‘Waalse neergang of Vlaamse ambitie is de vraag van 11 miljard’

‘De Belgische staat leeft structureel boven zijn stand: hij belooft te veel voor de welvaart die het land genereert.’ Dat zegt Marc De Vos, decaan aan de Macquarie University in Sydney.

Of het nu paars-geel, paars-groen of appelblauwzeegroen is, 11 miljard euro is het overheidstekort dat in 2021 ons deel zal zijn bij ongewijzigd beleid. Dat waanzinnige bedrag kleeft de Nationale Bank op het structurele tekort, los van de economische conjunctuur. De Belgische staat leeft structureel boven zijn stand: hij belooft te veel voor de welvaart die het land genereert.

Tegenover de beloftes van het verleden, vooral in pensioenen en ziekteverzekering, staan te weinig economische groei en verdienvermogen in het heden. Dat wordt in de toekomst nog erger. De demografische vergrijzing komt op snelheid in het volgende decennium, wat de uitgavenbehoeften doet toenemen. Tegelijkertijd piekt en diversifieert de beroepsbevolking, wat het inkomstenpotentieel afremt. Internationaal blaast de wind van de conjunctuur trager en onvoorspelbaarder dan voorheen.

Ons land staat op een kruispunt. Kiezen we voor geleidelijke neergang, minder welvaart, minder toekomstkansen en steeds meer belastingen om de rekeningen te betalen? Of kiezen we voor geleidelijke kentering, meer economisch potentieel en meer doelmatigheid in de herverdeling?

Aan de ene kant staat een ruime Waalse meerderheid die de neergang belichaamt. Kortere loopbanen, verminderde arbeidsduur, hogere minimumlonen, minimale pensioenen en publieke gezondheidszorg zijn de klassieke ingrediënten, overgoten met een nieuwe dosis groen pessimisme over de economische ontwikkeling. Meer regulering, meer belastingen en meer overheid zijn dan het devies.

Aan de andere kant staat een ruime Vlaamse meerderheid die meer ambitie voor de toekomst heeft. Met gradatieverschillen zijn langere loopbanen, competitieve lonen en pensioenduurzaamheid er herkenbare politieke prioriteiten. Milieu en klimaat gelden er meer als een groeikans dan als een groeibedreiging. De staat en zijn financiering zijn er niet eindeloos maar veeleer problematisch.

Zijn deze wereldbeelden nog te verzoenen? Het is bekend dat Belgische belastingen niet alleen bijzonder hoog, maar ook bijzonder complex en nadelig zijn voor ons economische potentieel. Het is goed gedocumenteerd hoe ons overheidsbeslag te hoog en onze overheidsefficiëntie te laag zijn. Het is evenzeer geweten dat de Belgische sociale zekerheid onvoldoende rendeert waar de behoeften het grootst zijn.

Achter het structurele begrotingstekort zitten dus structurele factoren die we beheersen. Een betere belastingmix kan zowel de inkomsten als de groei dienen. Een betere overheid kan ook een kleinere overheid zijn. Een betere sociale bescherming kan meer kansen bieden, voor de honderdduizenden die bij ons niet, maar elders wel aan de bak komen. Geen demografisch noodlot, geen budgettaire noodzaak, geen economische wetmatigheid, maar politieke keuzes. Kijk maar naar Nederland, dat precies op al die fronten veel beter scoort.

Om die keuzes te maken, moeten onderhandelaars verder kijken dan hun legislatuur lang is. De omvang en het structurele karakter van de begrotingskrater kunnen een groot compromis bewerkstelligen. De krater kan maar worden gedempt door een combinatie van besparingen, belastingen en nieuwe economische groei. Dat vergt diepe en geleidelijke hervormingen.

Het nadeel van de verkiezingsuitslag is dat hij politieke uitersten tot elkaar veroordeelt. Maar dat is ook een voordeel. Als de uitersten elkaar vinden, hebben we een visie die de test van volgende verkiezingen kan doorstaan. Dan kan er op de langere termijn worden gewerkt.

Begin met het formuleren van doelstellingen, inzake overheidswerking, belastingen, sociaal beleid, investeringen, klimaat, energie en groei. Onderhandel dan de mix van maatregelen en hun volgorde. Een groot compromis kan een groot plan zijn. Kunnen we nog de blauwdruk maken die het land kan mobiliseren? Of is een federale regering alleen denkbaar wanneer één van de twee regio’s haar wereldbeeld inslikt? Dat is de vraag van 11 miljard.