‘De Britse onderhandelaars leren nu pas wat een brexit echt inhoudt.’

‘De Britten kunnen niet meer van de carrousel.’ Dat zegt Marc Buelens, professor-emeritus aan de Vlerick Business School, die zijn licht laat schijnen over de brexit.

De Duits-Nederlandse cultuurfilosoof Peter Sloterdijk vertelt het verhaal van een groep dronken mannen die zich rond middernacht de toegang forceren tot een gesloten kermisattractie. De carrousel heeft zitjes aan lange kettingen en draait almaar hoger en sneller in de lucht. Zes mannen nemen plaats, de zevende is de snelste en wacht bij de schakelaar om de draaimolen te doen starten. Als iedereen zit, drukt hij op start en sprint hij naar een lege stoel. Na enkele minuten draaien de mannen steeds sneller en hoger in het rond. Eerst is het leuk, de mannen proesten het uit. Ze durven nogal, en het is echt leuk. Maar de minst dronken heeft al na enkele rondjes gesnapt dat ze niet meer kunnen stoppen. Na een tijdje worden ze allemaal onwel, vervolgens echt ziek, maar ze weten echt niet hoe ze eraf kunnen. Het verhaal dateert uiteraard van voor de gsm. Pas laat in de ochtend worden ze bevrijd, de ene al zieker dan de andere.

Ik vermoed dat Sloterdijk niet wist dat er ooit een brexit zou komen. Maar zijn beeld beschrijft op schitterende wijze wat er in het Verenigd Koninkrijk aan de hand is. Het zou spannend en leuk worden: weer op eigen benen staan, veel geld besparen, geen bemoeizucht van Brusselse bureaucraten, en vrij zijn om nieuwe handelsrelaties op te starten. Het enige dat nodig was, was een beetje lef. Telkens opnieuw werd Groucho Marx geciteerd: ‘Ik ben liever geen lid van een club die mij als lid wil’. Hoe meer de EU riep ‘blijf’, hoe sterker de drang werd om het lidmaatschap op te zeggen.

Zonder het te beseffen lag Barack Obama mee aan de oorsprong van brexit. Toen hij in Londen waarschuwde voor zo’n dwaze beslissing, riepen de Britten in koor: wij hebben van niemand een lesje te ontvangen, wij stappen midden in de nacht op de kermisattractie die wij zelf kiezen. Toen de brexit-carrousel wat sneller begon te draaien, konden de voorstanders hardop roepen: leuk zeg, en spannend. En dan werd het fluiten in het donker. Om zichzelf moed in te spreken. Ze hadden toch zelf op de knop gedrukt! Sinds enkele weken beginnen almaar meer waarnemers te melden dat ze misselijk worden, dat het ritje wel leuk was, maar het nu absoluut niet meer is, dat ze af en toe eens willen afstappen, want ze moeten naar het toilet, en vooral: de carrousel zou trager moeten draaien, want ze worden zieker en zieker.

Niemand kan de toekomst voorspellen. Toen de EGKS, de EEG en de EU werden opgericht en uitgebouwd, was er zeker ook sprake van voluntarisme à la Verhofstadt. Maar slechter dan eindeloze oorlogen tussen Frankrijk en Duitsland kon niet. En stap na stap besefte men in welke richting men kon evolueren. De euro was volkomen nieuw en bleek geen onverdeelde zegen. Dat had beter gekund, maar het bleef wel leuk, eendjes vangen op de kermis. Alleen Griekenland werd echt ziek.

Europa is de eigenaar van de carrousel. Die schrikt zich een aap. Is het zo eenvoudig zich toegang tot de attractie te verschaffen? Wat als iemand uit de molen zou zijn gevallen? Het grote verschil met de Britten is dat Europeanen (Britten noemen zichzelf meestal niet ‘Europeaan’) zich er wel bewust van waren hoe moeilijk zo’n carrousel stopt.

De onderhandelingen blijven een zelden gezien hoogstandje. Minstens twee factoren compliceren het spel. Ten eerste onderhandelt het Verenigd Koninkrijk met een luide achterban. Toen David Cameron de toegevingen met de EU onderhandelde, was hij ervan overtuigd dat het Britse volk de resultaten zonder meer zou slikken. Het brexit-referendum bewees dat dat niet zo was. Maar Theresa May en Dave Davis onderhandelen met de hete adem van verschillende drukkingsgroepen in hun nek. Even naar links en de pers schreeuwt dat het veel te traag gaat, even naar rechts en men roept verraad. Ten tweede, de Britse onderhandelaars leren al doende. Ze leren nu maar pas wat een brexit echt inhoudt. Een tweede referendum na het akkoord zou de meest logische aanpak zijn. Wilt u, inwoner van het Verenigd Koninkrijk, die nu u echt weet hoe het voelt urenlang hoog in de lucht rond te draaien, niet liever met ons eendjes vangen? De film Dunkirk is in het Verenigd Koninkrijk echt populair en toont hoe je een bittere nederlaag kunt voorstellen als een overwinning. Britse spindoctors zijn steengoed, maar ook zij kunnen geen steen in brood veranderen.