België krijgt felicitaties en reprimandes van het IMF

Traditiegetrouw trekken gezanten van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) jaarlijks naar België om het economisch beleid tegen het licht te houden. Er ligt veel werk op de plank, zo blijkt.

Dit jaar verliepen de consultaties van het IMF met regeringen, Nationale Bank en andere instellingen online, maar de rode draad van de conclusies en aanbevelingen blijft grotendeels gelijk. Er ligt veel werk op de plank, nog meer dan voor de coronacrisis. De focus kan stilaan verschuiven van het crisisbeheer naar de aanpak van de structurele uitdagingen, zoals het opschonen van de overheidsfinanciën en het verhogen van de werkgelegenheidsgraad.

IMF-delegatieleider Mark Horton begon met felicitaties voor de Belgische aanpak van de coronacrisis: ‘Het beleid heeft tijdig en krachtig gereageerd op de crisis en gaf terecht voorrang aan de ondersteuning van de economie. De vaccinatiecampagne is indrukwekkend te noemen. Dat heeft toegelaten om de economie te heropenen, waardoor we onze groeivooruitzichten voor de Belgische economie kunnen verhogen. Voor dit jaar verwachten we een groei van 5 procent en in 2022 een groei van 3,5 procent. Het herstel kan krachtiger worden, maar de nieuwe virusvarianten blijven voor onzekerheid zorgen.’

Begroting

Het steunbeleid heeft handenvol geld gekost. De begroting kampt ook na de crisis met een tekort van ongeveer 4 tot 5 procent. De staatsschuld is opgelopen tot 113 procent. ‘Het begrotingstekort is te hoog om de schuld te stabiliseren. Het tekort moet dus naar beneden om opnieuw buffers te bouwen om de volgende schok op te vangen. Voor de coronacrisis had België een beetje budgettaire armslag om tegenslagen op te vangen. Die ruimte moet hersteld worden’, zegt Mark Horton.

Dat hoeft van het IMF niet meteen te gebeuren. In 2021 en 2022 zijn nog geen budgettaire inspanningen nodig. Eerst moet het herstel vaste voet aan de grond krijgen. Wel moeten de algemene steunmaatregelen afgebouwd worden en steeds beter gericht worden op gezonde bedrijven die nog door de pandemie getroffen worden. ‘Maar naarmate het herstel vordert, moeten buffers aangelegd worden. Het plan van de regering om vanaf 2022 een begrotingsinspanning van 0,2 tot 0,4 procent van het bbp te leveren, is nog onvoldoende ingevuld met concrete maatregelen en mist ambitie. Een snellere schuldverlaging is wenselijk. Er moet ook extra ruimte gecreëerd worden om de overheidsinvesteringen op te voeren tot 4 procent van het bbp tegen 2030’, zegt het IMF.

Pensioenhervorming

Rekening houdend met de hoge belastingdruk adviseert het IMF om de begroting vooral langs de uitgavenkant bij te spijkeren. Dat kan onder meer door de uitgaven voor de gezondheidszorg onder controle te houden, de sociale uitkeringen doelgerichter te maken en de houdbaarheid van de pensioenen te versterken. Het IMF stelt vast dat de structureel hogere uitgaven voor gezondheidszorg, minimumpensioenen en sociale bijstand – samen goed voor 0,5 procent van het bbp – nog niet gepaard gaat met concrete hervormingen.

‘We kijken uit naar de pensioenhervorming die de regering in het najaar zal presenteren. Om de pensioenen betaalbaar te houden kan het interessant zijn om de pensioenleeftijd te koppelen aan de levensverwachting. Anders zijn mogelijk lagere pensioenen of hogere bijdragen nodig’, zegt Mark Horton.

Belastinghervorming

Het IMF liet ook zijn licht schijnen op de belastinghervorming die de regering-De Croo tegen het einde van de legislatuur op tafel wil leggen. ‘Dergelijke kans om te belastingen te hervormen krijg je maar een keer per generatie. De focus moet liggen op de verlaging van de belastingen op arbeid. In de personenbelasting kom je nu te snel in de schijf met het hoogste tarief terechte, aldus Horton. De verlaging van de tarieven kan betaald worden door de belastbare grondslag te verbreden, of dus door allerlei fiscale aftrekken, uitzonderingen en gunstregimes af te schaffen. Mark Horton: ‘De bedrijfswagen bijvoorbeeld is een voordeel voor de hogere inkomens. De afschaffing van dit regressief en duur voordeel zou een onderdeel moeten zijn van de belastinghervorming.’

Het IMF adviseert ook om de andere inkomsten, met inbegrip van huurinkomsten en de meerwaarden op aandelen, aan eenzelfde tarief te onderwerpen. De klimaatambities vragen ook een afbouw van de subsidies aan fossiele brandstoffen en strengere koolstofbelastingen. Dat moet gepaard gaan met overgangssteun voor de gezinnen en sectoren die het zwaarst getroffen worden door een koolstofbelasting.

Kerncentrales

Het IMF kan begrip opbrengen voor de beslissing om in 2025 de laatste kerncentrales te sluiten en in een overgangsperiode gascentrales te subsidiëren. Mark Horton: ‘Dit beleid zal de uitstoot van broeikasgassen verhogen. Binnen het Europese systeem van emissiehandel zal dit wel voor lagere uitstoot elders zorgen, maar België zal meer betalen voor de uitstootcertificaten. Er zijn dus transitiekosten, tot er voldoende nieuwe capaciteit van hernieuwbare energie is. Maar vergeet ook niet dat de Belgische kerncentrales vrij oud zijn, en dat nucleaire energie gepaard gaat met gevaarlijk afval en veiligheidsrisico’s.’