De Afghaanse soldaten wisten niet voor welke zaak ze nog aan het vechten waren. Dus gaven ze vrije baan aan de taliban.
Nog maar anderhalve maand geleden leek Joe Biden ervan overtuigd dat de 300.000 manschappen van de Afghaanse Nationale Defensie en Veiligheidstroepen de opleiding, uitrusting en bekwaamheid hadden om een overname van het land door de taliban tegen te houden nadat de VS hun strijdkrachten hadden teruggetrokken.
“Het is hoogst onwaarschijnlijk dat de taliban het hele land zullen kunnen controleren”, zei de Amerikaanse president begin juli, toen hij vastberaden verklaarde dat de VS zich tegen eind augustus zouden terugtrekken. “We hebben onze Afghaanse partners voorzien van alle middelen, training en uitrusting van een modern leger.”
Het kon niet beletten dat de taliban in een bliksemoffensief nagenoeg het hele grondgebied hebben veroverd, inclusief de hoofdstad Kaboel. De Afghaanse troepen smolten gewoon weg, gaven zich over of trokken zich terug in hun bases, ondanks de miljarden dollars die de VS en hun geallieerden in hen hadden geïnvesteerd. In veel gevallen lieten ze hun geavanceerde wapens achter, zodat die ten prooi vielen aan met kalashnikovs zwaaiende islamitische strijders.
Traditionele banden
Voormalige westerse militaire functionarissen en onafhankelijke kenners zeggen dat de ineenstorting van de Afghaanse strijdkrachten de weerspiegeling is van een wijdverspreide ontgoocheling over de regering van president Ashraf Ghani, chronische corruptie en wanbeheer binnen de strijdkrachten, en een puur gebrek aan vertrouwen bij de troepen dat ze zonder militaire en inlichtingensteun van de VS het tegen de taliban kunnen opnemen. “Het probleem was niet een gebrek aan training of wapens. De belangrijkste zaak in oorlog is politiek”, zei Mike Martin, een voormalige Britse legerofficier en auteur van een boek over Afghanistans decennialange conflict.
Martin oordeelt dat Ghani, een technocraat van de Wereldbank die een boek schreef over de wederopbouw van mislukte staten voordat hij in 2014 tot president werd gekozen, niet over de politieke vaardigheden beschikte om de vele etnische groepen in het land te winnen voor de idee van een nationale zaak. Toen duidelijk werd dat de VS geen rol meer wilden spelen in Afghanistan, werden de traditionele etnische en familiebanden van de troepen belangrijker dan hun loyaliteit aan het Afghaanse leger. Voor de talibanleiders was het een makkie om hen te overtuigen van een overgave.
“De politieke tak van de taliban kon de macht van de regering ondergraven omdat die zich niet genoeg bekommerde om haar kiezers – de stammen, clans, milities en volkeren. Dat is het fundamentele probleem,” zei Martin. “De legerofficieren gaven zich gewoon over in ruil voor amnestie die de taliban hen verleende.”
Eigen belangen beschermd
Alles begon met het akkoord dat Donald Trump met de taliban sloot in februari 2020, gevolgd door de aankondiging van Joe Biden om het land te verlaten. Dat gaf de taliban nieuwe moed en was dodelijk voor het moraal van het leger, net op het moment dat het Afghaanse ‘vechtseizoen’ volop bezig was. Dat loopt van april tot oktober, wanneer de winter het grootste deel van het land met sneeuw bedekt.
Ali Yawar Adili, de directeur van het Afghanistan Analysts Network, zegt dat het leger volledig verrast werd door de snelheid waarmee de VS hun logistieke en militaire hulp terugtrokken. Ook de bevolking en zelfs de president hadden dat nooit verwacht. “Het Afghaanse leeger was heel erg afhankelijk van de luchtsteun van het Amerikaanse leger en van de logistieke steun van Amerikaanse bedrijven, en plots viel dat allemaal weg.”
Elizabeth Threlkeld, een voormalige ambtenaar van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken en nu een analist bij het Stimson Centre in Washington, zei dat de snelle opmars van de taliban en de overgave van sommige legereenheden vele anderen had aangemoedigd hun voorbeeld te volgen. “Dat was onvermijdelijk. Wie in een van die provinciale hoofdsteden overblijft, moet zichzelf afvragen, ‘waar vecht ik voor en wat zijn mijn kansen op succes?’ De Afghaanse troepen hebben snel beseft vanwaar de wind kwam en hun eigen belangen beschermd in plaats van zich te verzetten.”
Een voormalige hoge militaire functionaris van de VS zei ook dat de Afghaanse luchtmacht bijzonder hard werd getroffen door het vertrek van meer dan 15.000 contractanten die hielpen om de vliegtuigen en helikopters in de lucht te houden. “Zodra de troepen zich realiseerden dat niemand hen komt redden, … zullen ze deserteren, vluchten of zich overgeven.”
Ongeloof
Niet alle Afghaanse troepen hebben zich zonder verzet overgegeven. Commando’s van de Special Forces vochten hard en hielden de taliban lang tegen in sommige steden, zoals Lashkar Gah. Maar ze waren gewoon met te weinig om het hele grondgebied te beschermen.
Het Afghaanse leger ging ook gebukt onder corruptie. Zo is bekend dat er veel ‘spooksoldaten’ zijn, die alleen op papier bestaan om het salaris te kunnen opstrijken. Officieel zijn er 300.000 soldaten, maar volgens Threlkeld zijn er in werkelijkheid veel minder.
Wat ook heeft meegespeeld, is dat de regering-Ghani nooit heeft geloofd dat Biden echt de laatste Amerikaanse troepen en hun militaire contractanten uit dit jaar nog uit Afghanistan zou terugtrekken. En dus was ze daar niet op voorbereid. “Ghani en zijn aanhangers konden gewoon niet geloven dat de Amerikanen hen in de steek zouden laten,” zei de Pakistaanse analist Ahmed Rashid, auteur van verschillende boeken over Centraal- en Zuid-Azië. “Er was de hoop dat hoe slechter de situatie werd, hoe duidelijker het zou worden dat ze moesten blijven.”
