60.000 gezinnen in de kou

Het tekort aan woningen en zeker aan kwalitatieve huurwoningen wordt steeds nijpender. Een gevolg van een eenzijdig huisvestingsbeleid in de afgelopen decennia, zegt Ufsia-onderzoeker Pascal De Decker.

Vlaams minister van Economie Jaak Gabriëls ( VLD) kondigde vorige week aan dat hij 1,8 miljoen euro wil uittrekken voor een onderzoek naar de woonkwaliteit in Vlaanderen. Gabriëls was niet onder de indruk van een studie van de Onderzoeksgroep Armoede, Sociale Uitsluiting en de Stad (OASeS) die eveneens vorige week werd voorgesteld. De onderzoeksgroep van de Antwerpse universiteit Ufsia noemt de woonkwaliteit in Vlaanderen ronduit slecht. 65 van de 308 Vlaamse gemeenten scoren ondermaats.

In 1950 had Vlaanderen de ruimste woningmarkt van Europa. Vijftig jaar later zitten we diep in het peloton. In veel andere landen is er een surplus gebouwd, ofwel via sociale woningbouw, ofwel via gesubsidieerde particuliere bouw. De redenen om te bouwen verschilden van land tot land. In Duitsland was het wegens de oorlogsschade, in Nederland wegens de babyboom, in Frankrijk om de bidonvilles weg te werken. “In België waren er geen redenen om te bouwen,” zegt Pascal De Decker, lid van OASeS maar niet betrokken bij het onderzoek. “Nu zitten we met een krappe voorraad, waardoor de slechte woningen nodig blijven en niet grondig gerenoveerd kunnen worden.” Vlaanderen heeft een harde kern van 300.000 woningen met zware tot zeer zware gebreken. Het is een markt die onder andere aanleiding geeft tot een bloeiende markt van huisjesmelkerij (zie Trends, 19 december 2002).

“Huisvesting is nooit een prioriteit van het beleid geweest,” aldus De Decker. “Bovendien is het beleid steeds gericht op het inidivuele gezin. Voor het bouwen en kopen van een eigen huis worden allerlei tegemoetkomingen ontwikkeld. Maar op die manier bouw je geen overschotten op, want je bouwt alleen voor jezelf.”

Premies voor verkeerde doelgroep

De verleende voordelen zijn hoofdzakelijk (federale) fiscale kortingen. Pascal De Decker heeft er geen goed woord voor over. “Eén miljoen mensen krijgen een kleine subsidie, en voor velen is dat alleen een leuk extraatje. Het is dus een zeer inefficiënt systeem. 40% van de toegekende voordelen gaat naar de gezinnen die tot 20% van de rijkste Vlamingen behoren. De onderste 20% geniet maar van 10% van de voordelen,” zegt De Decker. “Vergelijk dat eens met het Duitse systeem. Daar wordt een grote fiscale korting gegeven als je investeert in de bouw van een huurwoning, die je dan verplicht moet verhuren aan bepaalde doelgroepen en tegen een bepaalde prijs. Met als gevolg dat in Duitsland veel particulier geld naar de huurmarkt vloeit. Dat privé-woonaanbod vormt een belangrijke aanvulling op de sociale huisvesting.”

Sociale huisvesting alleen kan nauwelijks nog de vraag naar huurwoningen opvangen. In Vlaanderen zette Norbert De Batselier ( SP.A) toen hij minister van Huisvesting was een ambitieus programma op van 10.000 nieuwe sociale woningen. Maar zelfs dat volstaat niet. De 125.000 sociale woningen zitten vol, en er staan 60.000 gezinnen op de wachtlijst. Bovendien raken steeds meer socialehuisvestingsmaatschappijen in financiële ademnood. Vorige week besliste Gent nog te stoppen met de bouw van sociale woningen, hoewel er daar 2000 nieuwe nodig zijn.

De krappe markt heeft ook geleid tot forse prijsstijgingen. In de periode 1976-1997 is het aandeel van de naakte woonkosten in het gezinsbudget gestegen van ongeveer 12% voor huurders en eigenaars naar respectievelijk 24,5% en 19,3%. Een stijging die vooral aan de hogere huurprijzen te wijten is. De Decker: “Tot 1992 was het profiel van huurder en eigenaar nogal gelijklopend. Daarna worden eigenaars steeds meer tweeverdieners en huurders steeds meer gezinnen met één inkomen, bejaarden, bestaansonzekeren enzovoort.”

Een ommekeer kan er volgens de onderzoeker alleen komen door nieuwbouw te bevorderen en het bouwen van huurwoningen bijvoorbeeld fiscaal aan te moedigen. Maar De Decker is niet optimistisch. “Geen enkele partij is rijp voor een doelgericht woonbeleid. CD&V en VLD hebben altijd al de nadruk gelegd op eigen woningen, en nu opteert ook de SP.A sinds kort voor dezelfde strategie.”

Guido Muelenaer [{ssquf}]

De overheid moet nieuwbouw bevorderen en het bouwen van huurwoningen fiscaal aanmoedigen.