‘De politiek moet ingrijpen, anders geeft een pak familiale supermarkten er de brui aan’

Unizo wil dat zelfstandige supermarktuitbaters met een franchisecontract beter worden beschermd. De ondernemersorganisatie kaart vandaag het dossier aan bij bij federaal minister van Economie Kris Peeters (CD&V).

In België is het moeilijk voor supermarktketens om nog veel nieuwe grote winkels te openen. De ketens breiden nu vooral uit met kleinere buurtsupermarkten, vaak via franchising. De winkel wordt uitgebaat door een zelfstandige die het gros van de investeringen en de kosten op zich neemt. Maar door de toegenomen concurrentie, de opgang van Aldi, Lidl en Albert Heijn, moeten zelfstandige winkeliers vaak aan lagere marges werken. Maar zelfstandige winkeliers kunnen almaar moeilijker de ketens tegen elkaar uitspelen om betere voorwaarden te bedingen.

Buurtsuper.be, een organisatie van Unizo die zich inzet voor de belangen van zelfstandig uitgebate supermarkten, overhandigt vandaag een open brief aan federaal minister Kris Peeters om de zwakke positie van zelfstandige uitbaters aan te kaarten. Peeters is onder meer bevoegd voor het mededingingsbeleid. Luc Ardies van Buurtsuper.be hoopt dat minister Peeters in actie schiet na het krijgen van de open brief. “Er is geen urgente aanleiding”, zegt Ardies. “De jongste jaren signaleren zelfstandige handelaars wel almaar meer problemen bij het starten of vernieuwen van franchisecontracten. De open brief moet politici herinneren aan het belang van franchising in de retail.”

“Door de fusie van Delhaize met Ahold kunnen politici denken dat de voedingsdistributie vooral het speelveld is van grote bedrijven. Maar franchising is geen randfenomeen”, benadrukt Ardies. “Delhaize en Carrefour (de nummers twee en drie in de supermarktsector, nvdr) halen meer dan de helft van hun omzet uit winkels van aangesloten zelfstandige handelaars. Meer dan een derde van de omzet van de sector komt voort uit franchising. Dat gaat over een duizendtal ondernemers. Vaak zijn zij van de tweede, de derde of zelfs de vierde generatie. De retailsector heeft die kennis en die ondernemingszin broodnodig. Maar de grote supermarktketens permitteren zich de jongste jaren wel heel veel in de franchisecontracten. In de voedingsdistributie zijn we gelukkig nog ver van de zogenoemde wurgcontracten van de brouwerijen die door de horeca worden aangeklaagd. Maar het is tijd dat de politiek ingrijpt vooraleer ook de situatie in de retail ontspoort en vooraleer een pak familiebedrijven er de brui aan geeft.”

Carrefour, Delhaize en andere ketens zetten zwaar in op franchising. Kunnen zelfstandige handelaars ze tegen elkaar uitspelen?

Luc Ardies: “De markt is volledig verzadigd. Er is enorm veel concurrentie. Naast prijsconcurrentie, proberen de grote ketens ook zo goed mogelijk hun verkooppunten, hun deel van de markt af te schermen. Ketens schrijven bijvoorbeeld een niet-concurrentiebeding in de contracten. De zelfstandige handelaar moet dan een periode wachten om met een andere keten in zee te gaan na het aflopen van zijn franchisingcontract. Slechts weinig zelfstandigen kunnen zo’n periode financieel overbruggen. De concurrentie wordt daardoor belemmerd en er zijn nog andere clausules die de vrijheid tot ondernemen inperken. Dat is niet in het belang van de sector en ook niet in het belang van de economie.”

Over dergelijke clausules valt toch te onderhandelen?

Luc Ardies: “In de praktijk gebeurt dat niet, de ketens kunnen de contracten opleggen. Vaak zit een ondernemer in een zwakke onderhandelingspositie bij de vernieuwing van de contract. Bij de start van de samenwerking heeft de zelfstandige handelaar zware investeringen gedaan en die zijn meestal net afgeschreven. De handelaar moet de vruchten net beginnen te plukken. Op zo’n moment staat hij vaak met de rug tegen de muur en kan men moeilijk bij een keten vertrekken of is het moeilijk onderhandelen over clausules die de ondernemer voor zeer lange tijd aan de keten bindt.

“Ondernemers die eigenaar zijn van hun winkelvastgoed zitten meestal in een iets betere positie, maar zij raken vaak ook moeilijk af van zo’n gelijkaardige belemmerende clausules. Ketens proberen hen vaak te paaien met een gunstiger leverancierskrediet of andere commerciële voorwaarden. Maar die wegen niet op tegen het negatieve effect van de andere clausules op langere termijn. Overigens proberen de grote ketens almaar meer het vastgoed in eigen beheer te houden of worden huurcontracten rechtstreeks afgesloten met de keten zelf.”

Wat verwacht u van de politiek?

Luc Ardies: “Tien jaar geleden zijn er al stappen gedaan om de relatie tussen zelfstandige ondernemers en hun franchisegevers evenwichtiger te maken, door minister van Middenstand Sabine Laruelle. Het wordt tijd dat die wet een update krijgt en dat er ook beter wordt toegezien op het naleven van de afspraken.”