‘Wat we nu meemaken, is helaas ook een intellectuele crisis’

‘We falen. Kijk naar ons onvermogen om voor covid-19 nog betere modellen te maken dan de epidemiologische, en om heldere nieuwe economische modellen te bouwen’, zegt Marc Buelens, professor-emeritus aan de Vlerick Business School.

Alleen een beter model verslaat een behoorlijk model. Voor mij is die uitspraak van de econoom Steve Williamson hét inzicht van de voorbije weken. Ik weet het wel: één enkele zwarte zwaan haalt elk model dat er alleen witte zwanen zijn, meteen onderuit. Maar dat bedoelde Williamson natuurlijk niet. Ik geef drie voorbeelden.

De virologen hebben een duidelijk model: probeer vroege signalen te capteren, want covid-19 volgt een exponentiële logica. Na de besmettingscijfers komen de waarschuwingen van huisartsen, dan de ziekenhuiscijfers, dan de overlijdens. Wees streng bij de eerste signalen, wacht niet tot iedereen in slaap is gewiegd. Een behoorlijk model. Maar dan roepen psychologen: “Dat is verblinding door de dagelijkse cijfertjes. Waarom laten we onze vrijheid afpakken?” Terecht, maar dat is geen beter model. Dan roepen de burgemeesters: “Laat het aan ons over, wij staan dicht bij de bevolking. Leve het gezond verstand!” Terecht, maar dat is geen beter model. Dan roepen de sauna-uitbaters: “Wij hebben net zoveel geïnvesteerd. Dat is oneerlijk, kijk naar de luchtvaartindustrie!” Terecht, maar dat is ook geen beter model. Ik sprak de voorbije weken met enkele experts over het draagvlak en het crisisbeheer. Zij hebben betere modellen dan die we nu ondergaan. Maar niemand wil naar hen luisteren (als ik ze ken, vinden de beleidsverantwoordelijken ze ook wel). Dan zeg ik met klem: biostatistici hebben minstens een behoorlijk model. Laten we hen volgen en ondertussen een beter model bouwen. Geen barometertje, maar een model. Een echt model.

Nulinflatie. Negatieve inflatie. Ik lees hier en daar heel geruststellende berichten over de eindeloze schuldenputten die we aan het graven zijn. Ik hoor van een vermogensbelasting zus en solidariteit zo. Welk model hanteren die mensen? Keynes? De Chicago-school? Mogen we echt de overheidsschuld tot in de hemel laten groeien en maar hopen dat er nooit meer inflatie komt? Moet ik de superoptimisten zomaar op hun woord geloven? Economen, geef mij een helder model. Want met giftige pijlen, anekdotes uit Finland, blind geloof of intellectueel sarcasme schieten op een keyniaanse benadering, dat is niet wat ik vraag. Knappe Nobelprijs-winnaars, geef mij alstublieft een beter model.

De klimaatcrisis. Aan kreten geen gebrek. ‘Ecomodernisten.’ ‘Klimaatfascisten.’ Grapjes van politici die weten dat het probleem met wat gezond verstand wel opgelost zal raken. ‘Green Deal’, ‘klimaatalarmisten’, daar vraag ik niet naar. Er is een model, opgesteld door enkele honderden klimaatwetenschappers in opdracht van het International Panel on Climate Change van de Verenigde Naties. Is dat model perfect? Stel geen belachelijke vragen. Maar denk niet dat we een beter model bouwen als we kijken naar een Amerikaanse senator (of een Belgische populist), die een sneeuwbal meebrengt naar de Senaat. Als je niet consequent wilt handelen naar de conclusies van het klimaatmodel, geef mij dan een beter model. Geen anekdotes, geen verhalen over vervalste e-mails, geen samenzweringstheorieën, geen klaagzangen over de Club van Rome, geen scheldpartijen over bedrijfsauto’s of lacherig doen over een politieke partij die ooit heeft gesproken over wijnkelders en dure boeken. Nee, geef mij in godsnaam een beter model. En sorry, de naïeve modellen over zonnevlekken en de toenemende bewolking zijn al netjes weerlegd.

Wat we nu meemaken, is een crisis op alle gebieden. Wie dat nog ontkent, mag gaan kaarten, maar liefst niet in een woon-zorgcentrum. Het is helaas ook een intellectuele crisis. We falen. Kijk naar ons onvermogen om voor covid-19 nog betere modellen te maken dan de epidemiologische, en om heldere nieuwe economische modellen te bouwen, nu we de diepste putten graven. Kijk hoe tolerant we zijn tegenover wie kreten slaakt over de klimaatcrisis. Intelligentsia, waar ook, verenig u! Stop met open brieven te schrijven en bouw betere modellen.