‘Waarom geen plan voor georganiseerde economische migratie van Zuid-Europa naar West-Europa?’

‘Het valt op dat Duitsland kiest voor niet-Europese immigratie in plaats van intra-Europese immigratie. Dat is bijzonder jammer. In Frankrijk, Italië, Spanje en Griekenland is de werkloosheid in verhouding drie tot zes maal hoger dan in Duitsland.’ Dat zeg Marc De Vos, directeur van de denktank Itinera en docent aan de UGent.

In tijden van populistisch nationalisme kan dit tellen. Duitsland, in de ban van anti-immigratie en identiteitspolitiek, diep verdeeld over het vluchtelingenprobleem, wil nieuwe immigratie organiseren. Deze keer geen open deur voor de vluchtelingen van de wereld, maar een gecontroleerde invoer van geschoolde niet-Europese immigranten.

De combinatie van economische groei en demografische vergrijzing betekent ook in Duitsland een structurele schaarste van geschikte arbeidskrachten. De teller staat er op 1,2 miljoen openstaande vacatures. Betere activering, opleiding en mobiliteit zijn cruciaal, maar volstaan niet. Voor meer dan 400.000 posities zijn gewoon geen mensen beschikbaar in Duitsland. Het is dus ofwel immigratie, ofwel economische schade.

Wordt Duitsland een precedent voor alle goed draaiende en vergrijzende West-Europese economieën, België inbegrepen? Wie wint als politiek populisme botst met economische noodzaak? In Duitsland lijkt de economie het te halen. Als dat gebeurt, staan we voor een kantelmoment. Voor het eerst sinds de Gastarbeiter-periode van de jaren 1960 zou een Europees kernland kunnen herkansen in de opdracht om van gewilde immigratie een maatschappelijk succesverhaal te maken. Het is nog vroeg, maar we kunnen al enkele kanttekeningen noteren.

Sinds 2015 heeft Duitsland vele honderdduizenden asielzoekers op zijn grondgebied toegelaten en erkend. Dat werd onder andere verdedigd als een economische kans voor Duitsland en zijn stagnerende beroepsbevolking. Die kans is nog niet gegrepen. Economische participatie van vluchtelingen blijkt veel moeilijker dan gedacht. Opleidingsniveaus en taalkennis werden overschat, integratieobstakels werden onderschat. Een proactief beleid voor nieuwe arbeidsmigratie is ook een nederlaag voor het laissez-faire-vluchtelingenbeleid van Angela Merkel.

Het valt op dat Duitsland kiest voor niet-Europese immigratie in plaats van intra-Europese immigratie. Dat is bijzonder jammer. In Frankrijk, Italië, Spanje en Griekenland is de werkloosheid in verhouding drie tot zes maal hoger dan in Duitsland. Alle Europese burgers kunnen vrij leven en werken waar ze willen. Waarom komt Duitsland niet met een plan voor georganiseerde economische migratie van Zuid-Europa naar West-Europa? Als een structureel talententekort ons niet kan aansporen om de grote intra-Europese ongelijkheden met intra-Europese mobiliteit te verminderen, wat dan wel?

Duitsland kent natuurlijk veel Europese arbeidsmigranten uit Oost-Europa. Ten oosten van Duitsland lag ooit het China van de Europese Unie: een vruchtbaar wingewest vol goedkope en ijverige arbeidskrachten. Maar landen zoals Polen, Tsjechië, Slowakije en Hongarije zijn geen lagelonenlanden meer. De werkloosheid is er gekelderd en de lonen zijn er geëxplodeerd. Ook zij smeken al om inzetbare arbeidskrachten. In Polen werken al bijna twee miljoen Oekraïense arbeidsmigranten.

Duitsland zit gekneld tussen de eigen demografie en het succes van de Europese interne markt. De goed presterende landen van Oost-Europa zijn het levende bewijs dat handel werkt. Hun lage lonen en grote arbeidsreserve hebben industrie gelokt en groei gemaakt, ook voor de Duitse multinationals. De lonen zijn er nog altijd laag in vergelijking met de onze, maar niet meer zo laag dat mensen willen verhuizen en niet laag genoeg opdat de economie op industriële productie zou kunnen blijven groeien. De toekomst is de nieuwe middenklasse, die ook onze klanten en consumenten zal zijn.

Nationalistische populisten die zowel handel als migratie willen bestrijden, schieten zichzelf dus in de voet. Precies door handel neemt migratie uiteindelijk af. Precies door handel kunnen armere landen rijker worden zonder dat wij verarmen. Als Donald Trump illegale immigratie uit Mexico definitief wil oplossen, moet hij het vrijhandelsakkoord met de Mexicanen niet beperken maar uitbreiden. Dan zal er ook geen muur nodig zijn. Vraag het maar aan Duitsland.