‘Theresa May moet tijd kopen of brexit vermijden’

Na het wegstemmen van haar brexit-deal, moet de Britse premier, Theresa May, tijd kopen of de brexit vermijden, oordeelt Pieter Timmermans, de CEO van het Verbond van Belgische Ondernemingen.

Voormalig minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson, een grote voortrekker van de brexit-campagne, toerde in 2016 door het land in een rode bus en beloofde de Britse betalingen van 350 miljoen pond per week aan de Europese begroting na de Britse uitstap uit de Europese Unie integraal door te storten naar de National Health Service, zeg maar de Britse gezondheidszorg. Aan de bevolking werd een betere toekomst beloofd. De mensen droomden volop van een brexit die het Verenigd Koninkrijk opnieuw controle zou geven over zijn grenzen en wetten. En met uitzicht op exact dezelfde voordelen als het lidmaatschap van de Europese Unie.

Droom wordt nachtmerrie

Zo’n tweeënhalf jaar na het referendum weten we dat de brexit-stemming de Britse economie ernstige schade heeft berokkend. Ironisch genoeg kost dat de schatkist zo’n 440 miljoen pond per week, veel meer dan het VK ooit per week heeft bijgedragen aan de EU-begroting, stelt het Centre for European Reform. Bovendien valt het sociaal bloedbad niet te overzien, zo berekende de University of Sussex: liefst 400.000 tot 750.000 banen staan op de helling. Die onzekerheid weegt ook op de Britse investeringen. De Britse minister voor het bedrijfsleven, Greg Clark, trok vorige week aan de alarmbel omdat honderden miljoenen ponden van bedrijven niet meer naar productieve investeringen gaan, maar gebruikt worden om zich in te dekken tegen de brexit.

Dat de Britse volksvertegenwoordigers de deal van Theresa May zouden wegstemmen, stond in de sterren geschreven. Het land was van bij de start van de onderhandelingen compleet verdeeld en men had geen enkele visie op de toekomstige relatie met de EU. Het was dan ook onbegrijpelijk dat de exitprocedure in gang werd gezet zonder een akkoord te hebben afgeklopt in de regering.

Het gevolg is bekend: de ene na de andere minister gooide de handdoek in de ring en de parlementsleden worstelden met de regering. In een laatste reddingspoging toch voldoende steun te vinden voor haar deal, vroeg en kreeg Theresa May bijkomende verduidelijkingen van de EU. Heronderhandelen zat er niet meer in. De EU houdt terecht vast aan haar principes.

Nog één alternatief

De tegenstem is een blamage voor premier May en haalt haar wankele autoriteit verder onderuit. Ze kan nu kiezen voor een ‘no deal’-brexit en de onvermijdelijke schade accepteren. Dat zou economisch en politiek desastreus zijn en is dus geen logische optie.

Om een einde te maken aan de chaos en de schade te beperken, rest haar nog één valabel alternatief. Theresa May zal een gedurfde politieke stap moeten doen: de bevolking, die met haar buikgevoel gestemd heeft, tot rede brengen en uitleggen dat de beloftes van het referendum niet volledig kunnen worden waargemaakt. Vervolgens kan ze twee kanten uit.

Ten eerste kan May extra tijd kopen door een verlenging van de onderhandelingen aan te vragen en dus de brexit te bevriezen. Dat is perfect mogelijk via het Europees verdrag. Daarvoor is wel unanimiteit nodig bij de EU-lidstaten. Dat May dat zal krijgen, staat buiten kijf. Welke lidstaat heeft liever een ‘cliff-edge brexit’ of wil de zwartepiet van een ‘no deal’ toegespeeld krijgen? Die tijd kan ze dan gebruiken om de Britse politiek eindelijk op één lijn te krijgen en haar deal toch nog op een of andere manier door het parlement te krijgen. Zo komt er een ordelijke brexit, maar die zal dan niet voldoen aan het buikgevoel of het droombeeld. Of ze kan die tijd gebruiken om een tweede referendum te organiseren of te kiezen voor een nieuw model, lid worden van de Europese Economische Ruimte bijvoorbeeld, zoals Noorwegen gedaan heeft.

Ten tweede kan ze redding zoeken bij het Europees Hof van Justitie. De rechters in Luxemburg hebben namelijk beslist dat het VK eenzijdig de exitprocedure kan intrekken. Zo kan May de hele brexit-saga terugdraaien en blijft het VK in de EU, waar het thuishoort. Want laat ons eerlijk zijn: de Britse economie loopt onder elke vorm van brexit zware averij op, gaande van een verlies van 3,9 procent met het voorliggende brexit-plan tot een inkrimping van liefst 9,3 procent bij een ‘no deal’-brexit. Die officiële cijfers van de Britse regering liegen er niet om en bevestigen dat geen brexit veruit de beste optie is.

Beide opties zorgen ervoor dat de brexit-crisis niet uitmondt in een rampzalig en onverantwoord ‘no deal’-scenario, waarin de Britten de EU verlaten zonder scheidingsakkoord, zonder overgangsfase en zonder zicht op een duurzame toekomstige relatie met de EU, wat bijzonder nefast zou zijn voor onze Belgische bedrijven. Onze prioriteit is dus duidelijk. En dit scenario vermijden is zowat het enige waarvoor een democratische meerderheid te vinden is in het Britse Lagerhuis.

De stelling ‘a politician thinks of the next election, a statesman of the next generation‘ is dus cruciaal. Wil de echte staatsman of staatsvrouw dan nu opstaan?