Zo vermijden we de derde coronagolf

“Een lockdown is een marathon”, zei minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke. Maar hoeveel marathons kunnen onze gezondheidszorg, economie en samenleving nog lopen? We moeten de volgende coronagolf absoluut vermijden. Specialisten vertellen hoe.

De eerste lockdown was geen pretje, maar er kon nog applaus voor het zorgpersoneel af en op sociale media waren leutige quarantaineposts te zien. Vandaag is het lachen ons vergaan. De ziekenhuizen kregen de eerste besmettingsgolf nog verwerkt, nu kreunen ze onder de toevloed. Het land zit nog maar eens op slot, deze keer zonder veel bemoedigende vooruitzichten. Een normale Kerstmis en Nieuwjaar zitten er niet meer in. De tweede lockdown voelt als lood in de schoenen.

Als we deze curve hebben neergeslagen, komt de echte test: het voorkomen van de derde besmettingsgolf, het liefst zonder daarbij de economie en maatschappij opnieuw lam te leggen. Het basisinstrumentarium ligt voor de hand: uitgebreid testen, een efficiënte opsporing van risicocontacten en een quarantainebeleid, om de verspreiding van het virus de kop in te drukken. Een strikte controle op de naleving van de coronamaatregelen en fikse boetes worden de regel. Telewerken is niet langer de uitzondering. En persoonlijke bescherming blijft de eerste verdedigingsmuur: anderhalve meter afstand houden, handen wassen, een mondmasker dragen en de sociale contacten beperken. Zo komen we al een heel eind vooruit. Maar er is nog meer nodig.

1 Zoek de bron

Contactopsporing – het opsporen van iedereen die in contact kwam met een besmette persoon – kijkt vooruit. Brononderzoek kijkt achterom: waar zitten de besmettingshaarden? “Beleidsmakers hebben dat verschil niet altijd door”, zegt Ivan Van de Cloot, de hoofdeconoom van de denktank Itinera Institute. “Landen die meer ervaring hebben met dit soort virussen, bijvoorbeeld in Azië, geven al jaren de voorkeur aan brononderzoek. Het Amerikaanse tijdschrift The Atlantic bekeek studies die aantonen dat 10 tot 20 procent van de dragers van het virus verantwoordelijk is voor 80 procent van de besmettingen.”

2 Stroomlijn de communicatie

Bij elke verstrenging of versoepeling van de coronamaatregelen communiceren onze overheden door elkaar. Het geharrewar van vorige week was typisch. De dinsdag aangekondigde semi-lockdown in Vlaanderen zou vrijdag ingaan, maar werd door een aantal steden al meteen ingevoerd. Federaal minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) kwam tussenbeide met een ministerieel besluit, zodat de Vlaamse semi-lockdown uiteindelijk woensdagnacht van kracht werd. En dan moest de federale regering vrijdag nog de nieuwe lockdown aankondigen. Een burger zou voor minder het noorden kwijt raken.

3 Grijp sneller in

“Begin juni was de besmettingscurve behoorlijk afgebouwd”, zegt Geert Molenberghs, biostatisticus aan de UHasselt en de KU Leuven. “Maar toen mocht een bubbel van vijftien en steeg de curve weer. We hebben toen de gehate bubbel van vijf opgelegd en ook de Antwerpse avondklok ingevoerd, en zo de curve weer afgebogen. Vergeleken met de huidige curve is die zomerpiek slechts een vluchtheuveltje gebleven. Hoe vroeger de ingrepen, hoe minder drastisch en hoe korter hun duur.”

4 Voer de coronabarometer in

Een coronabarometer moet iedere burger duidelijk maken welke maatregelen van kracht worden bij de overschrijding van besmettingsdrempels. “Ierland heeft een systeem met vijf niveaus”, legt Molenberghs uit. “Het land zit nu op niveau 5. Als de besmettingsgraad daalt naar niveau 4, kunnen de Ieren gewoon van een tabelletje aflezen wat weer mag en wat nog niet mag. Het voordeel is dat de overheid snel kan schakelen zonder verwarring te creëren bij de burger.”

5 Neem de quarantaine serieus

“We moeten de quarantaine beter opvolgen”, zegt Molenberghs. “Mensen krijgen een quarantaine opgelegd, maar staan tien minuten later al in de winkel. Zo blijft het virus rondgaan. Andere landen isoleren besmette mensen fysiek, in hotels bijvoorbeeld, en kijken toe op de naleving van de quarantaine, zoals Australië.”

6 Neem afstand van de lobby’s

“Insiders krijgen gehoor, outsiders vangen de klappen op”, zegt Geert Noels, de hoofdeconoom van de vermogensbeheerder Econopolis. “De ziekenfondsen mochten de contactopsporing organiseren. Geen wonder dat de corona-app (zie punt 9, nvdr) zo lang op zich liet wachten.” Het geld voor het relancebeleid doet de lobby’s extra watertanden. “België kan zich een grootscheeps relanceplan financieel niet veroorloven en moet selectief omgaan met subsidies”, zegt Noels. “De lobby’s willen echter iedereen vergoeden, zonder onderscheid.”

As de curve weer afvlakt, moet de overheid de druk weerstaan om snel te versoepelen, aldus Molenberghs. “Lukt dat niet, dan zullen we onze grootste nachtmerrie beleven. Organiseer de versoepeling zorgvuldig. Je ziet het telkens weer: het gaat wat beter en uit de economie komt druk om te heropenen. Die druk onder controle houden is cruciaal.”

7 Leer van de beste in de klas

Gebruik de goede leerlingen als gids, aldus Noels. “Dan kom je uit bij landen zoals Zuid-Korea, China, Singapore, Oostenrijk, Finland en Duitsland. Dat laatste land is voor ons een interessant geval. Net zoals België is Duitsland een gefederaliseerd land. Maar terwijl ons land ergens tussen centralisatie en decentralisatie in hangt, heeft Duitsland in deze crisis zijn sterkte gevonden in de decentralisatie.”

8 Beslis zo lokaal mogelijk

Sommige steden en gemeenten hebben de pandemie bijzonder goed gemanaged, en dat is niet verwonderlijk, zegt Noels. “Hoe lokaler het beleid, hoe doelmatiger, en hoe kleiner de kwalijke neveneffecten. Controles op de quarantaine, hulp aan mensen: het begint allemaal op lokaal niveau.”

Volgens Molenberghs zijn zowel een eenheid van commando als lokale accenten nodig, naargelang de situatie. “Als de epidemie nationaal verspreid zit, neem je het best maatregelen voor het hele land. Maar bij regionale besmettingshaarden hoef je het hele land niet lam te leggen. Een avondklok in de stad Antwerpen is daarom niet nodig in de Oostkantons. Zo’n beleid is beter verteerbaar.”

9 Gebruik de app

België zou, net zoals het succesvolle Singapore, de opsporingsapp moeten opleggen, aldus Noels. “Wil je bijvoorbeeld de trein nemen, dan moet je inloggen op de app. Daarop verschijnen je testresultaten en je risicocontacten. Wie positief is of met te veel besmette personen in contact is gekomen, mag niet op de trein.” Met een goed functionerende app zou de overheid niet langer met een kanon op een mug hoeven te schieten. “De avondklok is bijvoorbeeld een complete overshoot, ter compensatie van de zwakke handhaving van de coronaregels”, zegt Noels.

10 Ventileer

Het coronavirus verspreidt zich niet alleen via hoest- of niesdruppels, ook via gewone ademwasem. Samenzitten met een besmette persoon in een slecht verluchte ruimte doet het besmettingsrisico flink stijgen. “Het is een onderbelicht risico, dat in de winter meer impact zal hebben, omdat mensen dicht bij elkaar zitten”, zegt Noels. “Gebruik CO2-meters, die de hoeveelheid ademwasem of frisse lucht aanduiden. Zo weet je meteen of een ruimte goed geventileerd is. In scholen en openbare gebouwen is dat essentieel.”

11 Schaf de bubbels af

“Het dragen van een mondmasker of het gebruik van de app zijn controleerbaar. Bubbels zijn onmogelijk te controleren”, zegt Noels. “Dat is alsof je snelheidsbeperkingen wilt handhaven in het verkeer zonder flitspalen of andere controles. Dan rijdt iedereen zo snel hij maar wilt.”

12 Motiveer mensen

“Als je in Singapore geen mondmasker draagt, zal de politie niet in een boog om je heen lopen”, zegt Noels. “De overheid heeft een stok, maar ook een wortel. Wie sport, hoeft geen mondmasker te dragen. Het gevolg is dat de Singaporezen aan het sporten zijn geslagen, omdat ze die vrijheid enorm appreciëren. Sporten houdt je gezond. Omdat iedereen sport, is het ook aangenaam. België zou het voorbeeld van Singapore moeten volgen. Dat is beter dan iedereen opnieuw in zijn kot te steken. Een beleid dat nodeloos met de matrak inslaat op het leven van de mensen, creëert frustratie en veroorzaakt zware economische schade. Een lockdown is de Roundup van de economie. Het onkruid is weg, maar je bent wel je hele tuin kwijt.”