Hoe populistisch zijn de Facebook-berichten van PVDA?

De uiterst linkse PVDA bestookt haar volgers op de sociale media de jongste weken met heel uitgesproken meningen over sociaaleconomische thema’s: verlaag de pensioenleeftijd naar 65 jaar, het loonakkoord is absurd en oneerlijk, het is hoog tijd voor een miljonairstaks, enzovoort. Trends heeft ze gewogen en veel te licht bevonden.

Op de sociale media is de nuance vaak het eerste slachtoffer. De volgers worden bestookt met het eigen grote gelijk, zonder aandacht voor tegenargumenten of nuancering. Iets te vaak gaan de feiten overboord die de eigen standpunten degraderen tot foutief of zelfs onzinnig. Ook politieke partijen zijn in dat bedje ziek. Vooral extremistische partijen dissen hun volgers soms een discours op dat kant nog wal raakt. Meningen zijn natuurlijk vrij. Je kunt bijvoorbeeld perfect vinden dat iedereen vroeger met pensioen kan, maar vaak wordt er niet bij verteld wat dat betekent voor onze economie en onze welvaart. Trends hield daarom recente berichten van de PVDA aan haar 104.612 volgers op Facebook tegen het licht.

Pensioen

“Dat ministers maar eens een week huizen schoonmaken, een kassa in de supermarkt openhouden, met een bus rijden, aan een lopende band staan of mensen in een ziekenhuis of rusthuis verzorgen. We zullen zien of ze het dan nog realistisch vinden om tot 67 te werken. (…) Het is tijd dat werknemers die dat nodig hebben met vervroegd pensioen kunnen gaan op 58, en dat de pensioenleeftijd terug naar 65 jaar gebracht wordt.”

Verlaag de pensioenleeftijd en maak een soepeler SWT, of brugpensioen, mogelijk. Het is een van die evergreens van de PVDA die enkele strofes missen. De partij kan uiteraard niet anders dan akte nemen van de vergrijzing en zegt in haar partijprogramma de sokkel van de sociale zekerheid te willen verbreden met “stabiele en goed betaalde banen”. Het verlagen van de pensioenleeftijd staat haaks op die ambitie. Landen met de hoogste werkgelegenheidsgraad voor ouderen hebben ook de hoogste werkgelegenheidsgraad in het algemeen.

“Het brugpensioen stamt uit een tijd met veel werkzoekenden en weinig werklozen. De situatie is vandaag omgekeerd. De Belgische arbeidsmarkt behoort bij de meest krappe van Europa”, reageerde Stijn Baert op Twitter. “Het is voor de regering-De Croo kiezen of delen. Ofwel de versoepeling van het brugpensioen meteen afblokken. Ofwel de ambitie om de werkgelegenheidsgraad naar 80 procent te brengen nooit meer herhalen. Want die is dan duidelijk om te lachen.”

De effectieve pensioenleeftijd in België is met 61 jaar bij de laagste in Europa. Ondanks de gestage stijging van de voorbije jaren is de werkgelegenheidsgraad nog te laag om de vergrijzing betaalbaar te houden. Bij een ongewijzigd beleid stijgen de sociale uitgaven richting 2040 naar 30 procent van het bruto binnenlands product (bbp), tegenover 27 procent dit jaar. Die stijging moeten we opvangen met een begroting die nu al met een structureel tekort van 5 procent kampt. Tegen 2030 kan de overheidsschuld oplopen tot 140 procent van het bbp.

Bij die niveaus komt ook de houdbaarheid van de schuld in het gedrang, zegt de Nationale Bank. Loopt het echt mis en plaatsen de geldschieters vraagtekens achter de mogelijkheden van de overheid om haar schulden af te betalen, dan leidt dat doorgaans “tot een massale vernietiging van rijkdom, de implosie van de financiële sector, de stopzetting van investeringen en uiteindelijk banenverlies dat de meest kwetsbaren vaak het hardst treft”, zo waarschuwt de Nationale Bank in haar jongste jaarverslag.

Loon vs. dividend

“De werkende klasse van het land heeft tijdens de crisis alles gegeven en veel bedrijven zagen hun winsten stijgen. Maar de aandeelhouders van de beursgenoteerde ondernemingen en de CEO’s zijn de enigen die er vandaag van profiteren. Velen van hen worden dubbel en dik beloond, terwijl voor zij die hard hebben gewerkt elke verhoging van meer dan 0,4% verboden wordt.”

De PVDA speelt graag de ontwikkeling van de lonen en de dividenden tegen elkaar uit, maar dat is appelen met peren vergelijken. De lonen liggen grotendeels vast, los van de prestaties van het bedrijf. De dividenden, een vergoeding voor het ingezette kapitaal, zijn wispelturig en risicovoller, omdat de hoogte ervan afhankelijk is van de winstgevendheid. In goede jaren kan het dividend sterk oplopen, maar in slechte jaren kan het ook nul zijn. Niemand pleit ervoor om op dat ogenblik ook de lonen af te schaffen.

De dividenden stijgen dit jaar opnieuw, maar ze doen dat na een heel moeilijk coronajaar, waarin heel wat bedrijven het mes hebben gezet in hun winstuitkeringen om hun solvabiliteit te beschermen. Eind 2020 kampte één op de vier ondernemingen met solvabiliteitsproblemen, wat gevoelig meer is dan normaal. De beurskoersen hebben zich de voorbije kwartalen spectaculair hersteld, maar die rally moeten we ook zien in het licht van de spectaculaire crash in het voorjaar van 2020.

Op lange termijn is de relevantere vraag of de toegevoegde waarde correct verdeeld wordt tussen arbeid en kapitaal. Sinds de jaren tachtig is het loonaandeel vooral in de Angelsaksische landen gevoelig gedaald ten voordele van een grotere vergoeding voor het ingezette kapitaal. Nieuw onderzoek van onder meer de Belgische econoom Jan Eeckhout wijst op de fel gestegen marktmacht van ondernemingen, wat leidt tot hogere prijzen en stijgende winsten, maar tegelijk ook de productie en de lonen onder druk zet. Het antwoord op die evolutie is een gemoderniseerd en aangescherpt concurrentiebeleid ¬ een betere bescherming van de marktwerking dus. Maar daar heeft de PVDA nog geen bericht over geplaatst.

In Europa en zeker in België is die evolutie gematigder. De voorbije jaren is er zelfs sprake van een gelijkspel. Het exploitatie-overschot van de Belgische bedrijven is de voorbije jaren lichtjes gestegen, maar die hogere vergoeding voor het kapitaal wordt vooral gebruikt om de hogere investeringskosten te betalen, onder meer voor digitalisering. De vergoeding die de aandeelhouders krijgen, is daarom stabiel gebleven.

De loonwet van 1996, die de basis vormt van het recente loonakkoord, ligt de PVDA zwaar op de maag. Noteer wel dat de lonen met 3,2 procent stijgen, waarvan 2,8 procent als vergoeding voor de inflatie en 0,4 procent reële loonstijging. In een ideale wereld zijn de lonen afgestemd op de productiviteit, maar ook die formule zou geen spectaculair resultaat opleveren. De gemiddelde toename van de arbeidsproductiviteit is het voorbij decennium gedaald tot minder dan 1 procent per jaar.

Rijkentaks

“De ultrarijken zagen hun fortuin het afgelopen jaar met meer dan de helft aandikken. Ondertussen heeft de werkende klasse het moeilijk om de eindjes aan elkaar te knopen en zien kleine zelfstandigen zwarte sneeuw. Het wordt tijd dat de rijkdom wordt herverdeeld naar degenen die de maatschappij doen draaien. Teken de petitie voor een miljonairstaks.”

De claim dat het fortuin van de ultrarijken met de helft is aangedikt, berust op de gestegen beurskoersen. De recente stijging is grotendeels een herstel na de crash in 2020. Toch kampt vooral de Angelsaksische wereld met een grote vermogensongelijkheid. In België is die tweespalt minder diep. De vermogensongelijkheid in ons land behoort bij de laagste in het eurogebied, maar ze is groter dan de inkomensongelijkheid. Tussen 2014 en 2017 steeg in België het aandeel van de 20 procent rijkste gezinnen in het totale vermogen van 59 naar 64 procent, wat vooral een weerspiegeling is van de stijging van de waarde van de eigen onderneming.

In haar partijprogramma legt de PVDA een miljonairstaks op de nettovermogens boven 1 miljoen euro op tafel, met een vrijstelling voor de gezinswoning en de professionele activa (telkens voor 500.000 euro). De belastingvoeten van die miljonairstaks bedragen 1 procent boven 1 miljoen euro, 2 procent boven 2 miljoen euro en 3 procent boven 3 miljoen euro. Volgens PVDA kan zo’n vermogensbelasting 10 miljard euro per jaar opbrengen. Dat valt sterk te betwijfelen. Het Planbureau kon de mogelijke opbrengst niet narekenen bij gebrek aan gegevens. Het vermogen en de opbrengst uit vermogen zijn in België ook al vrij royaal belast. Zowel de impliciete belastingvoet op kapitaal als de totale opbrengst uit heffingen op kapitaal zijn van de hoogste in Europa.

Vaccinpatenten

“Er wordt veel winst gemaakt op de coronavaccins. Zoveel dat sommigen er miljardair van geworden zijn. Liefst 9 miljardairs hebben hun fortuin te danken aan de buitensporige winsten die farmabedrijven maken op het vaccin. Ondertussen is er in veel landen een tekort aan vaccins of zijn ze gewoon onbetaalbaar.”

De afschaffing van vaccinpatenten is een nobele gedachte, maar ze schiet haar doel voorbij. “Patenten stimuleren innovatie en concurrentie, en dat is maar goed ook”, zei ULB-hoogleraar Bruno van Pottelsberghe, een specialist in innovatie en intellectuele eigendom, vorige week op Trends.be. “In een historisch recordtempo kwam een tiental vaccins tegen het coronavirus op de markt, en tientallen andere kandidaat-vaccins zitten in de pijplijn. We moeten alles doen om de zoektocht naar nieuwe en betere vaccins op gang te houden. De wetenschappers staan nog maar aan het begin van hun kennis over het juiste coronavaccin.”

“Het echte probleem is een tekort aan productiecapaciteit”, stelt Van Pottelsberghe. “Om de wereld aan 70 procent van de nodige vaccins te helpen, is een investering van 4 miljard dollar nodig, rekende het Internationaal Monetair Fonds uit. Dat bedrag is een borrelnootje in vergelijking met het wereldwijde economische verlies van 7000 miljard dollar door corona. Geef de ontwikkelingslanden geen patenten, maar geef hun vaccins, en vlug.”

Geneesmiddelen

“In België betalen we te veel voor onze geneesmiddelen. De PVDA pleit al jaren voor de invoering van het kiwimodel om die factuur drastisch te verlagen. Het Rekenhof bestudeerde ons wetsvoorstel en komt nu met een zeer gunstig advies.”

De prijzen voor generieke geneesmiddelen waren lange tijd hoog in België, maar dat is vandaag minder het geval. Artsen krijgen quota opgelegd om goedkope geneesmiddelen voor te schrijven. De geneesmiddelenprijzen worden permanent met elkaar vergeleken en het goedkoopste alternatief op de markt wordt de referentie voor de prijs. Concurrenten mogen slechts 5 procent duurder zijn, of ze worden niet langer terugbetaald. Uiteraard zou de ziekteverzekering, als er zoals in het kiwimodel maar één aanbieder zou overblijven na een aanbesteding, altijd de laagste prijs betalen. Het Riziv berekende, afgaand op de huidige prijzen, dat de besparingsmarge voor de ziekteverzekering dan beperkt blijft tot 30 miljoen euro. Dat is een pak minder dan de marge van 500 miljoen euro waar het voorstel van PVDA van spreekt.

Toch blijft de vaststelling dat de uitgaven voor geneesmiddelen in België hoog liggen. Zo geven we 1,7 keer meer uit aan geneesmiddelen dan onze Noorderburen. Alleen ligt dat veeleer aan overconsumptie dan aan hoge prijzen.

