs? Als je dat vraagt in Marseille zullen ze ja antwoorden. Maar ik zal de vraag omkeren: kan Brussel leven zonder Vlaanderen? Mijn antwoord is nee. Eigenlijk heeft Brussel waarschijnlijk geen keuze. Het moet rekening blijven houden met het ommeland. Maar als Vlaanderen morgen een ander land is, moeten die 300.000 pendelaars wel hun belastingen in Brussel betalen. De consequenties van een splitsing zijn voor niemand duidelijk. Zullen de grote banken in Brussel blijven?”

TRENDS. Ook in la Flandre profonde bestaat nu een afkeer tegenover dat Franstalige Brussel. Onderschatten jullie die mentale breuk niet?

PAUL HEGGE (VOKA). “Er is mentaal een stap gezet om Brussel los te laten. Ik denk aan de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde. Dat is acceptabel geworden, ook al betekent dat een vermindering van de Vlaamse electorale invloed in Brussel. Maar voor ons als economische spelers valt Brussel niet weg te cijferen. Vraag is hoe het toekomstige beleid van de stad er zal uitzien. Als de splitsing er komt, zal er nog meer samenwerking nodig zijn dan vandaag het geval is. Dat Vlaanderen niet langer geïnteresseerd is in Brussel, is voor ons een brug te ver. Zelfs als het diepe Vlaanderen zo denkt, zal de elite wel duidelijk maken dat dit een vergissing is. Het Brusselse stadsgewest maakt deel uit van de Rand. Dat kan je als regio niet loslaten. Het is een vergissing geweest dat Vlaanderen zich in het buitenland zo weinig met Brussel heeft geassocieerd. Wallonië heeft dat sneller begrepen.”

OLIVIER WILLOCX (VOB). “Alle Walen zeggen vandaag dat een hoofdstad in Namen absurd is. Als je Brussels minister bent, word je op topniveau ontvangen. Voor Vlaamse en Waalse politici is dat niet zo.”

Maar als Vlaanderen onafhankelijk is, zit je in een andere constellatie. Je zult als Vlaming makkelijker aanvaard worden, ook al is de hoofdstad Antwerpen of Gent.

HEGGE. “Ik spreek als ex-adjunct-kabinetschef van een gewezen Vlaams minister van Buitenlands Beleid (n.v.d.r. Patricia Ceysens): we beschikken over heel wat Vlaamse bevoegdheden, we worden in het buitenland met de nodige egards ontvangen, maar het hoogst haalbare dat een Vlaamse minister-president in China kan bereiken, is ontvangen worden door de adjunct-burgemeester van Sjanghai. Doe je hetzelfde met een Belgische politicus, dan kom je toch op een hoger niveau terecht.”

U redeneert in een Belgische context. Een Zweedse of Deense minister wordt toch op het hoogste niveau ontvangen.

HEGGE. “Inderdaad.”

WILLOCX. “Maar die van Slovenië of Slovakije nog niet.”

Omdat Slovakije nog niet veel voorstelt. Maar Vlaanderen is economisch topvijfregio in de wereld.

HEGGE. “Je moet je geen illusies maken. Je zal wel bepaalde Chinese regio’s hebben waarmee je kan samenwerken. Je moet weten dat onze politici het soms beneden hun rang vinden om bijvoorbeeld een burgemeester van Sjanghai te ontvangen, niet beseffend dat die wel een bevoegdheid heeft over 15 à 20 miljoen mensen en een budget dat vergelijkbaar is met dat van de Vlaamse regering.”

Een van de frustraties over Brussel is dat het gewest niet goed bestuurd wordt. De economische situatie is rampzalig, hoewel de stad voor 20 % van het bbp zorgt.

WILLOCX. “Als u de Eurostat-statistieken bekijkt, is Brussel in bbp per capita de tweede rijkste regio van Europa. Vanuit Vlaamse kant moet je durven zeggen wat goed is en wat niet. Met 0,5 % van de oppervlakte genereren we 20 % van het nationale bbp.”

De belastinginkomsten liggen wel onder het nationale gemiddelde.

WILLOCX. “Economisch doet Brussel het goed. Maar veel Brusselaars zijn buiten de hoofdstad gaan wonen. We hebben het werkloosheids- en onderwijsprobleem overgehouden. De groei van Waals- en Vlaams-Brabant komt uit Brussel. Het is ook fout te beweren dat Brussel niet performant is. Brussel heeft een aantal problemen zoals andere steden. Maar het is geen probleem op zich.”

Niemand ontkent de economische motor van Brussel. Die zal toch niet gaan sputteren wanneer de staatsgrenzen veranderen?

WILLOCX. “Brussel is goed voor 34 % van de bedrijfsbelastingen. Welke beleid kunnen we in zo’n Brussel voeren? Kiezen we bij onafhankelijkheid voor een Monacostatuut? Dat is de enige mogelijkheid op fiscaal gebied. We kunnen ook de pendelaars belasten: 300.000 mensen die volgens de internationale regels hun belastingen in Brussel moeten betalen.”

HEGGE. “De vraag is wat vreemd. Je gaat uit van een stadsstaat Brussel. Die zal tot stand komen op andere voorwaarden dan vandaag. Dat betekent een andere fiscaliteit, een andere financiering …”

Als Brussel een stadsgewest is, zou u met de Brusselse regering moeten overleggen en niet met negentien gemeenten.

WILLOCX. “Het is een kwestie van subsidiariteit. Als u vraagt of Brussel beter kan functioneren met zes gemeenten dan negentien, is het antwoord ja. Moeten we daarom zes gemeenten hebben? Neen, we moeten een aantal bevoegdheden van het gemeentelijke naar het gewestelijke niveau transfereren. Neem het Meiserplein in Brussel. Dat is een centraal punt qua mobiliteit. Dat moet op gewestelijk niveau worden behandeld. Er wordt wel al beter samengewerkt. Ooit vroeg Vlaams minister van Werk Frank Vandenbroucke (SP.A) om ontvangen te worden bij Actiris, de Brusselse tegenhanger van de VDAB. Hij was niet welkom. Nu is dat anders. Er is een samenwerkingsakkoord en wij willen daarin zeer ver gaan. Een aantal activiteiten in Brussel kan beter buiten Brussel worden uitgeoefend. Ik denk aan logistieke taken. Is dat onbespreekbaar voor Vlaanderen? Is dat niet in het voordeel van zowel Vlaanderen als Brussel? Zoiets creëert jobs.”

HEGGE. “Dat is het probleem van Brussel: bij de 100.000 Brusselse werklozen zitten veel laaggeschoolden en eentalige hooggeschoolden.”

Is een splitsing beter dan binnen de huidige structuur wat sukkelen?

WILLOCX. “De verschillende wetgeving zou geen goede zaak zijn. Denk aan bedrijven met verschillende vestigingen. Wat in één straat mag, mag in een andere niet. De salarissen zouden zwaar verschillen.”

HEGGE. “Een splitsing doet er eigenlijk niet toe. Het is voor ons geen doel. Als dat het middel is om te komen tot een beter overleg en een regio die beter kan groeien, laten we er dan voor gaan. Maar ook dat kan niemand bewijzen. Vraag is hoe wij binnen de huidige omstandigheden kunnen samenwerken.”

Staat u achter het principe van een beter beheer van Brussel als voorwaarde voor een herfinanciering?

HEGGE. “Er moet een herfinanciering komen van Brussel. Er is een onevenwicht als we zien wat de toegevoegde waarde is van Brussel. Maar het mag geen consumptiefederalisme worden. Ik wil niet dat Brussel zegt: geef ons geld en wij lossen het op. Zonder dat er responsabilisering is, kan er voor ons geen herfinanciering volgen.”

WILLOCX. “De Vlaamse burgemeesters zijn geen vrienden van Brussel. Gemeenten als Hoeilaart willen niet investeren in beter verkeer.”

HEGGE. “Hetzelfde met de luchthaven. Het beslissingproces is zo verrot dat het nu bij de burgemeester ligt. Je kan toch niet van een burgemeester verwachten dat hij een beslissing neemt met een nationaal belang. Is een splitsing een oplossing? Vlaanderen en Nederland raken het niet eens over een aantal problemen in de grensgebieden. Idem voor Wallonië en Nederland.”

De Brusselse gemeenten krijgen geld als ze pestbelastingen voor bedrijven afschaffen. Een goede zaak?

WILLOCX. “Ik heb dat liever. Maar de laatste tien jaar zijn de bedrijfsbelastingen in Vlaanderen sneller gegroeid dan in Brussel.”

Waarom lopen Brusselse bedrijven dan weg naar Diegem?

HEGGE. “Belastingen vormen maar één deel van de verklaring. Belangrijker is mobiliteit. De beschikbaarheid van kantoren ook, net als de nabijheid van de luchthaven en de aantrekkelijkheid voor arbeidskrachten. Dat zijn de redenen die wij zien, en er zijn inderdaad nog bedrijven aan het verdwijnen. Ik heb er geen probleem mee als er nieuwe kantoorcomplexen in Brussel komen als bepaalde activiteiten ook naar hier zouden komen.”

WILLOCX. “Het voordeel is niet de mobiliteit, want Diegem is bijna enkel bereikbaar via de wagen. De grond is gewoon goedkoper. Cisco was actief in Sint-Pieters-Woluwe, groeide sterk en had 10.000 vierkante meter in Brussel nodig. Die waren er niet. Dus verhuisden ze 600 meter verder naar Vlaams grondgebied. Ik heb daar geen probleem mee, maar we moeten elkaar niet als vijanden zien maar ons samen verkopen.”

Daar is een mentaliteitswijziging voor nodig. De Brusselse politici verdedigen angstvallig het principe van ‘région à part entière’.

WILLOCX. “Dat is een institutioneel debat.”

HEGGE. “We hebben een consortium gevoerd met Brussels Airport, met intercommunale Haviland en onszelf. Het heet Flanders Airport Region. We hebben een gezamenlijk team dat promotie voert in het buitenland samen met Flanders Investment & Trade voor het aantrekken van carriers en logistieke activiteiten in deze omgeving. Wel op een gecoördineerde manier, waarbij luchthavengebonden logistiek op de luchthaven moet blijven, terwijl luchthavengerelateerde zaken zich in de rand situeren waar de intercommunale eigen bedrijventerreinen heeft. Dat was ook al een mentaliteitswijziging, want vroeger speelde ieder voor zich altijd een rol. Het past binnen het verhaal ‘Vlaanderen in Actie’ met hotspots voor logistiek. Je krijgt een bundeling van krachten. Dat moeten we opentrekken naar Brussel.”

Het mobiliteitsprobleem is cruciaal. Hoe raken die laaggeschoolde werklozen in de rand?

HEGGE. “Het aanbod van De Lijn is verbeterd. Er zijn tegen 2010 dertien nieuwe lijnen gepland, waarvan er al zes operationeel zijn. Die lijnen zijn samen met ons opgesteld. We hebben de vervoersplannen van de bedrijven bekeken en hebben gemaakt dat de buslijnen via de industrieterreinen passeren. Probleem is dat sommige tram- en buslijnen stoppen aan de gewestgrens. Het Gewestelijk Expressnet wordt met drie jaar uitgesteld door Brusselse gemeenten die dit dossier tegenhouden.”

WILLOCX. “Sorry, er is onwil aan beide kanten. Het gemeentebestuur van Zaventem wou geen MIVB-bus op zijn grondgebied. Het is totaal absurd.”

Meneer Willocx, in The Economist zei u onlangs: “Like it or not, the economic power in Brussels is Flemish.” Wat waren de reacties daarop?

WILLOCX. “De Vlamingen waren heel tevreden. Ik wou gewoon zeggen dat topbedrijven in Brussel vooral Vlamingen in het directiecomité hebben. Dat stoort mij niet. Wat mij wel stoort, is dat als een Vlaming naar Brussel kijkt, dat een zeker Molenbeekeffect veroorzaakt. Men benadrukt de problemen die een multicultureel Brussel meebrengt. Maar Molenbeek, dat is 80.000 inwoners op een miljoen.”

Maar het multiculturele Brussel is een factor van belang. Ook voor het omliggende Vlaanderen.

HEGGE. “Je hebt inderdaad een spill-over van grootstedelijke problemen. Die situeren zich in de Rand waar een groot aantal eentaligen Frans of Arabisch wonen en die er niet aan werk raken. Deze zone is nu eenmaal één van de meest multiculturele van Europa. Moeten we dan gefixeerd zijn op Frans en Nederlands? Ja, omdat het een middel is voor integratie. Maar allochtonen worden nog te vaak gezien als voting banks in Brusselse gemeenten. Ik heb meegemaakt dat Brusselse politici zich verzetten tegen jobs in de luchthaven want, zo zeiden ze vlakaf: ‘Als die mensen daar gaan werken, stemmen ze niet meer op mij’.”

Alain Mouton – Erik Bruyland