Ook Latijns-Amerika diep in het rood: ‘Markten en mensen zijn bang’
Investeerders hebben zich massaal teruggetrokken uit obligaties en aandelen in opkomende economieën. In Latijns-Amerika zijn de valuta’s gekelderd en gaan de prijzen omhoog. Dat zet een deel van de bevolking meteen met de rug tegen de muur.
Eerst brak een pandemie uit. Toen nam de olieprijs een forse duik. In de daaropvolgende paniek trokken investeerders zich massaal terug uit obligaties en aandelen in opkomende markten om hun toevlucht te zoeken in de standvastige dollar. Latijns-Amerikaanse valuta hebben sindsdien rake klappen geïncasseerd.
De Mexicaanse peso, een referentiemunt in de regio, heeft meer dan 30 procent van zijn waarde tegenover de dollar verloren, een historisch dieptepunt. Ook de valuta van Colombia, Chili en Brazilië zakten in. Om die reden worden ingevoerde goederen zoals voedsel meteen duurder. Nu al kondigt zich in de regio een economische ramp aan, die waarschijnlijk de financiële crisis van 2008 doet verbleken.
In de opkomende markten van Latijns-Amerika zijn burgers kwetsbaar. Plotse prijsstijgingen zetten een aanzienlijk deel van de bevolking meteen met de rug tegen de muur. In Mexico wordt een reeks plunderingen van supermarkten in verband gebracht met coronapaniek. In Colombia gaan verarmde Venezolaanse migranten die hun werk verloren, in protest de straten op.
Dollars als toiletpapier
‘Het hakt erin’, zegt Ana Guzmán López (21) die in een van de vele openluchtmarkten van Mexico-Stad een kraampje met schoonheidsproducten bestiert. Sinds de peso de voorbije anderhalve maand meer dan 30 procent devalueerde, blijven haar klanten weg. ‘We merken meteen dat de koopkracht is ingezakt’, verzucht ze. ‘En mensen zoals wij leven van dag tot dag: wie weet wat er nog op ons afkomt met die corona-epidemie.’
Bankiersvereniging Institute of International Finance (IIF) berekende dat beleggers meer dan 80 miljard dollar aan obligaties en aandelen in groeilanden hebben gedumpt sinds de start van de coronacrisis, een goed deel daarvan in Latijns-Amerika. Olieproducerende landen zoals Colombia, Ecuador en Mexico zien bovendien hun inkomsten slinken, nadat Rusland en Saoedi-Arabië een prijzenoorlog begonnen.
Onder beleggers zijn liquide beleggingen zoals de dollar nu enorm populair. Net zoals bezorgde mensen dezer dagen massaal toiletpapier inslaan, hamsteren investeerders dollars of goud. ‘Beleggers verlangen naar de zekerheid van de dollar in onzekere tijden’, zegt Danny Fang, valuta-analist bij de Spaanse bank BBVA in New York.
In de nasleep van de financiële crisis van 2008 ging er van de valuta in Latijns-Amerika maar liefst 50 procent af. Econome Liliana Rojas-Suárez, hoofd Latijns-Amerika bij denktank Centre for Global Development, voorspelt dat de coronacrisis ingrijpender wordt. ‘De recente verliezen zijn nog maar het begin’, zegt ze. Volgens haar zit er geen zogenaamde ‘v-curve’ aan te komen: diepe duik, snel herstel. ‘Economieën zijn te ernstig verstoord.’
‘Met een nulgroei in 2019 had de Mexicaanse economie al slechte papieren, en dat vóór de uitbraak van een pandemie die de wereldeconomie ontwricht’, zegt Ignacio Martínez Cortés, directeur van economisch onderzoekscentrum Lacen in Mexico-Stad. ‘De open economie van Mexico is nu uiterst kwetsbaar.’ Volgens een schatting van Bank of America zou ze met 4,5 procent terugvallen dit jaar. Met aanzienlijk banenverlies tot gevolg.
Is Mexico immuun voor de pandemie?
De Mexicaanse president Andrés Manuel López Obrador schuwt vooralsnog de drastische maatregelen om het coronavirus in te dijken. Afgelopen weekend maande hij zijn landgenoten nog aan te ‘blijven uitgaan’ en ‘geen overdreven maatregelen’ te nemen. Ze moeten zo lang als mogelijk peso’s blijven spenderen.
Amlo, zoals de Mexicaanse president bekendstaat, weegt de kosten van een mogelijke lockdown tegen de volksgezondheid, net zoals zijn ambtgenoten Donald Trump in de VS en Jair Bolsonaro in Brazilië. Na de uitbraak van een varkensgriep in 2009 ging Mexico meteen op slot. Daarop volgde een sterke recessie, deels gevoed door de wereldwijde financiële crisis.
