Alleen zijn het geen leuke verhalen.

Van groene landbouwer tot toppoliticus: iedereen die wil ondernemen, heeft zijn verhaal over bouwen in Vlaanderen.

1. Groen tegen groen

Rudy Bayens uit Ternat is een landbouwer met een groen tintje. In 2005 besliste hij een biogasinstallatie te bouwen. “Met groene stroom kan ik 500 woningen van energie voorzien”, klinkt het. “Ik vecht nog altijd voor de vergunningen. Vijf jaar geleden was ik een groene pionier. Vandaag loop ik hopeloos achter.”

In het begin steunde het gemeentebestuur de plannen van de veeteler. Bayens: “Wat me logisch leek. Uiteindelijk bouw ik een landbouwinstallatie in een landbouwgebied.”

Plots schoot een actiecomité uit de grond. Het gemeentebestuur veranderde van mening. Het schepencollege ging in oktober 2008 in beroep tegen het verlenen van de bouwvergunning door de bestendige deputatie.

Bayens kreeg een maand na het beroep wel een milieuvergunning van de gemeente. Wat bleek? “Een van de leden van het comité begon te militeren voor Lijst Dedecker”, zegt de veeteler. “Maar je hoort mij niet zeggen dat het gemeentelijk beleid wordt bepaald door partijpolitiek.”

In november 2009 kreeg Bayens het verlossende bericht dat de Vlaamse administratie het beroep tegen de bouwvergunning verworpen had. “Maar er loopt nog altijd een procedure bij de Raad van State tegen de milieuvergunning”, weet hij. “In principe schorst dat de vergunning niet, maar ik wacht tot het juridische dossier volledig rond is om te vermijden dat ik alles later moet afbreken. Ongelofelijk hoe een actiecomiteetje een ecologisch en economisch verantwoorde investering van 1,2 miljoen kan blokkeren.”

Bert Bohnen, voorzitter van het Vlaams Coördinatiecentrum Mestverwerking, weet dat dit soort procedureslagen schering en inslag is. “Voor het eerst staan de landbouwsector en de ecologische beweging aan dezelfde kant van de barricade. Maar ze worden uit elkaar gespeeld door zogenaamde groenen die enkel in hun achtertuin ecologist zijn.”

Bayens: “Ondertussen ben ik al tienduizenden euro’s aan advocatenkosten kwijt. Ik dacht dat dit in twee jaar rond zou zijn. Het zijn er nu al vijf. Economisch gezien, is dat zo’n 10 procent van mijn loopbaan.”

2. De calvarietocht van de KU Leuven

De KU Leuven is met een half miljoen vierkante meter in beheer, plus nog eens 0,6 miljoen in de ziekenhuizen, een grotere vastgoedspeler dan bijvoorbeeld de vastgoedbevak Befimmo. Ze staat dus in de frontlinie in de strijd om snellere procedures.

Een voorbeeld is het project De Vesten, een residentieel complex voor studenten. “De Administratie Ruimtelijke Ordening weigerde een torencomplex omdat zoiets absoluut niet paste in de buurt. Toen we daarmee klaar waren, weigerde Wegen en Verkeer de goedkeuring omdat zijn regels een en ander niet toelieten. Wij zijn de speelbal van de verschillende geledingen van de admi-nistratie”, klinkt het bij professor Koen Debackere, algemeen beheerder van de KU Leuven. “Ieder doet zijn ding en dat leidt tot een complete blokkering.”

Een uniek loket is een idee, maar een goede coördinatie van de administraties is even werkbaar. “Nu komen er soms 5000 regeltjes op ons af en haalt nummertje 4229 heel het dossier onderuit. De complexiteit laat veel interpretatieruimte. Ook door het gebrek aan aansturing is er veel individuele interpretatiemarge. Dat is de keerzijde van de autonomie van de Vlaamse administratie.”

Zelfs nadat een vergunning verleend is, is de administratieve calvarietocht nog niet ten einde. Zo loopt er na de inrichting van het Arenberg Wetenschapspark in 2004 een rist procedures. In 2005 vernietigde de Raad van State de bestemmingswijziging na een klacht van de buren. Het oude gewestplan werd opnieuw van toepassing, met als gevolg dat bedrijven als Option en Thrombo-Genics van de ene dag op de andere zonevreemd werden. “We konden de administratieve procedure van nul herbeginnen”, verzucht Stefaan Saeys, directeur Technische diensten KU Leuven.

