Nieuwe Britse minister van Financiën Kwasi Kwarteng is brutaal, slim en vreemd

Maak kennis met de nieuwe Britse minister van Financiën. Hij is nogal ongewoon.

Een maidenspeech in het Lagerhuis is een moment voor platitudes over voorgangers en trivia over het plaatselijke kiesdistrict. In de zomer van 2010 maakte Kwasi Kwarteng, een jong conservatief parlementslid, gebruik van zijn toespraak om aan te vallen. Hij gaf de Labour-parlementsleden de schuld van de slechte staat van de Britse overheidsfinanciën, die door de financiële crisis van 2007-2009 waren opgeblazen. “Ze hebben niet één keer de schuld aanvaard voor wat er is gebeurd en lijken te denken dat we gewoon kunnen doorgaan zoals voorheen”, zei Kwarteng, die toen 35 jaar was. Twaalf jaar later houdt hij als minister toezicht op de Britse financiën, die opnieuw door crisissen zijn getekend. De eerste taak van de voormalige begrotingshavik is minstens 100 miljard pond (115 miljard euro) te besteden aan steun voor de huishoudens en de bedrijven, die met torenhoge energierekeningen worden geconfronteerd.

Zulke eigenaardigheden zijn er in overvloed, als het gaat om Kwasi Kwarteng. De nieuwe minister van Financiën is een conservatief met een voorkeur voor een kleine staat, die graag ingrijpt in het bedrijfsleven. Hij is een onorthodoxe figuur, wier achtergrond zo Tory is als maar mogelijk is. Hij is een man die werd getipt voor een snelle opkomst, maar die zijn eerste tien jaar in de politiek aan de zijlijn heeft doorgebracht. Hij is zeer intelligent, maar zelfs vrienden geven toe dat hij soms een beetje eigenwijs kan zijn. Kwarteng is misschien wel de meest intellectueel begaafde minister sinds Gordon Brown. Hij is zeker de vreemdste.

Cultuurbarbaren

De eerste helft van zijn leven was hij een schoolvoorbeeld van een Tory. Na zijn opleiding aan Eton en Cambridge kreeg hij een baan als columnist bij The Daily Telegraph, waar hij schreef over onderwerpen als de Russische revolutie en het aantal tepels in het mannenblad FHM. “Als smaak en vulgariteit botsen, zal de vulgariteit altijd winnen”, schreef Kwarteng. Na een doctoraat over financiële geschiedenis aan Cambridge ging hij in de City werken, voordat hij een veilige zitje net buiten Londen bemachtigde. Dat zijn ouders uit Ghana komen, is het enige ongewone aan zijn verder orthodoxe Tory-achtergrond. Kwarteng is de eerste zwarte minister. Wat ras en de Tories betreft, is het glazen plafond doorbroken. Het klassenplafond bestaat wel nog.

Kwasi Kwarteng onderscheidt zich ook op andere manieren. Deels is dat fysiek: hij is 1,96 meter lang en niet in staat te spreken op een ander volume dan bulderend. In een parlement van cultuurbarbaren is Kwarteng belezen en veelzijdig. In plaats van rond te hangen in de theesalons van Westminster, sloop hij vroeger naar de National Archives om onderzoek te doen naar populaire boeken over verkeer, Margaret Thatcher en imperialisme. Ghosts of Empire, zijn geschiedenis van het Britse imperium, beweert zich niet te mengen in de morele strijd over de vraag of het imperium goed of slecht was. Maar hij stelt het wel aan de kaak door de sadistische, sociopathische en vaak surrealistische daden te beschrijven van degenen die het imperium hebben opgebouwd. Een deel van de conservatieve parlementsleden voelt zich ongemakkelijk bij zulke geschiedenissen. Toch zit een man die er een schreef nu in Downing Street 11.

De meeste volksvertegenwoordigers zijn zo gefocust op carrière maken dat ze laf worden. Het pad van Kwasi Kwarteng was meer meanderend. Het heeft hem zeven jaar gekost om in 2017 van parlementslid op de achterste rij te promoveren tot parlementair kabinetschef, de laagste trede op de ministeriële ladder. Zelfs toen nam hij die baan niet bepaald serieus. Kwarteng besteedde zijn eerste jaren als parlementslid aan het oproepen tot snellere bezuinigingen op de begroting en het afkraken van het plan van de regering voor mensen die voor het eerst een huis kopen. Ter vergelijking: in zeven jaar werd Rishi Sunak verkozen, werd hij onderminister, trad hij toe tot het kabinet, werd hij minister, bracht hij een premier ten val en verving hij hem bijna. Hij overweegt nu, op 42-jarige leeftijd, met politiek pensioen te gaan.

Weinigen twijfelen aan het intellect van Kwarteng, maar vrienden, collega’s en ambtenaren schetsen een eigenaardig beeld van hem. Hij lijkt te genieten van een uitputtende vorm van slimheid, schommelend tussen genialiteit en idiotie. “Hij heeft meestal een aandachtsspanne van vier seconden”, zegt een voormalige kabinetsminister. “Hij heeft een zeer ongewone intelligentie”, zegt een ander. “Je kunt uit een gesprek komen met de gedachte dat hij het niet begrepen heeft. Op andere momenten is hij ongelooflijk scherpzinnig.”

Cynisme

Toen Kwasi Kwarteng in 2021 uiteindelijk toch staatssecretaris werd op het ministerie van Handel, waren zijn collega’s verbaasd over zijn enthousiasme voor economisch ingrijpen. Sommigen zagen dat als cynisme. Premier Boris Johnson was een conservatief met een voorkeur voor een grote staat die een staatssecretaris met dezelfde voorkeur nodig had. Toch is Kwarteng minder een vrijhandelaar dan zijn reputatie doet vermoeden, met het argument dat vrijhandel een mythe is die alleen bestaat “in de zin dat er een perfecte cirkel of een perfecte lijn bestaat”.

Terwijl collega-parlementsleden van de Tory’s graag David Ricardo en Adam Smith citeren (als ze die al niet gelezen hebben), geeft Kwarteng ze graag een schop onder hun kont. Hij prijst Japan omdat het Amerikaanse autofabrikanten uit de markt heeft geschopt en stelt dat protectionisme niet meer weg te denken is. Tenzij de Britse regering innovatieve industrieën steunt – of het nu gaat om gigafabrieken of onderzoek naar kernfusie – zit het land in de problemen. “Dat is de economische realiteit, in tegenstelling tot wat je in de schoolboeken leert”, schreef hij in 2009 in een stuk voor ConservativeHome, een website voor Tory-fanaten. Meedogenloos pragmatisme is zijn favoriete strategie.

Big spender

En zo is de fiscale havik een big spender geworden. Vlak voordat hij tot minister werd benoemd, schreef Kwasi Kwarteng een stuk in de Financial Times, waarin hij de markten eraan herinnerde dat de regering zich uiteindelijk zou richten op het terugdringen van de schuldenlast van het land. Maar nu nog niet. Ondanks de beweringen van een jonge Kwarteng is het Verenigd Koninkrijk niet in een penibele situatie terechtgekomen omdat Labour de schuldquote in de goede tijden tot 40 procent heeft laten oplopen. De balans van de staat is er voor crisissen, erkent Kwarteng nu. Hij zal uitgeven, niet omdat hij dat wil, maar omdat hij dat moet. De inzet is duidelijk. Doet hij het verkeerd, dan kan de minister na de volgende verkiezingen weleens het onderwerp worden van een maidenspeech van een ambitieuze jonge Labour-afgevaardigde.