‘Trump is de juiste man op het juiste moment om China bij de les te krijgen’

De echte inzet van de handelsoorlog is de vraag of China de wereld aan zich doet aanpassen, dan wel of China zich aan de wereld zal aanpassen. Dat zegt Marc De Vos, directeur van denktank Itinera.

Donald Trump komt weinig positief in de pers in België, meestal oververdiend. Maar minstens voor China verdient de Amerikaanse president beter. Aan het begin van zijn mandaat bakte Trump nog zoete broodjes met zijn Chinese evenknie Xi.

Maar sedert enige tijd is het voluit handelsoorlog. Economen zijn verdeeld over de zin of onzin van Amerikaanse importheffingen op meer dan 1000 Chinese producten. Velen vrezen ook besmettingsgevaar voor de hele wereldeconomie.

Dat zijn terechte afwegingen. Maar het juiste perspectief op het China-beleid van Trump is niet de economie, maar de geopolitiek en de geschiedenis. De herrijzenis van China van straatarm ontwikkelingsland tot de belangrijkste handelsnatie, tweede economie en urbanisatiekampioen van de wereld, allemaal in minder dan veertig jaar, is historisch. Dat palmares is niet de vrucht van democratisch marktkapitalisme, maar van autoritair staatskapitalisme dat officieel doorgaat voor communisme.

Het is welbekend dat westerse landen lang hebben laten betijen. Lang hebben we toegelaten dat China en Chinese bedrijven intellectuele eigendom van westerse bedrijven stalen. Lang hebben we toegezien hoe China zijn bedrijven met staatssteun tot internationale kampioenen maakte. Lang hebben we toegekeken terwijl Chinees geld elders bedrijven, infrastructuur en vastgoed opkocht. Misschien wilden we kunnen profiteren van de Chinese markt. Misschien dachten we dat China westers zou worden naarmate het rijker werd.

Westerse naïviteit

De invoertarieven van Trump zijn de uitgestelde reactie op die decennia van bedrogen westerse naïviteit. Maar er staat intussen veel meer op het spel. Internationaal gooit China zichzelf en zijn model in de schaal als alternatief voor de westerse globalisering. Niet handelsvrijheid en concurrentie, maar investeringsakkoorden met Chinese partners zijn daarbij de motor.

Regionaal gaat China voor militaire en politieke dominantie, onder andere in de Zuid-Chinese Zee, ook met investeringen die landen tot schuldvazallen maken. Nationaal kruipt China richting totalitarisme, met een president zonder mandaattermijn, met meer controle op burgers en communicatie, en meer politieke inmenging in bedrijven.

De echte inzet van de handelsoorlog is de vraag of China de wereld aan zich zal doen aanpassen, dan wel of China zich aan de wereld zal aanpassen. Invoertarieven zijn slechts het symbool van een existentiële strijd over de wereldorde in de 21ste eeuw. China is nog niet in staat zichzelf als voldongen feit aan de rest van de mensheid op te dringen.

Zijn economie drijft nog te veel op de investeringen en de productie van een eenmalige heropbouw. De schulden van gezinnen en overheden zijn abnormaal hoog voor zijn ontwikkelingsgraad. Zijn financiële sector is kwetsbaar en duister. Zijn demografie is problematisch door een desastreus eenkindbeleid.

Trump is de juiste man

Er is dus nog een kans om China bij de les te krijgen. Het land heeft een blijvende toegang tot globalisering nodig om zijn groei-obstakels te overwinnen. Het Chinese leiderschap heeft economische groei en politieke stabiliteit nodig om aan de macht te blijven, zeker nu het meer macht centraliseert. Daarom is Trump de juiste man op het juiste moment. Hij heeft het zelfvertrouwen en de durf om de confrontatie aan te gaan, althans die indruk wekt hij.

Als het hem werkelijk menens is, dan is Trump onze beste hoop om de lange mismeestering van de Chinese wederopstanding te keren. Hij is misschien ook onze enige hoop. Want als Trump niet doorzet en China doorstoomt, naderen we het keerpunt waarop wij voor China zullen plooien, in plaats van omgekeerd. Met ‘Made in China 2025’ heeft China een ambitieus plan om zijn industriële en technologische capaciteit naar wereldniveau te tillen. Dat is niets minder dan een geostrategische deadline.

Daarom moeten we niet fulmineren wanneer de Amerikaanse president emotie tweet. Als de VS en de Europese Unie samen handelen, kan 2025 als eindpunt en niet als keerpunt de geschiedenis ingaan.