3. De methode Vande Lanotte: wring een arm om

Soms kan het ook gewoon erg snel gaan. Neem de verbinding tussen het Kennedy-rondpunt aan het einde van de E40 in Oostende en het kruispunt De Bolle. “In twee jaar tijd was dat infrastructuurwerk klaar, een opmerkelijke prestatie in Vlaanderen”, zegt sp.a-senator Johan Vande Lanotte. “Dagenlang heb ik de verantwoordelijke ambtenaren opgebeld, tot ze uiteindelijk een advies gaven of een beslissing namen. Ze waren mij waarschijnlijk zo beu dat ze er extra snel aan hebben gewerkt.”

De gewezen sp.a-voorzitter mag met recht en reden zeggen dat hij zijn stad na jaren verloedering erbovenop heeft gebracht. Dat daarbij af en toe een arm moest worden omgewrongen, is geweten. Ook andere steden met sterke politici, zoals Leuven (Louis Tobback), Hasselt (Steve Stevaert) of Kortrijk (Stefaan Declerck), kunnen vergunningen forceren. “En dat is eigenlijk spijtig”, geeft Vande Lanotte toe. “Elke gemeente heeft recht op een correcte en snelle beslissing.”

Let wel: de socialist pleit niet voor een lakse overheid. “Als de brandweer zegt dat er op Plassendale een probleem is met de veiligheid, dan zullen we daar iets aan doen”, zegt de voorzitter van dit industrieterrein. “Maar we moeten toegeven dat er gewoon te veel regeltjes voor alles en nog wat zijn. Is het bijvoorbeeld echt nodig dat we ter bescherming van het erfgoed voor alle gebouwen op een advies moeten wachten? Ik heb echt geen probleem met een strenge overheid, als dat ook een snelle overheid is.”

Vande Lanotte, een auteur van een handboek over administratief recht, bepleit een pragmatische aanpak: “De geest van de wet moet primeren, niet de letter. Een administratie kan problemen zoeken of die net proberen op te lossen. Vlaanderen heeft te veel ambtenaren die de eerste aanpak verkiezen. Dat maakt het voor overheden, net als voor bedrijven, lastig om mee te werken.”

4. Kafka keldert miljoenenproject

220 miljoen euro. Dat legt de Nederlands-Duitse groep Teema International op tafel voor de bouw van Prana Resort, een luxehotel plus vakan-tiewoningen op de terreinen van de vroegere KS. Liefst 600 mensen kunnen er werk vinden.

Teema is sinds 2003 in de weer met het project. Het vond een breed draagvlak bij Limburgse politici, vakbonden en werkgevers. Zelfs provinciaal Groen!-voorzitter Johan Danen ziet het zitten: “De architectuur is van een degelijke kwaliteit, en het project aan de poort van het Nationaal Park Hoge Kempen kan mensen met de natuur in contact brengen. En natuurlijk willen we jobs in onze regio.”

De Vlaamse regering blokkeert echter de bouwwerken, het uiteindelijke gevolg van een individuele klacht bij de Raad van State. De Maasvallei lag vroeger als ontgrindingszone in industriegebied, maar werd aan het begin van de jaren negentig recreatiegebied om CenterParcs op te vangen. Die gewestplanwijziging werd echter niet vooraf voorgelegd aan de Raad van State, die ze dan ook vernietigde. Paul Vandenbussche (Teema Architecten): “De bestemmingwijziging, de eigenlijke reden van de schorsing, was een gevolg van een fout van de overheid. Ik verwacht eigenlijk van diezelfde overheid actie om dat euvel ongedaan te maken. Niet, dus.”

Nadat de gemeente en de provincie de bouwvergunning hadden goedgekeurd, werd die in november 2009 vernietigd op vraag van de gemachtigde ambtenaar. Onder dat vernietigingsbesluit prijkt de handtekening van de minister van Ruimtelijke Ordening, Philippe Muyters. “Spijtig, maar helaas”, reageert die. “We hebben het dossier bekeken, maar kunnen niet rond de wet. Het is simpel: een hotel hoort niet thuis in een industriegebied.”

