‘De angst voor artificiële intelligentie is overdreven’

Ben Schrauwen wil naar een revolutie in de maakindustrie: fabrieken die zich door software laten organiseren. De naar de Verenigde Staten uitgeweken professor artificiële intelligentie stapt daarvoor in een nieuw bedrijf, Oqton.

De website van Oqton bestaat enkel uit een contactformulier en een introductietekst over de self-driving factory. Een fabriek die even autonoom zal kunnen opereren als zelfrijdende auto’s. Oqton is meer dan de zoveelste start-up die belooft met artificiële intelligentie de wereld te veranderen. Achter de cryptische website zit een ervaren team, met de naar San Francisco uitgeweken Belg Ben Schrauwen.

Als onderzoeker en professor aan Universiteit Gent concentreerde hij zich op robotica en artificiële intelligentie. Google en andere grote techgiganten hebben AI-specialisten uit zijn onderzoeksgroep gerekruteerd.

Schrauwen ontpopte zich de voorbije tien jaar ook als ondernemer (zie kader Al twee andere bedrijven opgericht) en kwam in 2014 bij Autodesk terecht. De softwarepionier is bekend van het ontwerpprogramma AutoCAD en nam Schrauwens tweede start-up, Circuits.io, over. Autodesk vroeg Schrauwen en zijn team naar de hoofdzetel in Silicon Valley te verhuizen. Daar kreeg Schrauwen steeds meer verantwoordelijkheid. Tot voor zijn vertrek anderhalve maand geleden overzag hij een afdeling met 200 onderzoekers en ingenieurs.

“Tijdens die jaren bij Autodesk heb ik veel bijgeleerd over de maakindustrie”, zegt Schrauwen. “Ik heb ook heel veel toplui uit de sector ontmoet. Zij vragen Autodesk advies over de toekomst. Al de grote maakbedrijven kijken naar 3D-printing. Ze willen de periode tussen het design en de productie op grote schaal verkleinen. Maar 3D-printing is duur. Er komt nog veel manueel werk bij te kijken.

Vooraleer het kan doorbreken, zijn er nieuwe tools en programma’s nodig om het ontwerp en het beheer van de productieprocessen te automatiseren. Die software wil Oqton aanbieden, een nieuwe start-up waarvan ik medeoprichter en technisch directeur ben. De CEO is Samir Hanna, mijn vroegere baas bij Autodesk. Zijn vorig bedrijf heeft hij tien jaar geleden aan Autodesk verkocht. Het was een van de eerste IT-outsourcingspelers in China.”

Bij Autodesk moest u zich weinig zorgen maken over de financiering, nu moet u zelf investeerders zoeken.

SCHRAUWEN. “Oqton had in een mum van tijd 50 miljoen dollar kunnen ophalen. Er was genoeg interesse bij investeerders. Maar dan is het uw bedrijf niet meer. Een durfkapitalist blijft ook traditioneel slechts vier jaar in uw bedrijf. De eerste twee jaar zijn de wittebroodsweken, doe maar op. En daarna dringen ze erop aan toch op dat ene te concentreren waarvan ze snel resultaat kunnen zien. Vaak proberen start-ups beter op eigen kracht dingen uit in plaats van een technologisch experiment uit te voeren met extern geld.”

Voorlopig financiert u Oqton met eigen middelen.

SCHRAUWEN. “Ja, en het gaat het over meer dan een paar miljoen. Tegen januari willen we een eerste product hebben. Wellicht zijn we dan al met een team van dertig. Het gaat snel. We weten welk product we willen maken en welke markt er voor is.”

En wat houdt die markt in? De digitalisering van de maakindustrie?

SCHRAUWEN. “Op veel gebieden staat die al ver. Alle machines en robots worden al via software aangestuurd. En arbeiders krijgen via schermen instructies. Dat is ook software.

“Tegelijk staat de digitalisering van de maakindustrie nog in de kinderschoenen. Het is te vergelijken met IT in de jaren 70-80. Er waren nog geen computertalen zoals we ze nu kennen. Alles moest rechtstreeks geschreven worden in instructies die computers konden verstaan. Het programmeren van machines en het opzetten van een productielijn zijn duur en tijdrovend. Een auto naar de markt brengen duurde vroeger vijf jaar, nu is dat drie jaar. Voor elke auto moet er eigenlijk nog altijd een nieuwe fabriek worden gebouwd.”

Elon Musk omschrijft die opstart als de ‘production hell’.

SCHRAUWEN. “Tesla heeft productieproblemen, maar is eigenlijk gigantisch voor op de rest. Het heeft één fabriek met één lijn, die verschillende modellen aankan en snel kan aangepast worden. Het Model 3 lag zes maanden geleden nog op de tekentafel. Maar om zo flexibel te zijn, moest Tesla compleet nieuwe software schrijven en allerlei processen uitvinden.

“Wij willen dat voor elke fabriek mogelijk maken. Dat men machines en productielijnen veel flexibeler kan gebruiken. Dat men via onze software direct weet of de machines wel in staat zijn dat ontwerp te produceren. We hebben het over de self-driving factory omdat we het als een revolutie zien die op hetzelfde niveau staat als die van de zelfrijdende auto. De fabriek die autonoom haar productieproces kan aanpassen.”

Kan Oqton als kleine speler wel aan genoeg data raken om zijn AI-software voldoende te trainen?

SCHRAUWEN. “Facebook en Google gebruiken deep learning, een AI-techniek die geschikt is voor gigantische hoeveelheden data van slechte kwaliteit. In de industrie zijn er relatief weinig data, maar wel van hoge kwaliteit. Daardoor zijn andere AI-technieken mogelijk.

