‘Hoge Raad wil middenklasse pluimen’

Breek de fiscale koterij niet te snel af, waarschuwt Trends-hoofdredacteur Daan Killemaes

In dit land zijn de 20 procent meest verdienende gezinnen goed voor 48,5 procent van het belastbare inkomen en ze betalen 63,2 procent van de belastingen. Die cijfers wijzen op een sterk progressiviteit van de belastingen. De sterkste schouders dragen de zwaarste lasten. Dat vertaalt zich in een relatief sterke herverdeling. België hoort in de Europese top vijf wat betreft inkomensongelijkheid.

De Belgische belastingen zijn misschien billijk te noemen, maar ze zijn allesbehalve efficiënt. Vooral voor de hoge belastingdruk op arbeid betalen we een hoge prijs, in de vorm van een fors welvaartsverlies en een afbraak van de werkgelegenheid. Voormalig minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) bestelde daarom in 2017 een studie bij de Hoge Raad van Financiën, om te bekijken hoe de lastendruk op arbeid kan dalen. Zijn opvolger, Alexander De Croo (Open Vld), verfijnde die opdracht. De belastinghervorming moest ook resulteren in een belastingverlaging, gegeven de hoge belastingdruk en de hoge overheidsuitgaven. De Hoge Raad vraagt zich daarbij enkel af hoe de overheidsuitgaven zo billijk en efficiënt mogelijk kunnen worden gefinancierd. Hij onderzoekt niet of het belastinggeld efficiënter kan worden besteed. Zo blijven de belastingen, zeker in tijden van vergrijzing, de uitgaven achternalopen, als een hond die zijn staart achtervolgt. België is in die race de uitputting nabij. Daar komt nu de coronacrisis nog bovenop.

De Hoge Raad heeft zijn huiswerk grondig gemaakt. Elk pijnpunt van de Belgische fiscaliteit is blootgelegd. Zo hekelt hij de enorme complexiteit, die de naleving moeilijk maakt. Hij wijst op de werkloosheids- en promotievallen, die de overgang naar werk of promotie te weinig lonend maken. Hij hekelt de hoge belastingdruk op arbeid, die aanleiding geeft tot vele uitzonderingen, voordeelregimes en aftrekken die de belastbare basis uithollen. Hij struikelt over de ‘vervennootschappelijking’, waarbij mensen hun arbeidsinkomen omzetten in kapitaalinkomsten, om de belastingdruk te verlichten. Op basis van die pijnpunten tekende de Raad zeven scenario’s uit, een keuzemenu waaruit de politiek naar hartenlust kan bestellen.

Vervolgens deed de Hoge Raad ook zelf aan politiek, wat logisch is, want de leden zijn politiek benoemd. Een meerderheid wil lagere lasten op arbeid financieren door heel wat uitzonderingsregimes en belastingverminderingen af te schaffen. Dat maakt de fiscaliteit eenvoudiger en zorgt ervoor dat elke euro inkomen wordt belast, onder het moto ‘een euro is een euro’. De meerderheid zag de bui al hangen. “Dit is een delicate oefening”, staat in het meerderheidsvoorstel, “want de afschaffing van gunstregimes kan leiden tot een ernstige verhoging van de belastingen voor de betrokken individuen.”

Die betrokken individuenzijn een eufemistische omschrijving van de 20 procent meest verdienende gezinnen, die 63 procent van de belastingen betalen. De Belgische hogere, werkende middenklasse, een van de zwaarst belaste groepen, zou dus het kind van de rekening worden. Het meerderheidsvoorstel wil de fiscaliteit nog meer herverdelend maken, terwijl het probleem de efficiëntie is. Een minderheidsgroep in de Hoge Raad maakt daarom brandhout van het voorstel van de meerderheidsgroep. “De belastingdruk op de zwaarst belaste groep wordt nog verhoogd. Dat gaat rechtstreeks in tegen de doelstelling om werken aantrekkelijker te maken. De grenzen van de fiscale rechtvaardigheid zijn fors overschreden”, schrijft de minderheidsgroep.

Het fiscale gunstregimevan de salariswagen is het symbool bij uitstek in die discussie. De afschaffing van de salariswagen zou de begunstigden een pak inkomen kosten, waarvan ze slechts een negende zouden recupereren via lagere lasten op arbeid. Die rekenkunde kostte Groen in 2018 een verkiezingsoverwinning. Breek de fiscale koterij dus niet te snel af. Voor de politiek wordt het een lastig karwei een evenwichtige hervorming te bedenken. De coronacrisis maakt die oefening nog moeilijker. De putten in de begroting worden nog dieper en de visies op wat billijke en efficiënte belastingen horen te zijn, drijven nog verder uit elkaar.