“We vielen achterover”, repliceert architect Vandenbussche. “We zijn na zeven jaar werken weer bij af. Het deelproject past volledig in de visie van het provinciaal ruimtelijk uitvoeringsplan, dat binnen enkele maanden klaar is. Er staan trouwens al zo’n twintig hotels op dezelfde grondbestemming. De gemachtigde ambtenaar had al toestemming gegeven om, vooruitlopend op het uitvoeringsplan, ons hotel te vergunnen! Daarna schorst hij alles. Het is eigenlijk onvoorstelbaar dat die man op z’n eentje zo’n investeringsproject kan kelderen. Vind maar eens buitenlandse ondernemers die in deze tijden – zonder een euro subsidie – investeren. Ondertussen worden de bankiers behoorlijk zenuwachtig van dit kafkaiaanse schouwspel.”

5. Liever bowling dan rusthuis

In 1997 besliste Kurt Stabel, beheerder van het rusthuis Buitenhof in Brasschaat, te investeren in een nieuw project. Na vijf jaar zoeken gaf hij het op in zijn eigen gemeente. Stabel, ook ondervoorzitter van de Federatie Onafhankelijke Seniorenzorg (FOS): “Grond na grond werd geprospecteerd, en iedere keer kreeg ik een njet van het bestuur.”

Sinds kort is er eindelijk een terrein beschikbaar in Schoten. Een nog te beslissen ruimtelijk uitrustingsplan moet de bouwvergunning mogelijk maken. Dat kan nog een tijd duren. Het bouwen zelf neemt dan weer een jaar of twee in beslag. “Zo’n vijftien jaar na de investeringsbeslissing kan de eerste bewoner misschien in het nieuwe rustoord trekken”, verzucht hij. “Ondertussen zitten die middelen vast.”

Op een van de geprospecteerde gronden huisde ooit een baandiscotheek. Zijn aanvraag om er een rusthuis te bouwen – niet echt een lawaaierig project – werd geweigerd wegens zonevreemd. Vandaag staat er een… bowlingcomplex. Stabel: “Het dossier staat symbool voor de administratieve willekeur in onze sector. Zeker in het stadium voor de aanvraag is er veel onzekerheid door de veelheid van beslissers. Zo wil burgemeester meestal het mooiste rusthuis van de regio. De schepen van Ruimtelijke Ordening heeft andere prioriteiten, zoals mobiliteit. De gevolmachtigde ambtenaar gaat dan weer voor het zuivere ruimtelijke concept. De Vlaamse Gemeenschap wil veel open gemeenschappelijke ruimten. De architect wil een groot gebouw. Voor de milieu-ambtenaar kan het niet groen genoeg zijn. De brandweercommandant, die een keer in de zes jaar geconfronteerd wordt met de controle van een rusthuis, kent zo’n constructie amper en stelt dus extreme eisen. Iedereen spreekt elkaar tegen. En ondertussen blijft het maar duren.”

Eigenlijk mag Stabel als privé-investeerder nog van geluk spreken. Bij de gesubsidieerde rusthuizen duurt een en ander nog langer. “Die mogen er nog eens zeven jaar bijnemen voor het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden de financiële tussenkomst goedkeurt. Terwijl toch wel iedereen weet dat dit soort projecten met de nakende vergrijzing noodzakelijk is.”

“Er komen er soms 5000 regeltjes op ons af, en nummertje 4229 haalt heel het dossier onderuit”

“Vlaanderen heeft te veel ambtenaren die problemen zoeken in plaats van ze op te lossen”

johan vande lanotte

“Het is eigenlijk onvoorstelbaar dat een ambtenaar op z’n eentje zo’n investeringsproject kan kelderen”

PAUL VANDENBUSSCHE

“Zo’n vijftien jaar na de investeringsbeslissing kan de eerste bewoner misschien in het nieuwe rustoord trekken”

“Ongelofelijk dat een actie-comiteetje een economisch en ecologisch verantwoorde investering kan blokkeren”

Rudy Bayens