Professor Francis Bismans pleit voor een confederaal België

Een vol jaar na de federale verkiezingen ziet de Waalse economieprofessor Francis Bismans een confederaal België als enige uitweg. “Op termijn zullen de Franstaligen daar niet armer van worden.”

Francis Bismans, professor economie aan de Franse universiteit Nancy2, schreef in een recent themanummer van het maandblad ‘Politique, revue des débats’ over het Waalse marshallplan, de nog vrij beperkte resultaten ervan toe “aan ontoereikende bevoegdheden en onvoldoende financiële middelen van het Waals Gewest”. Bismans ziet maar één uitweg voor de politieke en economische verlamming van dit land: een verregaande staatshervorming op basis van artikel 35 van de grondwet.

Het komt erop neer dat de Belgische staat uitgekleed wordt tot het strikte minimum en dat de meest ruime bevoegdheden en financiële middelen overgaan naar twee deelstaten die dan ten volle verantwoordelijk zijn voor hun eigen sociaaleconomische beleid. Consequent houdt die stelling de opdeling in van de overheidsschuld en van de sociale zekerheid.

Politieke verschuivingen

Bismans verwacht dat het Franstalige politieke landschap zich wel eens sneller dan verwacht zou kunnen hertekenen: “In de periode 1968-’74 wierp het Rassemblement wallon (RW) zich op als een overkoepelende formatie die, los van allerlei andere politieke overtuigingen, streefde naar federalisme. Ik denk dat een gelijkaardige situatie aan het ontstaan is. Dissidenten uit cdH, FDF, Ecolo en de PS kunnen elkaar vinden onder de koepel Wallonie-Bruxelles. Het Brusselse FDF neemt steeds vaker andere standpunten in dan de MR en zoekt aanknopingspunten in Wallonië.”

In een context van Belgische institutionele blokkering en een broos economisch herstel internationaal is het volgens Bismans best denkbaar dat in Franstalig België dissidenten uit verschillende horizonten uiteindelijk kiezen voor een radicale ommekeer.

Twee deelstaten

Bismans pleit voor de maximale overdracht van bevoegdheden naar de twee deelstaten: “Wallonië stemt links, Vlaanderen kiest voor een rechts, liberaal economisch beleid. Water en vuur.” Het statuut van Brussel is het eeuwige struikelblok. Wanneer N-VA het over twee deelstaten heeft, denkt ze aan Vlaanderen en Wallonië die zich samen ontfermen over Brussel. “Franstaligen vullen het begrip ‘deelstaat’ anders in: twee staten op basis van drie gewesten, dus de Vlaamse deelstaat enerzijds en de deelstaat Brussel-Wallonië anderzijds,” zegt Bismans.

De financiering van gewesten en gemeenschappen stemt grosso modo overeen met de lokaliseerbare personenbelasting. Daarvan ontvangt Vlaanderen met een regionaal product van 58 procent volgens de cijfers van 2003 ongeveer 64 procent. “Ik weet, er zijn bijkomende mechanismen van nationale solidariteit, maar zeggen dat Brussel en Wallonië met de grootste brok gaan lopen, klopt niet.”

Volgens de cijfers van 2009 gaat 42 procent van de sociale zekerheid naar pensioenen, goed voor 32 miljard euro; de gezondheidszorg is 23 miljard, de werkloosheid 6,8 miljard en kinderbijslag 5,6 miljard. “Bij een regionalisering van de pensioenen zijn Brussel en Wallonië, gelet op de demografische evoluties, op termijn beter af. Waals minister-president Rudy Demotte staat open voor een responsabilisering van het arbeidsmarktbeleid. Waarom zouden we over de rest niet tot een akkoord kunnen komen?” vindt Bismans.

Staatsschuld

Bismans stelt voor de personenbelasting te innen waar iemand zijn beroepsactiviteit uitoefent en de vennootschapsbelasting waar de hoofdzetel gevestigd is. Voor de opdeling van de overheidschuld baseert hij zich op het bruto binnenlands product en het netto te financieren saldo. Dat laatste is het verschil tussen de totale inkomsten en uitgaven van de staat, met inbegrip van de rentelasten op de schuld en zonder de afschrijving van de openbare schuld.

Concreet vergt dat een hele berekening, maar zijn zienswijze wordt onder meer gedeeld door Robert Deschamps van de Hoge Raad voor Financiën. Het saldo wordt gefinancierd met leningen en moet, na opdeling van de schuld, dezelfde evenredigheid vertegenwoordigen van het Vlaamse bbp en van de deelstaat Brussel-Wallonië. “Bij toepassing van dit criterium, waar ethisch niets op aan te merken valt, komen we tot een opdeling van ongeveer 75 procent voor Vlaanderen en 25 procent voor Wallonië en Brussel samen,” stelt Bismans.

De discussie over de transfers is grotendeels statistisch. In de mate dat hij een volledige financiële responsabilisering bepleit, gekoppeld aan de overheveling naar de twee deelstaten van alle competenties inzake macro-economisch beleid, is het probleem van de transfers volgens de professor opgelost. De staat Brussel-Wallonië zal dan beleidskeuzes moeten maken waardoor hij zichzelf binnen de vijf jaar uit een economisch moeilijke situatie kan opwerken.

Bismans: “Let wel, het wordt voor iedereen een harde noot om te kraken. Want zodra we over een doorgedreven confederaal model onderhandelen, zullen de ratingbureaus de Belgische overheidsschuld degraderen. Hoe dan ook komt het er op aan de deelstaten middelen en hefbomen te geven om zich los te werken uit de vicieuze cirkel van de schuld. En dat kan alleen als ze zelf een beleid kunnen voeren waarmee ze een hogere economische groei realiseren dan de gemiddelde rente op hun schuld.”

Erik Bruyland