China duwt ons richting recessie

China heeft niet alleen zichzelf in een lastig economisch parket gebracht door halsstarrig vast te houden aan zijn zerocovidbeleid. De hele wereld betaalt een hoge prijs voor zoveel Chinese trots. De nieuwe verkramping van de aanvoerketens kan voor de eurozone de tik te veel zijn om een recessie te vermijden. “We beseffen niet wat er op ons afkomt.”

“Ik begrijp China niet meer. Zelfs het kleinste kind ziet dat het zerocovidbeleid niet meer houdbaar is”, zegt Tom Wenseleers, biostatisticus aan de KU Leuven. “China is geen eiland. Als de rest van de wereld kiest voor vaccinatie als uitweg uit de pandemie, dan moet China volgen. En als je van één regime een beleid van verplichte vaccinatie zou verwachten, dan toch van het Chinese?”

China koos echter vanaf het begin voor een strategie van testen, reisbeperkingen en quarantaines om uitbraken van covid-19 rigoureus de kop in te drukken. Die strategie had ook lang succes. Het aantal besmettingen en doden liep in China niet zo hoog op als in de rest van de wereld, al plaatsen experts vraagtekens achter de officiële Chinese statistieken. Ook de economische schade bleef binnen de perken, zeker vergeleken met de inzinking die het Westen te beurt viel (zie grafiek onderaan). De Chinese economie is vandaag ruim 10 procent groter dan aan het begin van de pandemie in 2020, terwijl de economie van de eurozone nog maar net bekomen is van de klap.

Maar het zerocovidbeleid heeft zijn houdbaarheidsdatum overschreden. De nieuwe varianten van het coronavirus zijn besmettelijker, de vaccinatiegraad is in China vooral bij de kwetsbare oudere bevolking laag, de kwaliteit van de Chinese vaccins is ondermaats en van enige groepsimmuniteit door eerdere besmettingen is nog geen sprake. “Als je het virus laat rondgaan in China, riskeer je miljoenen doden. Het land is daarom nog voor lange tijd veroordeeld tot harde lockdowns. Zelfs als het aantal besmettingen, bijvoorbeeld in Sjanghai, weer onder controle raakt, zal dat nooit een stabiel evenwicht zijn. Zodra je de lockdown loslaat, zal het aantal besmettingen weer stijgen”, zegt Tom Wenseleers. “De enige duurzame oplossing is het westerse voorbeeld te volgen. Dat betekent de bevolking massaal vaccineren met de vaccins van Pfizer of Moderna. Australië en Nieuw- Zeeland kozen ook eerst voor een zerocovidbeleid, maar toen die aanpak niet meer houdbaar werd, gingen ze voor de vaccinatiestrategie.”

Het China van Xi Jinping volhardt voorlopig in de boosheid. “De partij heeft op basis van het aanvankelijke succes een paradepaardje gemaakt van het zerocovidbeleid. Nu terugkrabbelen zou gezichtsverlies betekenen”, zegt Filip Abraham, hoogleraar internationale economie aan de KU Leuven. Heel wat waarnemers verwachten zeker geen koerswijziging vóór het partijcongres in het najaar, dat Xi Jinping voor een derde ambtstermijn moet benoemen als absolute leider van de Volksrepubliek.

Chinese recessie valt niet uit te sluiten

De economische schade loopt intussen op. De wekenlange lockdown van een miljoenenstad als Sjanghai raakt de economie in het hart. Ook in Peking en andere steden dreigt de bevolking, lees consumenten en werknemers, langdurig opgesloten te worden. De productie hapert omdat er opnieuw zand in de aanvoerkettingen zit. De consumptie staat onder druk omdat gezinnen hun appartement niet uit mogen. De conjunctuurindicatoren liegen er niet om. Het vertrouwen in de industrie is in april sterk gedaald, tot niveaus die een krimp van de productie suggereren. Ondernemers geloven nog wel dat covid-19 onder controle raakt, maar ze maken zich zorgen dat de strijd nog lang kan aanslepen, leren peilingen.

De Chinese dienstensector laat hetzelfde verhaal optekenen. De activiteit is gedaald tot een niveau dat enkel in februari 2020 nog dieper zat. Maar de ondernemers houden er nog enigszins de moed in, omdat ze denken dat de consumptie snel zal aantrekken zodra de lockdowns voorbij zijn. Dat is een optimistische inschatting, want zonder degelijke vaccinatiestrategie worden de lockdowns een verhaal zonder eind.

Officieel houdt de overheid vast aan de groeidoelstelling van 5,5 procent dit jaar, maar het Internationaal Monetair Fonds heeft zijn groeiverwachting voor China al bijgespijkerd tot 4,4 procent. Sommige economen sluiten zelfs een recessie, met twee kwartalen op rij met een negatieve groei, niet uit. Dat zou bijzonder opmerkelijk zijn, want sinds 1993 kende China slechts één kwartaal een negatieve groei – niet toevallig in het begin van 2020 bij de uitbraak van de coronapandemie. Een recessie valt echter niet uit te sluiten, omdat de Chinese economie ook zonder nieuwe coronazorgen niet blaakt van gezondheid. De vastgoedmarkt, een belangrijke aanjager van de groei, lijdt nog onder het lek in de schuldenzeepbel achter de markt. De Chinese technologiebedrijven bekomen nog van de regelgevende scheerbeurt waarop de overheid hen trakteerde. En ook China ontsnapt niet aan de hoge energie- en grondstoffenprijzen die de koopkracht van de consumenten aantasten en wegen op de winstmarges van de bedrijven.

Het regime kijkt uiteraard niet lijdzaam toe op de economische problemen. China probeert met nieuwe infrastructuurprojecten een groeivertraging te vermijden, ook al grijpt het land op die manier terug naar het oude groeimodel dat de Partij zelf als onhoudbaar bestempelde. Het monetaire gaspedaal wordt echter nog niet ingedrukt. De koers van de Chinese munt is de voorbije weken te snel gedaald om ook nog eens lagere rentevoeten te verteren. De koerszwakte wijst erop dat ook de valutahandelaren denken dat China zich voor lange tijd in een lastig parket heeft gemaneuvreerd.

Gevolgen voor ons

Als China, de belangrijkste fabriek van de wereld, verkouden raakt, dan niest de rest van de wereld. Voor het eurogebied kan dat het verschil betekenen tussen een stevige groeivertraging of een recessie. Het eurogebied balanceert al op het randje door de hoge inflatie en de vertrouwensschok van de oorlog in Oekraïne. Een tragere vraag vanuit China raakt vooral de landen die toeleveren aan het land. Denk aan heel wat Aziatische landen, en in het eurogebied aan Duitsland, en dus ook aan België als toeleveraar van Duitsland. Daarbovenop komt een nieuwe kramp in de aanvoerketens vanuit China, die de bedrijven nog op meer kosten jaagt. Een Chinese groeivertraging heeft ook een zilveren randje, omdat een lagere Chinese vraag kan leiden tot een daling van de grondstoffenprijzen, maar analisten vrezen dat de duurdere logistiek de doorslag zal geven. “De nieuwe Chinese schok zorgt ervoor dat de centrale banken harder zullen moeten ingrijpen om de inflatie onder controle te krijgen. Het risico op een recessie is groter dan enkele weken geleden. Alle instellingen passen hun groeiprognoses aan. Die neerwaartse tendens zegt veel meer dan de prognoses zelf”, zegt Filip Abraham.

De Chinese lockdowns en reisbeperkingen hebben een enorme impact op de logistieke ketens in heel de wereld. De terminals in de haven van Sjanghai draaien op de helft van hun capaciteit. Meer dan 300 schepen in de grootste containerhaven van de wereld hebben vertraging of zijn geblokkeerd. Ook in andere Chinese havens gaan schepen voor anker in afwachting van hun behandeling. Er zijn ook aanvoerproblemen omdat veel truckchauffeurs noodgedwongen thuis zitten of de terminals niet gevuld raken door een gebrek aan mankracht.

“Het is eigenlijk te gek voor woorden. We beseffen nog niet goed wat er op ons afkomt”, zegt Robert Boute, professor logistiek aan de Vlerick Business School. “20 procent van alle containers in de wereld staat in de files voor de Chinese havens. Er zal opnieuw een groot tekort aan containers ontstaan, met als resultaat weer fors stijgende prijzen, boven op de hogere brandstofkosten. De logistieke sector zit met de handen in het haar. De combinatie van de oorlog in Oekraïne, de nieuwe lockdowns in China en de hoge energiekosten is een nieuwe perfecte storm in de logistiek. 2022 is nog lastiger dan 2021 en 2020”.

De recente ontspanning in de aanvoerketens, getuige de dalende levertermijnen (zie grafiek onderaan), heeft plaatsgemaakt voor nieuwe stress, langere wachttijden en tekorten aan van alles en nog wat. “Ik houd mijn hart vast voor een rimpeleffect. Als bedrijven beseffen dat er opnieuw schaarste dreigt, zullen ze meer bestellen dan nodig, waardoor de druk op de aanvoerketens nog zal toenemen”, zegt Robert Boute. “Voor heel wat bedrijven is dit de druppel die de emmer doet overlopen. Ik zie steeds meer ondernemingen die nu wél lokaal produceren of inkopen, en die nu wel werk maken van alternatieve aanvoerlijnen. Dat is geen overbodige luxe, want dit zal niet in enkele maanden opgelost raken.”

Ook wij zullen dus flink meebetalen voor de Chinese trots, waaruit de nodige lessen getrokken kunnen worden. Filip Abraham: “In het verleden hebben we geprofiteerd van de goedkope productie in China. Nu maken we kennis met de andere kant van de medaille. De les die we leren, is dat je niet te afhankelijk mag worden van één of een beperkt aantal leveranciers. Die les hebben we nu ook geleerd in onze energiebevoorrading. Het is uiteraard niet gemakkelijk om de aanvoerketens te diversifiëren, maar veel bedrijven zijn er nu wel mee begonnen. China blijft een interessante plaats om zaken te doen, maar het is niet meer zoals vroeger de productieplek bij uitstek door de hogere Chinese lonen, de geostrategische afwegingen en de recente ervaringen met de pandemie.”