‘RIP globalisering’

‘In Europa is de Koude Oorlog terug en mondiaal is de westerse globalisering voorbij – Chinese wapenleveringen of niet.’ Dat zegt professor Marc De Vos.

Naarmate de oorlog in Oekraïne aanhoudt, rijst steeds meer de vraag: quid China? Het bericht dat China militair materiaal aan het Poetin-regime zou kunnen leveren, is voor velen een kantelpunt. Als China zich militair aan de zijde van Rusland schaart, scheurt de wereldorde in kampen en is de globalisering voorbij, wordt gevreesd. Wie deze column leest, weet dat die vrees voor ondergetekende al lang bewaarheid is geworden. De geschiedenis voedt mijn inschatting van China als vijand van het Westen en de internationale rechtsorde. Communistisch China is een stuk onverwerkt verleden uit de twintigste-eeuwse strijd der ideologieën, met Taiwan, Hongkong en Noord-Korea als etterende uitwassen. Het Chinese regime teert daarenboven op een bedding van historisch reveil en antiwesterse beschavingsidentiteit.

Mijn jaren in Australië hebben mij met de neus op de feiten gedrukt. Vriendschappelijke handelsrelaties maken van China geen vriend. Integendeel: handel is voor China een geopolitiek wapen om democratische en andere China-kritische naties te intimideren. Handel heeft China niet westers gemaakt, maar juist versterkt om zich antiwesters te gedragen, een les die wij in Europa nu met Rusland leren.

Geopolitiek drijft deels op emotie, dat beseffen we opnieuw met Poetin en andere autocraten op nationalistische missie. Maar laten we rationeel zijn. Dan is de vriendschap tussen China en Rusland niet grenzeloos maar utilitair. China wil een regionale invloedssfeer combineren met mondiale strategische beweegruimte. Een agressief Rusland is daarin een bondgenoot. Zolang Poetin er de scepter zwaait, is Rusland een stoorzender met een feitelijk vetorecht over de machtsorde in Europa.

De oorlog in Oekraïne trekt de Verenigde Staten terug in Europa, terwijl Amerika juist wil focussen op Azië. Dat kan China machtiger maken, zeker wanneer het een verzwakt Rusland kan recupereren voor energie, technologie, nucleaire bewapening, handelsroutes via de Noordpool en samenwerking met landen in Afrika of Centraal-Azië. China heeft belang bij een sluimerend conflict in Europa dat de spanning aanhoudt, maar de boycot van Rusland reduceert tot een niveau dat de commercie van Chinese bedrijven niet bedreigt.

De feitelijke alliantie tussen China en Rusland kost China wel reputatie, zeker in Azië. Daar heet Oekraïne Taiwan en is Russische invasie de voorafspiegeling van een Chinese agressie die al een tijd oploopt. Aziatische democratieën zoals Japan, Zuid-Korea en Australië herbewapenen en zijn nog meer beducht voor oorlog dan voorheen. Ze aligneren zich nog sterker met de Verenigde Staten als hun ultieme engelbewaarder.

Die strategische eenheid ziet China met lede ogen ook in Europa herhaald. China speelt graag verdeel-en-heers tussen Europa en Amerika. Dat laat toe om strategisch onafhankelijk te zijn en economisch samen te werken. Rusland heeft daarentegen Europa en Amerika herenigd, het Verenigd Koninkrijk incluis. De westerse wereld wordt strategisch verbonden, economisch assertief en militair versterkt. Als dat zo blijft, krijgt China meer geopolitiek tegengewicht dan voorheen.

Veel zal afhangen van hoelang de oorlog in Oekraïne zal duren. China schat onze pijndrempel voor patriottisch lijden niet hoog in. Maar het Chinese groeimodel is kwetsbaar en de Chinese welvaartsgroei is een pasmunt voor de almacht van de Communistische Partij. Het ontkoppelen van de Chinese economie van de globalisering zou China robuuster maken ingeval van een conflict over Taiwan. Dat is de les die China van Rusland leert. Chinese vijfjarenplannen zetten al lang in op meer autonomie, het industriële beleid in Europa en Amerika doet hetzelfde. In Europa is de Koude Oorlog terug en mondiaal is de westerse globalisering voorbij – Chinese wapenleveringen of niet.