En nieuwe geneesmiddelen dan, die nog onder patent liggen? Daar is inderdaad meer transparantie nodig over de prijzen voor dure kanker- en weesgeneesmiddelen. In theorie worden de kosten voor de ziekteverzekering binnen de perken gehouden, soms met vertrouwelijke contracten met de producenten. Er zijn indicaties dat die confidentiële prijzen in ons land hoger liggen dan in de buurlanden.

Bedrijfswagens

” Pure greenwashing, de beslissing om het bedrijfswagenpark elektrisch te maken tegen 2026. Het huidige systeem van de bedrijfswagens kost de belastingbetaler naar schatting al jaarlijks 3,75 miljard. Er is niets ecologisch aan deze maatregel. De broodnodige ecologische omslag kunnen we niet realiseren met maatregelen waar de belastingbetaler voor opdraait en waar maar een deel van de werknemers geniet. De ecologische omslag zal sociaal zijn of zal niet zijn.”

De bedrijfswagens zijn de linkerzijde al lang een doorn in het oog. Door een deel van het loon in de vorm van een bedrijfswagen uit te keren, worden er minder belastingen en sociale lasten betaald. Dat kost de overheid inderdaad geld, maar dan vergeleken met de volle belastingdruk die niet bevorderlijk is voor de werkgelegenheid. Vergeet ook niet dat een werknemer boven een belastbaar jaarinkomen van 60.026 euro nog wel extra sociale lasten betaalt, maar daar geen extra pensioenrechten voor opbouwt.

De milieuwinst van de elektrificatie van het bedrijfswagenpark is inderdaad minimaal en weegt voor de PVDA niet op tegen de omgekeerde herverdeling van het systeem. In haar partijprogramma zet ze een koolstoftaks sarcastisch weg als het laatste nieuwe wondermiddel, een groene taks om je blauw aan te betalen. “Volgens onze berekeningen zou het gaan om jaarlijks 270 euro per gezin, enkel en alleen voor energie”, staat in het programma. De Nationale Bank deed eind vorig jaar een oefening en kwam uit op 118 euro per gezin, op basis van een koolstofprijs van 50 euro per ton.

Elektriciteit

“We betalen veel te veel voor onze elektriciteit. Niet (alleen) wij zeggen dat, maar een adviesbureau dat ingeschakeld werd door de federale energieregulator (CREG) (…). Al jaren vragen wij om de btw op elektriciteit van 21 naar 6% te brengen.

De PVDA ziet indirecte belastingen op basisbehoeften, zoals energie, als onrechtvaardig. Die belastingen zijn inderdaad regressief. De lagere inkomens betalen een groter deel van hun inkomen aan basisvoorzieningen, terwijl iedereen, arm of rijk, hetzelfde btw-tarief betaalt. Toch lijkt de PVDA het voordeel van een lagere btw te overschatten. Er is al uitvoerig aangetoond dat btw-verlagingen amper leiden tot prijsdalingen. De winst gaat doorgaans naar de aandeelhouders, waartegen de PVDA zo vaak van leer trekt. Bovendien zit elektriciteit ook in de index, waardoor eventuele prijsverlagingen ook resulteren in een lagere lonen.

Het Vlaams Belang op Facebook

Het Vlaams Belang bestookt zijn ruim 625.000 volgers op Facebook veel minder dan de PVDA met sociaaleconomische berichten. Het profileert zich vooral op de breuklijn tussen een open en een gesloten samenleving.

Zijn economische programma schuurt soms dicht aan tegen dat van de PVDA. Het Vlaams Belang pleit voor een verlaging van de pensioenleeftijd naar 65 jaar en een minimumpensioen van 1500 euro voor wie veertig jaar gewerkt heeft. De partij komt ook op voor hogere nettolonen, onder meer door het behoud van de loonindex en een stevige verlaging van de belasting op arbeid.

Voor de financiering van die ambities rekent de partij op de afschaffing van de transfers van Vlaanderen naar Wallonië, en een minder snelle toegang tot de sociale zekerheid voor nieuwkomers. Die maatregelen zijn niet alleen weinig realistisch, ze volstaan volgens een doorrekening door het Planbureau ook niet om de beloofde verlaging van de belastingen en de verhoging van de pensioenen te betalen.