Hoe moet het nu verder met onze energiebevoorrading?

Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) weigert de omgevingsvergunning voor een nieuwe gascentrale in Vilvoorde. Daarmee zet ze de kernuitstap op de helling. De centrale was één van de twee nieuwe centrales die ondersteuning zullen krijgen, en zo de sluiting van de kernreactoren tegen 2025 moeten opvangen.

1. Waarom weigert minister Demir de vergunning?

De minister baseert zich daarvoor op haar eigen ministeriële instructie over stikstof, die ze eerder dit jaar uitvaardigde na de uitbarsting van de stikstofcrisis. Hoewel de Vlaamse administratie tot twee keer toe over de hele lijn groen licht had gegeven, met onder andere een positief advies van de Gewestelijke Omgevingsvergunningscommissie, stelt de minister dat de centrales niet voldoen aan de instructie.

Uitbater Engie Electrabel telde de uitstoot van 107 ton ammoniak op bij die van stikstofoxiden (NOx). Dat mag alleen als het aandeel ammoniak erg beperkt is, en dat is volgens Demir niet het geval. “Daardoor is de conclusie dat er een aanvaardbare impact is op het gebied van stikstof, niet onderbouwd”, vindt Demir. Dat Engie Electrabel zich begin oktober engageerde om de uitstoot verder te verlagen, vindt ze geen argument, omdat niet technisch werd aangetoond hoe dat zou worden bereikt.

Lees verder onder de video (reportage Kanaal Z)

De beslissing zorgt wel voor rechtsonzekerheid. Want de betrokken energiebedrijven hebben naar eigen zeggen precies gedaan wat de administratie van hen vroeg. Bovendien is de instructie niet onbesproken. Het departement Landbouw en Visserij van de Vlaamse overheid noemde die eerder “eenzijdig en willekeurig”.

Volgens Hans Bonte (Vooruit), de burgemeester van Vilvoorde, is de weigering een politieke beslissing, geen inhoudelijke. Vooruit-voorzitter Conner Rousseau sprak op Radio 1 zelfs over sabotage. “Er wordt een stok gezocht om mee te slaan.” CD&V-voorzitter Joachim Coens vindt dan weer dat de bevoorradingszekerheid moet worden verzekerd.

2. Hoe moet het nu verder?

Engie Electrabel bekijkt nog of het in beroep gaat. Het bedrijf reageerde “met grote verbazing” op de beslissing. De enige optie die het nog heeft, is een beroep bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen, maar die procedure kost tijd. Als het project wordt stilgelegd tot daarover duidelijkheid is, dan kan de nieuwe gascentrale mogelijk niet op tijd worden gebouwd.

Dat betekent dat het bedrijf een boete zou moeten betalen, omdat het zich heeft ingeschreven voor het capaciteitsvergoedingsmechanisme (CRM) en zijn belofte niet kan nakomen. De hoogte van de boete – 4 tot 8 miljoen euro – hangt mee af van de vraag of Engie Electrabel al het mogelijke heeft gedaan om de vergunning te krijgen.

Mogelijk kan het subsidiecontract voor Vilvoorde ook worden overgenomen door een andere centrale. Engie had bijvoorbeeld nog een kleiner project in Amercoeur, net als de concullega’s als Eneco, Luminus en T-Power (Tessenderlo Goup). Maar ook dan dreigen moeilijkheden, want de CRM-procedure voorziet niet in een ranking waarbij de ‘eerste reserve’ plots een plaats opschuift. De procedure overdoen kost kostbare tijd, terwijl het vergunnings- en bouwtraject nu al bijzonder krap is.

3. Wat betekent dit voor de kernuitstap?

MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez was er erg snel bij om erop te wijzen dat dit een gat slaat in de productiecapaciteit die nodig is om de kerncentrales te vervangen. Dat is echter verre van een uitgemaakte zaak. De hoogspanningsnetbeheerder Elia, die de CRM-veiling organiseert, houdt in 2024 een tweede veiling voor beschikbare productiecapaciteit. Pas in augustus 2023 kijkt Elia of de al geveilde capaciteit ook daadwerkelijk beschikbaar zal zijn.

Federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) moet in principe tegen eind deze maand haar rapport voorleggen aan de ministerraad, waarbij op basis van de resultaten van de CRM-veiling moet blijken dat de bevoorradingszekerheid is verzekerd, tegen een redelijke prijs. Mocht dat niet het geval zijn, dan blijft in principe de optie open om de levensduur van de twee jongste kerncentrales te verlengen.

De uitbater Engie Electrabel heeft echter al eerder laten weten daar niet veel voor te voelen. CEO Thierry Saegeman heeft al meermaals gezegd dat die bladzijde is omgeslagen. Het bedrijf zei tegen eind vorig jaar een beslissing nodig te hebben gehad om de centrales tegen de winter van 2025-2026 klaar te hebben. Ook veiligheidswaakhond FANC kondigde aan dat er van een verlenging geen sprake kan zijn vooraleer de veiligheid tot in de puntjes is gegarandeerd. Dat alles maakt dat het kostenplaatje flink de hoogte ingaat, in tegenstelling tot de CRM-veiling, waarvan de eerste veiling beduidend goedkoper uitkwam dan werd verwacht.

Mogelijk komt er een politiek compromis, waarbij de wet op de kernuitstap zodanig wordt gewijzigd dat het mogelijk zou zijn ooit een nieuwe kernreactor te bouwen in België. Of dat effectief ooit gebeurt, is een ander paar mouwen. In een elektriciteitssysteem met steeds meer hernieuwbare energie lijken eenheden met zware investeringskosten en lage productiekosten, zoals nucleaire reactoren, minder goed te passen dan goedkopere gascentrales. Omdat die steeds minder draaiuren zullen maken, zijn de hogere productiekosten minder een probleem.