“We zijn ervan overtuigd dat het met onze techniek zal werken. En als we AI goed kunnen integreren in fabrieken, dan zullen er zeer interessante dingen gebeuren. Fabrieken worden nu zo groot mogelijk gemaakt, omdat het ontwerp ervan zo duur en ingewikkeld is. Maar als de opstartkosten kleiner worden en de ontwikkeling sneller gaat, dan wordt het weer veel interessanter lokaal te produceren in kleinere fabrieken met multifunctionele machines. Dan is er nog weinig verschil tussen productie op grote of kleine schaal.”

Mikken jullie in de eerste plaats op Amerikaanse en Europese klanten?

SCHRAUWEN. “Het hoofdkantoor is in San Francisco, maar we richten ons initieel op China. Daar gebeurt enorm veel innovatie in de maakindustrie. Een derde van de robots wordt daar geproduceerd, de helft van alle 3D-printing met metaal gebeurt daar. Ze worden ook niet gehinderd door de bestaande businessmodellen. Wie bij Europese robotproducenten een robot wil kopen, wordt doorverwezen naar een systeemintegrator die met u de productielijn opbouwt. Chinezen hebben al die ballast niet en kunnen een nieuw en efficiënter businessmodel opzetten, met minder tussenpersonen. Hun enige zwakte is voorlopig een gebrek aan software-expertise.”

Blijf u vanuit San Francisco werken?

SCHRAUWEN. “Het management, de marketing en de verkoop zullen we daar concentreren. Voor die functies is daar veel talent en ervaring. We praten met mensen die lang voor Tesla of Apple hebben gewerkt. Daarnaast hebben we ingenieurs en technische expertise nodig. In San Francisco is de concurrentie moordend. Daarom werken we met satellietkantoren, onder meer in Berlijn, Kopenhagen en Gent.

“De mensen in België zijn zeer goed en breed opgeleid. Ze zijn honkvaster dan in de Verenigde Staten, maar toch vertrekken de allerbeste mensen hier vaak. Omdat het ‘saai’ is in de hightech. Vier leden van mijn onderzoeksgroep in Gent zijn voor Deepmind in Londen gaan werken, eentje bij Open AI. Twee zijn mij gevolgd. Er zijn in België zeer goede onderzoeksgroepen in artificiële intelligentie, maar het ontbreekt nog aan grote uitdagingen daarbuiten, in het bedrijfsleven. We hopen met ons Belgisch kantoor ook hier mensen aan echte topzaken te laten werken.”

Is er niet te veel hype rond zaken zoals AI en blockchain?

SCHRAUWEN. “Absoluut. AI zal zeker nog een knauw krijgen. Ik heb als academicus al een paar golven van euforie en ontgoocheling gezien. Maar deze keer is de technologie wel een blijver en klaar om gebruikt te worden in het dagelijkse leven.

“De massale speculatie voedt de hype en de waardering van de bitcoin. De cryptomunt heeft een beperkte functionaliteit. Maar in dit geval koppelen mensen een waarde aan een unieke reeks getalletjes. Bitcoin zal zeker eens ferm crashen en wellicht nog eens stijgen. Ik vind bitcoin bangelijk. De blockhain (de technologie die veilige transacties mogelijk maakt zonder tussenpersoon, nvdr) is een fundamentele innovatie. We hebben nu een techniek om wereldwijd een consensus te vinden tussen een groep partijen. Het zal misschien nog tien jaar duren, maar het zal een gelijkaardige impact hebben als het IP-protocol dat het internet mogelijk heeft gemaakt.”

U ziet zeer ruime toepassingen voor de blockchain.

SCHRAUWEN. “Er zijn drie grote technologische trends die alles hertekenen. Het internet maakte informatie gratis. Artificiële intelligentie maakt expertise gratis. De laatste golf is de blockchain. Ook vertrouwen wordt gratis. Mensen denken soms de blockchain alleen bij de banken en verzekeraars voor een revolutie zal zorgen. Maar ook in de industrie is vertrouwen een wezenlijk onderdeel van het businessmodel. De blockchain zal in de productieketens voor een revolutie zorgen. Een onbekend fabriekje zal kunnen concurreren met BMW of andere giganten.”

Wordt het speelveld wel zo gelijk? De grote concerns hebben veel meer geld om te investeren.

SCHRAUWEN. “Ja, maar zij moeten een veel grotere fabriek bouwen of aanpassen. De CEO’s van de grote concerns liggen niet meer zo wakker van kosten. Snelheid is hun grootste zorg. Als Apple binnenkort iPhones in de Verenigde Staten maakt – de productie is ondertussen zo geautomatiseerd – dan is dat niet om Trump te plezieren, maar omdat het tijd wil winnen.”

Automatisering heeft een keerzijde. Mensen worden bang voor robots.

SCHRAUWEN. “De angst voor AI is overdreven. We zijn nog decennia verwijderd van de creatie van een kunstmatig brein met alle capaciteiten van het menselijke. De huidige vormen van AI zijn geavanceerd genoeg om eenvoudige en repetitieve taken te automatiseren. Bedenk eens wat bedrijven kunnen doen met een leger virtuele stagiairs.

“Natuurlijk zal er een grote maatschappelijke impact zijn. Toen de eerste stoommachine opkwam, waren veel mensen bijzonder sceptisch. Ze geloofden niet dat een machine met 1 pk, de kracht van één paard, het verschil zou maken. Wel, in recordtijd stonden Engeland vol met die kleine machines en samen hadden ze ettelijke keren meer paardenkracht dan er paarden waren.”