ECB: de pandemie zet deze vijf financiële risico’s op scherp

De pandemie is een stevige stresstest voor de financiële gezondheid van het eurogebied. De Europese Centrale Bank wijst onder meer op hogere schulden, uitbundige aandelenmarkten en een overwaardering op de vastgoedmarkt die in België oploopt tot 20 procent.

“We zijn optimistisch dat de economische en financiële omstandigheden straks zullen verbeteren. Maar de pandemie laat een erfenis na van hogere schulden en zwakkere balansen die, als ze niet worden aangepakt, een scherpe correctie op de markten en financiële stress kunnen uitlokken. Dat kan leiden tot een langdurige periode van een zwak herstel”, zei Luis de Guindos, vicevoorzitter van de Europese Centrale Bank woensdag bij de voorstelling van het verse Financial Stability Review van de ECB. In dat rapport speurt de ECB naar de zwakke plekken op de Europese financiële markten. Er hoeft geen tekening bij dat de coronacrisis de financiële onderbouw van de economie aan een stevige stresstest onderwerpt. De ECB ziet deze vijf risico’s.

1. De financiële markten zijn opmerkelijk uitbundig

Terwijl de obligatiemarkten de voorbije maanden klappen kregen in het spoor van een stijgende Amerikaanse rente, hielden de aandelenmarkten zich opvallend kranig. De beurzen werden ondersteund door de verwachting dat de bedrijfswinsten zullen herstellen en door een aanhoudende risicoappetijt bij de beleggers. De rally werd ook gedragen door het herstel van de bankaandelen, die in 2020 ver achtergebleven waren op de technologieaandelen. “Die opmerkelijke uitbundigheid op de markten stond in contrast met de zwakke economische fundamenten. De recente volatiliteit zet het risico op een correctie in de verf”, zegt de ECB.

In Europa zijn de waarderingen gematigder, maar in de Verenigde Staten noteren ze ver boven het niveau van voor de pandemie. De waarderingen zijn minder hoog als rekening wordt gehouden met de nog altijd lage rentevoeten. De risicovergoeding voor aandelen ligt ongeveer op het historische gemiddelde. “De huidige hoge waarderingen rusten daarom op de verwachting dat de risicovrije rente nog lange tijd laag zal blijven”, zegt de ECB. “Risicoactiva blijven gevoelig voor een stijging van de rente. Waarderingen kunnen ook dalen als beleggers verwachten dat het monetair beleid krapper wordt zonder dat dat gepaard gaat met betere groeivooruitzichten”, waarschuwt de ECB.

De ECB ziet ook in de recente forse koersstijgingen van de cryptomunten een signaal van uitbundigheid, hoewel dat weinig risico’s inhoudt voor de financiële stabiliteit. “De stijging van de koers van de bitcoin doet vorige zeepbellen, zoals de tulpenmanie, verbleken. De prijsvolatiliteit maakt de bitcoin risicovol en speculatief. Zorgwekkend is ook het energieverbruik bij de creatie van bitcoin en het gebruik voor illegale doelen”, zegt de ECB.

2. Bedrijven zitten dieper in de schulden

Vooral de meest kwetsbare bedrijven in het eurogebied zagen hun schuldenlast stijgen. Bij het doorsneebedrijf bleef de verhouding tussen het eigen vermogen en de schulden onder controle, maar bij de bedrijven met de meeste schulden liep de schuldenlast op tot 270 procent van het eigen vermogen eind 2021, terwijl dat voor de pandemie nog 220 procent was. De winstverwachtingen blijven intussen onder het niveau van voor de pandemie, terwijl de financieringsvoorwaarden lastig blijven, zeker voor de kleinere bedrijven. “Het risico op een faillissement zal stijgen als de overheidssteun aan de bedrijven uitdooft”, zegt de ECB. Tot nu lag het aantal falingen op een kunstmatig laag niveau, maar dat blijft niet duren. Zelfs als het herstel doorzet, zal het aantal falingen stijgen, zegt de ECB. “De overheden wacht een delicate evenwichtsoefening. Als ze de steun te snel schrappen, dreigt een golf van bedrijfsfalingen. Als ze de steun te lang aanhouden, dreigen ze ongezonde bedrijven in leven te houden.”

3. Groter risico op correctie in de vastgoedmarkten

“Er zijn signalen dat de huizenmarkten in het eurogebied overgewaardeerd zijn. Dat verhoogt het risico op een correctie”, zegt de ECB. In het vierde kwartaal van 2020 stegen de huizenprijzen in het eurogebied met 5,8 procent. De vastgoedprijzen werden ondersteund door verschillende factoren. De inkomens van de gezinnen bleven op peil dankzij het steunbeleid van de overheid en het herstel van de economie. De lage rente en de hoge onzekerheid leggen een bodem onder de vraag, omdat vastgoed als een veilige belegging wordt gezien. Ook de lagere bouwactiviteit in de tweede helft van 2020 woog op het aanbod en ondersteunde op die manier de prijzen, vooral in die landen met een krappe vastgoedmarkt. In België schat de ECB de overwaardering van residentieel vastgoed op 20 procent. De ECB verwacht niet dat de prijzen in het eurogebied de volgende twaalf maanden zullen dalen, dankzij het economisch herstel en de goede financiële gezondheid van de gezinnen.

4. Overheidsschulden minder houdbaar

In het eurogebied is de schuldgraad van de overheden gestegen van 86 procent in 2019 naar 100 procent in 2020. “De kwetsbaarheid door de schuldenlast is hoger dan na de financiële crisis en de eurocrisis, hoewel de rente lager en de looptijd van de schulden langer is”, zegt de ECB. Vooral de zwakkere eurolanden lopen gevaar dat de markten een hogere risicopremie en dus een hogere rente plakken op hun schulden. Dat kan het steunbeleid in een aantal landen in een lastig parket plaatsen, waarschuwt de ECB.

5. Winstgevendheid van de Europese banken is zwak

De Europese bankaandelen zijn opmerkelijk hersteld van hun dieptepunt in oktober 2020. De koersen verdubbelden na het positieve vaccinnieuws en de hoop op een reflatierally, zegt de ECB. Toch blijven de waarderingen van bankaandelen laag, zowel naar historische als naar internationale maatstaven. Dat komt omdat de winstvooruitzichten zwak blijven. Het rendement op eigen vermogen daalde van 5,3 procent in 2019 naar 1,3 procent in 2020, als gevolg van verliezen gerelateerd aan de pandemie en als gevolg van dalende marges in een omgeving van lage rentevoeten. De winsten zullen dit en volgend jaar slechts langzaam herstellen, met een rendement op eigen vermogen van 5 procent in 2023. Intussen staat de kwaliteit van de activa onder druk. “Een trager dan verwacht herstel en de gestegen kwetsbaarheid van de bedrijven kan voor een stijging van de kredietprovisies zorgen”, waarschuwt de ECB.