‘Voer een CO2-taks in die steenkool van de Europese kaart veegt’

Het Europese klimaatplan kan véél eenvoudiger en efficiënter, door de invoering van een Europese CO2-taks. Dat zegt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes.

De oplossing voor het klimaatprobleem is best eenvoudig, maar ze is heel moeilijk uit te voeren. Het volstaat het gebruik van steenkool drastisch te verminderen om de opwarming van de aarde beheersbaar te houden. En steenkool kan, aangezien ze zeer vervuilend is, vlot uit de markt worden geprijsd met een mondiale belasting op de uitstoot van broeikasgassen. Voilà, probleem opgelost. We bedoelen dat niet cynisch, want de conclusie is gebaseerd op objectieve analyses.

De gerenommeerde Zweedse klimaateconoom John Hassler zette onlangs de sleutelrol van steenkool in de verf, met dank aan de Gentse economieprofessor Gert Peersman om dat onderzoek met een column in De Standaard in de schijnwerpers te plaatsen. “Enkel steenkool staat een wereldwijde klimaatneutraliteit in de weg”, zegt John Hassler deze week in Trends. De nog beschikbare olie- en gasreserves zijn onvoldoende groot om het klimaat te bedreigen. Als al die reserves de volgende jaren worden opgestookt, dan stijgt de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer met 18 procent, wat op basis van de huidige klimaatmodellen leidt tot een opwarming met 0,7 graden. “Dat is niet triviaal, maar ook geen grote bedreiging”, aldus Hassler. Steenkool is een heel ander verhaal, omdat de steenkoolreserves bijzonder groot en dus bijzonder vervuilend kunnen zijn. Het goede nieuws is dat een beperkte CO2-belasting het gebruik van steenkool onrendabel maakt. “Die CO2-belasting hoeft zelfs niet zo hoog te zijn, maar ze moet wereldwijd gelden”, zegt Hassler. De sluiting van onze steenkoolmijnen is, achteraf bekeken, de beste klimaatmaatregel die een Belgische regering ooit genomen heeft of zal nemen. De beste manier om broeikasgassen op te slaan, is de bestaande steenkoolreserves niet te ontginnen.

Is de oplossing in theorie zo klaar als pompwater, dan blijft de uitvoering steken in het klassieke probleem: wie betaalt de factuur? Enkele landen, vooral de groeilanden, zijn nog sterk afhankelijk van relatief goedkope steenkool voor hun elektriciteitsproductie. Tot vorig jaar steeg het wereldwijde steenkoolverbruik met 2 procent per jaar. Het Britse energiebedrijf BP verwacht dat het verbruik van steenkool richting 2040 stabiliseert, maar dat is ruim onvoldoende om de klimaatopwarming te stabiliseren. Het lot van de wereld ligt vooral in de handen van China en India, die royaal blijven rekenen op steenkool voor hun energiebevoorrading. China heeft concrete plannen om evenveel steenkoolcentrales bij te bouwen als er vandaag op Europese bodem staan. China wist op die manier de daling van het steenkoolgebruik elders ter wereld uit. Klimaatconferenties zijn zinloos als dat probleem niet opgelost geraakt. Subsidies voor duurzame energie hebben maar zin als windmolens en zonnepanelen steenkoolcentrales vervangen. Dat is veel te weinig het geval.

Sommige landen zijn rijk genoeg om steenkool te bannen. Duitsland bijvoorbeeld investeert 40 miljard euro om tegen 2040 steenkoolvrij te zijn. Andere landen zijn rijk, maar aarzelen. Australië, dat nochtans de gevolgen van de klimaatverandering aan den lijve ondervindt, kan moeilijk afscheid nemen van de export van steenkool. Minder rijke landen, zoals Polen, kunnen worden overtuigd met transitiefondsen van de Europese Unie om steenkool langzaam vaarwel te zeggen. Lidstaten helpen af te kicken van steenkool is wellicht het beste onderdeel van de Europese Green Deal, die het oude continent, goed voor 10 procent van de globale uitstoot, tegen 2050 klimaatneutraal moet maken.

De Europese Commissie gooit de volgende tien jaar 1000 miljard euro naar het klimaatprobleem, al moeten die bedragen sterk worden gerelativeerd. Het is een herbestemming van middelen van bruine naar groene investeringen, wat uiteraard toe te juichen is, maar het is niet meer dan een duwtje in de goede richting. Het grote risico is dat het plan wegzinkt in een bureaucratisch moeras, of erger nog, dat een elite aan de haal gaat met een royale subsidiestroom die zijn doel voorbijschiet. Het Europese klimaatplan kan véél eenvoudiger en efficiënter, bijvoorbeeld door de invoering van een Europese CO2-taks die steenkool van de Europese kaart veegt.