Vorig jaar stokte de groei in Mexico: beleidsmakers weten dat er amper bewegingsruimte is om de economie onbesuisd stil te leggen. Bovendien leeft meer dan de helft van de werkende bevolking in Mexico van de informele sector, zonder recht op werkloosheidsuitkering. Een lockdown zou voor hen onmiddellijke armoede betekenen. Zo rijst ook hier de vraag: moet het middel erger zijn dan de kwaal?
In weerwil van de retoriek van de president nemen burgemeesters en gouverneurs maatregelen. Bars en bioscopen zijn gesloten in de hoofdstad. Lessen zijn opgeschort in heel het land. Her en der worden noodhospitalen opgetrokken. Gezondheidsdiensten hebben geleerd uit eerdere epidemieën.
Mexico heeft tot dusver 717 bevestigde besmettingen. 12 mensen zijn overleden. Maar de cijfers zijn twijfelachtig: slechts heel weinig mensen worden getest. Zo ontstaat bezorgdheid over de ware grootte van de epidemie. Het land spendeert slechts 3 procent van het bbp aan gezondheidszorg. Andere landen in de Oeso geven er 7 procent aan uit. Werknemers van publieke ziekenhuizen betogen nu al dagelijks tegen het gebrek aan middelen om Covid-19-patiënten te verzorgen.
De lakse aanpak van Amlo oogst kritiek. De Salvadoraans president Nayib Bukele smeekte via Twitter strengere maatregels van het tweede grootste land in Latijns-Amerika. ‘Anders is het epicentrum binnen twintig dagen niet Europa, maar Noord-Amerika’, klonk het.
Begrotingstekorten dreigen
Die cijfers vertalen zich in een tastbare bezorgdheid onder Mexicanen. Basisproducten worden nu al duurder in de tweede grootste economie van Latijns-Amerika. Het gros van de maïs om tortilla’s van te maken, zowat het dagelijkse brood in Mexico, wordt ingevoerd uit de Verenigde Staten en in dollars betaald. Daar zijn nu meer peso’s voor nodig, terwijl lonen geen gelijke tred houden.
In Mexico hangt bovendien een vijfde van de begroting af van staatsoliebedrijf Pemex. Nu de prijs van een vat Mexicaanse olie is gezakt naar 16,06 dollar dreigen begrotingstekorten. ‘En net nu zal de regering meer moeten uitgeven om de schok te dempen’, zegt Ignacio Martínez Cortés.
Ondertussen verzekert president Andrés Manuel López Obrador dat er geen bail-outs komen voor grote bedrijven. ‘De arme Mexicaan is de prioriteit’, aldus de links-nationalist. Eerder deze week beslisten inwoners van de Noord-Mexicaanse grensstad Mexicali bij volksraadpleging dat een grote bierbrouwerij in aanbouw geschrapt moet worden, omdat ze te veel water zou gebruiken. Bindend, aldus de president. Rampzalig voor het vertrouwen onder investeerders die er straks voor moeten zorgen dat de economie aantrekt, klinken de commentaren eenstemmig.
Ook andere landen in Latijns-Amerika raken in de problemen. ‘China is de belangrijkste handelspartner voor landen zoals Chili, Peru, Brazilië’, zegt Martin Castellano, hoofd Latijns-Amerika bij het IIF. ‘En de Chinese vraag is erg verminderd.’ Niet alleen koopt China nu veel minder koper van Chili of Peru, de prijs van de grondstof is ook ingezakt. En Brazilië kan opeens veel minder sojabonen aan China kwijt.
De MSCI-index van Latijns-Amerikaanse aandelen is sinds februari gehalveerd. Daarbij is het toerisme – in Mexico goed voor 9 procent van het bruto binnenlands product – nagenoeg stilgevallen, en dat voor onbepaalde duur. De Verenigde Naties verwachten daarom dat er 35 miljoen Latijns-Amerikanen in de armoede zullen belanden.
Toch nemen regeringen in de regio economische maatregelen. Ze verlagen de rentetarieven en schorten de terugbetaling van bankleningen op. Ook verschaffen ze krediet om de betaling van lonen te garanderen en een tekort aan basisgoederen te voorkomen.
Een interventie van de VS?
Mexico staat nog maar aan het begin van wat een ernstige corona-epidemie kan worden. Als de peso blijft wegschuiven, dan moeten de VS een uitzonderlijke interventie overwegen en mogelijk peso’s opkopen, zegt Brad Setser, econoom bij de Amerikaanse denktank Council on Foreign Relations. ‘Dat signaal moet de neerwaartse spiraal stoppen. Het is een uitzonderlijke ingreep, maar dit zijn uitzonderlijke tijden. De markten – mensen – zijn bang.’
Financiële en economische instabiliteit in Mexico is niet in het belang van de VS, aldus Setser. Amerika wil bovendien vermijden dat al te veel bedrijven straks naar Mexico trekken voor de gunstige wisselkoers.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier