Hoe de regering-De Croo een einde maakt aan de fiscale regularisatie (video)
Bijna 15 miljard euro hebben de voorbije fiscale regularisaties naar boven gebracht. Er staat naar schatting nog 50 miljard euro zwart kapitaal op Belgische bankrekeningen. De regering-De Croo wil dat geld tegen eind 2023 uit de zwarte geldbeugels knijpen.
De regering-De Croo maakt een einde aan de mogelijkheid zwart geld te regulariseren na de betaling van een boete. Vanaf 1 januari 2024 zal die mogelijkheid ophouden te bestaan, twintig jaar nadat de eerste eenmalige bevrijdende aangifte (EBA) werd gelanceerd. Anton van Zantbeek, professor aan de KU Leuven en advocaat bij Rivus, zag in die twintig jaar twee bewegingen sterker worden. De eerste was de evolutie naar meer transparantie over het vermogen van de belastingplichtige, de tweede de strengere behandeling van zwart kapitaal (zie kader ‘De banken zijn hypocriet’onderaan).
De eerste massale regularisatieronde vond plaats in de jaren tachtig en negentig in het KB Lux-dossier. Toen werden alle dossiers apart bekeken. Eigenaars van een zwarte rekening kochten zich vrij met een boete van 10 procent op de inkomsten van de laatste drie jaar. De eerste eenmalige bevrijdende aangifte kwam er in 2004 tegen 6 procent (zie tabel Fiscale regularisaties onderaan). “Dat waren fiscale koopjes. Ik adviseerde cliënten erop in te gaan”, herinnert Van Zantbeek zich. “Voor een kleine som waren ze van hun miserie af en konden ze dat spaargeld eindelijk gebruiken. De fiscus zou geen vragen meer stellen over de oorsprong van hun fortuin. Wie geen zinnig antwoord op zulke vragen heeft, kan worden belast wegens ‘tekenen en indiciën’, of een levensstijl die niet overeenstemt met het aangegeven inkomen.”
In de voorbije vijftien jaar brachten vier regularisatierondes de federale schatkist 3,4 miljard euro op, leren de jaarverslagen van het Contactpunt Regularisaties, dat over de regularisatie onderhandelt met de belastingplichtigen. Er vloeide 14,7 miljard euro van de zwarte naar de legitieme economie.
Correctie van een scheeftrekking
Waar kwam dat geld terecht? “Dat is moeilijk te zeggen”, stelt Erik Buyst, professor economie aan de KU Leuven. “Ik ken geen onderzoek daarover. De bijdrage van de repatriëring van zwarte tegoeden aan de economie is relatief. Fiscale fraude onttrekt middelen aan de reële economie, de regularisatie brengt ze terug naar de bron. Macro-economisch is die operatie een correctie van een scheeftrekking.”
Michel Maus, advocaat bij het Brusselse kantoor Bloom, relativeert ook: “Na de regularisatie vloeit het geld opnieuw naar een vermogensbeheerder. Die spreidt het risico van de beleggingen wereldwijd. Het deel dat naar de Belgische economie vloeit, is dus beperkt.”
Een deel gaat naar de kinderen van degene die de sommen regulariseerde, zegt Jan Tuerlinckx van Tuerlinckx Tax Lawyers. “Dikwijls spenderen die de schenking aan de aankoop van een huis.” Buyst gelooft niet dat die miljarden een impact hebben op de woningprijzen. “Tegenover 400 miljard euro aan uitstaande hypotheekleningen staan slechts voor 15 miljard gerecupereerde vermogens, waarvan bovendien maar een deel gebruikt wordt voor de aankoop van woningen. Het effect op de prijzen is dus heel beperkt.” Hoogstens aan de kust zorgden de vrijgekomen miljarden voor beweging, bevestigt Philippe Janssens van het vastgoedadviesbureau Stadim. “De rest is peanuts.”
Lees verder onder de video
Bankgeheim voor de bijl
Op 31 december 2023 stopt de ‘laatste’ fiscale regularisatie. Het regeerakkoord stelt dat het Centraal Aanspreekpunt (CAP) van de Nationale Bank vanaf dan behalve de naam van de rekeninghouders ook de saldi van hun Belgische bankrekeningen zal bewaren. De fiscus krijgt toegang tot die databank, als er een vermoeden van fraude is.
“Dat kan ruim worden geïnterpreteerd”, verwacht Van Zantbeek. “Vandaag liggen buitenlandse tegoeden op bankrekeningen onder vuur, terwijl de Belgische onbekend zijn. We moeten niet naïef zijn. Het regeerakkoord stelt dat de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten dragen. Koppel dat aan de mededeling van de CAP-saldi aan de fiscus, en dan kan het Belgisch bankgeheim voor de bijl gaan en deze regularisatie op volle toeren draaien.”
Steven Vanden Berghe van het Contactpunt pleitte er in de Kamer voor de zwarte vermogens aan te pakken die nog op de Belgische rekeningen staan. In de periode 2006-2013 was het mogelijk zwarte kapitalen te repatriëren uit het buitenland zonder dat er een boete op geheven werd. Het parket stemde stilzwijgend toe niet te vervolgen. Er moest enkel een boete voor ontdoken inkomsten worden betaald. Na 2013 kon de regularisatie van zwarte kapitalen nog altijd, maar dan wel tegen de betaling van een boete. In de helft van de Vlaamse dossiers werd gebruikgemaakt van die mogelijkheid. Van de Franstalige dossiers was dat slechts 6 procent. Vanden Berghe schat op basis van die cijfers dat op Belgische rekeningen nog altijd 50 miljard euro aan zwarte kapitalen staat. Om daar een greep op te krijgen, opperde hij het bankgeheim af te schaffen. De rekeninghouders hebben dan alle redenen om spontaan naar de fiscus te stappen, om een strafrechtelijke vervolging wegens witwassen te ontlopen.
Zwart geld na 2024
Als de regering-De Croo inderdaad de laatste eenmalige bevrijdende aangifte beëindigt, dreigt wel een juridisch vacuüm te ontstaan. Wat moet bijvoorbeeld een erfgenaam doen, als hij in 2024 stuit op een kluis met geld? “Elke maand zien we wel een cliënt die zwart geld aantreft in een erfenis”, getuigt Van Zantbeek. Tot eind 2023 is de kous af als op het zwarte kapitaal een boete van 40 procent wordt betaald, maar daarna? “Het is belangrijk dat ook na 2023 een regeling bestaat voor berouwvolle fraudeurs of erfgenamen van zwarte fortuinen.”
“Het is wishfull thinking te denken dat dit de laatste regularisatie wordt”, meent ook Dave Van Moppes, vennoot bij Tuerlinckx Tax Lawyers. Hij verwijst naar de jaren 2014 en 2015, toen er evenmin een standaardformule bestond voor regularisering. “Toen praatten we met de Bijzondere Belastinginspectie over een regeling voor zwart geld. Antwerpen hanteerde een boete van 10 procent, in Brugge was het 50 procent. Wie leep kon onderhandelen, haalde het beste resultaat.” Een interne nota stelde toen een standaardtarief in, maar dat stuitte op verzet van de Raad van State.
Als de fiscus niet wil of kan onderhandelen over de regularisatie van zwart geld, kan de belastingplichtige proberen met het parket een minnelijke schikking te treffen. Van Moppes: “Ik heb het ooit geprobeerd in Antwerpen en Gent, en kreeg als antwoord dat het parket geen regularisatieloket is en andere prioriteiten heeft.”
Als er echt geen regeling mogelijk is, kan de fiscus dan na 2023 beslag leggen op zwarte vermogens? “Daar is geen enkele rechtsbasis voor”, antwoordt Gerd D. Goyvaerts, vennoot van het fiscaleadvocatenkantoor Tiberghien. Een verbeurdverklaring door het gerecht is enkel mogelijk als het geld gevonden wordt bij iemand die een bewezen misdrijf gepleegd heeft. Van Zantbeek: “Dat is bijvoorbeeld niet het geval bij erfgenamen van een fraudeur of een misdadiger. Zelfs als in de kluis van een overleden bankrover naast een zak geld ook een kalasjnikov en een masker worden gevonden, kan het gerecht zonder een eerdere veroordeling geen beslag leggen op dat geld.”
Stoppen met roken
De regering-De Croo moet de regeling nog uitwerken, maar krijgt wel al kritiek omdat ze wacht tot 1 januari 2024 om een einde te maken aan de fiscale regularisaties. Zo komen de laatste inkomsten daaruit toch nog in de begroting van deze regering terecht (zie kader Het grote fraudeoffensief).
“Nogal schijnheilig”, vindt Goyvaerts. “De politici noemen de regularisatieprocedure moreel verwerpelijk, en dus wordt ze afgeschaft. Door dat uit te stellen tot net voor het einde van haar regeerperiode, zet ze druk op fiscale fraudeurs om nog gebruik te maken van de uitdovende regeling. Zo kan deze regering haar begroting opsmukken met de laatste boetes op zwart geld. Het is te vergelijken met iemand die zegt over drie jaar te zullen stoppen met roken en ondertussen rustig voortdoet tot zijn volle sigarettenkast leeg is.”
De Vlaamse regularisatie stopt
Omdat de Vlaamse overheid sinds 2015 zelf zijn belastingen int, was er een samenwerkingsakkoord met de federale overheid over de inning van niet-aangegeven erfenisrechten als onderdeel van de huidige regularisatieprocedure. Einde 2020 dooft die Vlaamse regularisatie uit, die 60 miljoen opbracht. “Dat is een prangender probleem dan het einde van de federale regularisatie in 2024”, duidt fiscaal advocaat Gerd D. Goyvaerts.
Het kabinet van Vlaams minister van Financiën Matthias Diependaele (N-VA) meldt dat deze Vlaamse regularisatie niet verlengd wordt. “Vlaanderen laat inkomsten schieten”, voorspelt advocaat Dave Van Moppes. “Mensen zullen zeggen dat de oorsprong van hun kapitaal geen nalatenschap is, om toch maar onder de federale regeling te kunnen vallen.”
14,7 miljard
euro vloeide al van de zwarte naar de legitieme economie sinds 2004.
‘De banken zijn hypocriet’
In 1998 publiceerde de OESO een lijst van belastingparadijzen, die geen financiële informatie delen met andere landen. Zij worden sinds 2009 bestraft.
De financiële crisis en gelekte dossiers over internationale zwartgeldcircuits maakten de publieke opinie en de politiek erg gevoelig voor fiscaal gesjoemel. Het bankgeheim kwam verder onder druk te staan. De Amerikaanse Foreign Account Tax Compliance Act (FATCA) van 2010 verplichtte alle buitenlandse banken de financiële gegevens van Amerikaanse burgers door te geven aan de belastingdienst. Dat inspireerde de OESO om in 2014 de Common Reporting Standards (CRS) te introduceren. Sinds 2017 wisselen overheden financiële informatie uit over buitenlandse rekeninghouders bij hun banken.
“Die uitwisseling is een nooit geziene bron van informatie voor de belastingdiensten”, zegt de fiscalist Anton van Zantbeek. “Voor veel Belgen werd de impact pas vrij onlangs duidelijk, toen ze hun belastingbrief invulden via MyMinfin en zagen dat de fiscus alle informatie over hun buitenlandse rekeningen in detail kende. De ambtenaren laten hun computers los op die gegevens, waarna de minste afwijking tussen de aangifte en de CRS moet worden uitgelegd.” Vorig jaar meldde de OESO dat dankzij de internationale gegevensuitwisseling 95 miljard euro extra belastingen werden geïnd.
Vanaf 2014 werd ook de verplichting ingevoerd om juridische constructies aan te geven op de belastingbrief. Dat jaar werd bij de Nationale Bank ook een Centraal Aanspreekpunt (CAP) geïnstalleerd, een databank met informatie over alle buitenlandse en Belgische bankrekeningen.
Bijna alle fiscalisten raden aan zwart kapitaal te regulariseren en een boete te betalen. Wie het ooit op een bankrekening wil storten, moet kunnen aantonen dat op elke euro belasting is betaald. Van Zantbeek: “De banken doen heel moeilijk, zelfs over geld dat al is geregulariseerd, uit angst dat ze van witwassen worden beschuldigd. Ze zijn hypocriet. Nog maar een paar jaar geleden waren sommige nog de kompanen van de fiscale fraudeurs. Nu moet je meer schrik hebben van de bank dan van de fiscus of het parket.”
Het grote fraudeoffensief
De regering-De Croo rekent als geen andere op de strijd tegen fiscale fraude om haar begroting op koers te houden. Ze zoekt naar minstens 7 miljard euro, ruim 3 miljard voor nieuw beleid en minstens 4 miljard om het begrotingstekort tegen 2024 met minimaal 0,8 procentpunt te verbeteren.
Daarvoor rekent ze op jaarlijks 1 miljard euro uit de strijd tegen de sociale en fiscale fraude. De voorbije jaren leverde die 600 miljoen euro per jaar op. Tegen 2024 moet dat dus 1,6 miljard worden. Daarnaast rekent de nieuwe regering in 2021-2023 ook nog op 240 miljoen euro extra uit de laatste fiscale regularisaties.
De nieuwe minister van Financiën, Vincent Van Peteghem (CD&V), wordt bevoegd voor de coördinatie van de fraudebestrijding. Er komen multidisciplinaire onderzoeksteams in de vijf gerechtelijke directies, om de grensoverschrijdende fraude beter aan te pakken. De capaciteit van justitie en politie wordt versterkt.
Hoeveel de strijd tegen de fiscale fraude zal opbrengen, is giswerk. Het speelveld voor fraudeurs wordt kleiner. Als er minder gefraudeerd wordt, vloeit er ook meer naar de algemene fiscale opbrengsten. “Dat de inningen soms dalen, betekent dus niet dat de strijd tegen de fiscale fraude minder opbrengt”, zei Alexander De Croo als minister van Financiën in november 2019 in het parlement. “Vaak is het tegenovergestelde het geval.”
3,4 miljard
euro hebben de vier regularisatierondes de federale schatkist opgebracht in de laatste vijftien jaar.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier